ALLERJİ, ALLERJİK RİNİT ve ASTIM Tuğba KAYA Aslı Gökbelen Selman

ALLERJEN NEDİR? Çevremizde bulunan ve vücudumuzda allerjik yanıt oluşturan maddelere “allerjen” denir 2

ALLERJENLER Hava allerjenleri (Aeroallerjenler) -Ev tozu akarları -Polenler -Küf mantarları Hayvan allerjenleri Böcek allerjenleri Besin allerjenleri İlaç allerjenleri Mesleki allerjenler 3

POLEN NEDİR? Bitkilerin erkek üreme hücresidir. İlkbaharda hava sıcaklığının artmasıyla havada sayıları artmaya başlar. 4

ALLERJİ NEDİR? Allerji vücudumuzun bağışıklık sisteminin allerjenlere karşı, aşırı şekilde ve anormal bir yanıt, tepki vermesi olarak tanımlanabilir. 5

ATOPİ NEDİR? Çevresel allerjenlere allerjik yanıt vermeye ve bu yolla çeşitli allerjik hastalıklara    yakalanmaya  genetik olarak yatkın olma durumudur 6

ALLERJİ GENETİK Mİ? %20 Anne veya babada allerjik bir hastalık varsa çocukta allerji gelişme riski %45’e, Eğer hem anne hem de baba allerjik hastalığa sahip ise bu risk %70’e çıkmaktadır. Farklı allerjik hastalık gelişebilir 7

ALLERJİK HASTALIKLAR Allerjik astım, Allerjik burun ve göz nezlesi (saman nezlesi, bahar nezlesi ve tıbbi adıyla allerjik rinokonjonktüvit), Besin allerjisi, İlaç allerjisi, Deri allerjisi (Egzema =atopik dermatit, kurdeşen (ürtiker), Böcek allerjisi Mesleki allerjiler Anafilaktik şok 8

ALLERJİK NEZLE Allerjenler burunda allerjik reaksiyon sonucu nezle, burun tıkanması, hapşırma, burun, göz, kulak ve boğaz kaşınması belirtileri gösteren bir hastalıktır. 9

ÖNEMİ Genelde hayatı tehtit etmediği için basit burun rahatsızlığ! Ancak; Allerjik nezle iş ve okul performansını, Öğrenme kabiliyetini etkiler İş ve okul gitmemenin en büyük sebeplerindendir Allerjik nezle astım, burunda et (polip), sinüzit, kulak iltihabı (otit), akciğer enfeksiyonu ve diş çürümelerine neden olabilir 10

Astım-Allerjik nezle ilişkisi Allerjik nezle olanlarda astım daha sık Astımlıların %75 de allerjik nezle vardır Allerjik nezlelerin %20-40’nda astım vardır 11

SIKLIK Dünyanın birçok ülkesinde yapılan çalışmalarda; Allerjik nezle %1-40 12

Belirtiler ne zaman başlar Çoğunlukla klinik belirtiler 1 yaşından sonra başlar 13

RİSK FAKTÖRLERİ Yaş Atopi Yüksek sosyoekonomik durum Ev içi ve ev dışı allerjenler 14

Sık meyva ve sebze yemek allerjik rinitten koruyucu Risk faktörleri Ailede atopik hastalık Evde rutubet olması Hayatın ilk 1 yılında evde kedi olması Sık antibiotik kullanmak Sık renkli şeker yemek Sık meyva ve sebze yemek allerjik rinitten koruyucu Renkli çeker 15

BELİRTİLER Hapşırma (paroksizmal) -Nezle (sulu ve bol) -Burun kaşıntısı -Burun tıkanması 16

BELİRTİLER Gözde kaşınma, sulanma, konjunktivit Kulak kaşıntısı Yumuşak damak ve boğazda kaşıntı Tat ve koku bozukluğu Burun kanaması Öksürük (postnazal akıntı) Fazla mukus yutmayla kusma, karın ağrısı, iştah azalması 17

MUAYENE BULGULARI Temiz burun akıntısı Devamlı ağızdan nefes alma Gözde kızarma, sulanma, kaşınma, göz kapaklarının şişmesi Burnun dışındaki cilt kızarmış Burunda et (polipler) görülebilir Orta kulakta sıvı olabilir ve işitmenin azalmasıyla sonuçlanır 18

FİZİK MUAYENE Temiz nasal sekresyonlar Ağızdan nefes almayla birlikte olan nazal obstriksiyon (Adenoid yüz) Konjuktival eritem, lakrimasyon, göz kapaklarının şişmesi Burnun dışındaki cilt kızarmış ve irrite olmuştur Nazal polipler allerjik rinitli hastalarda görülebilir Orta kulakta sıvı olabilir ve işitmenin azalmasıyla sonuçlanır

RİNOSKOPİ Viral rinit Allerjik rinit

NAZAL POLİP Astım=%32 Allerjik rinit=%5 Çocuklarda=%0.5 Kistik fibrozis=%40-70

Allerji deri testi Pozitif allerji deri testi

Allerji testi Deri testinden elde edilen positif reaksiyonun sıklığı serum ve nasal RAST ta bulunandan genellikle daha yüksektir Deri testi IgE antikotunu göstermede seçilecek tanısal metottur Deri testi şüpheli pozitif olduğu zaman RAST kural olarak negatif olmuş olacaktır Deri testi yapılmalıdır çünkü, nasal teste zıt olarak deri testi hızlı, pahalı olmayan, hastayı rahatsız etmeden yapılan basit bir yöntemdir

Ne zaman kanda spesifik Ig E bakalır? Sulandırmayla kontrol cilt testinin devamlı pozitif olması, Antihistaminik tedavilerin kesilemediği Atopik dermatit gibi cilt hastalıklarının geniş yayılımının olduğu zaman cilt testinin yerine kullanılabilir.

ALLERJİK NEZLE TEŞHİSİ Allerjik nezle belirtileri Burun muayenesi Allerji deri testi Kan testleri 25

Astım gelişebilir mi? Solunum fonksiyon testi 26

Allerjik nezle ciddiyeti Aralıklı -Haftada 4’ten az VEYA -1 aydan az sürer Devamlı -Haftada 4’ten fazla VE -1 aydan uzun sürer Hafif -Uyku normal -Günlük aktiviteler normal -İş-okulda sorun yok -Ağır semptom yok Orta-ağır -Uykuda sorun -Günlük aktivitelerde sorun -İş-okulda sorun -Ağır semptomlar var (Bir veya fazlası) Tedavi edilmemiş hastalarda 27

Haftanın en az 5 günü ve 1 yıldır şikayetleri olması nedeniyle: Persistan Uykusunu etkilediği için: Orta-ağır Sonuç: Orta-ağır persistan allerjik rinit

ASTIM Astım; değişik uyaranlara karşı artmış hava yolu duyarlılığı ve geri dönüşümlü hava yolu obstrüksiyonu ile karakterize kronik inflamatuvar bir hastalıktır Çocukluk çağı kronik hastalıklarının en sık görülenidir.

RİSK FAKTÖRLERİ ASTIM Tetikleyiciler: Kişisel Faktörler: Genetik Atopi Bronş hiperreaktivitesi Cinsiyet Etnik köken Çevresel Etkenler: Allerjenler Solunum sistemi enfeksiyonları Sigara Hava kirliliği Meslek Sosyoekonomik düzey Aile büyüklüğü Diyet Obezite Tetikleyiciler: Allerjenler, Solunum yolu inf., Egzersiz, Hava kirliliği, Besinsel katkı mad., İlaçlar ASTIM

Ne zaman astım düşünülmeli SEMPTOMLAR Tekrarlayan veya uzun süren Öksürük Hışıltı Nefes darlığı Göğüste sıkışma hissi

Ne zaman astım düşünülmeli Semptomların tetikleyici faktörlerden bir veya birkaç ile tekrarlaması veya artması Viral enfeksiyonlar Sigara, parfüm, boya kokuları Egzersiz Allerjenler(ev tozları, polenler, hayvan tüyler) Hava değişiklikleri Ağlama, gülme

Semptomların özellikleri Gece, sabah erken vakitte Egzersiz sırasında veya sonrasında Mevsimsel Ağlama, gülme sonrasında Tetikleyiciler ile temas sonrasında

HİKAYE Birçok hastalıkta olduğu gibi astım tanısında da doğru ve detaylı alınmış bir anamnez büyük önem taşımaktadır. Astım tanısı, çoğu zaman tekrarlayan solunum sıkıntısı, öksürük atakları ve hışıltı yakınmalarının varlığında konur.

Küçük çocuklarda öyküde perinatal, maternal ve çevresel faktörler ayrıntılı olarak sorgulanmalıdır. Çocuk büyüdükçe havayolu geometrisinin önemi azalmakta, aeroallerjen duyarlılığı önemli bir risk faktörü olmakta, çevresel etkenleri sorgulayan sorular önem kazanmaktadır.

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-1 Semptomlar Öksürük (Karakteri, zamanı (Gece/gündüz), ciddiyeti, gıda alımı ile ilişkisi, kusma ile ilişkisi) Hışıltı Solunum zorluğu Göğüs ağrısı Balgam

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-2 Semptomların zamanı Yıl boyu Mevsimsel Herikisi Devamlı Epizodik veya herikisi Sıklık (hafta veya aydaki semptom olan gün ve gecelerin sayısı) Gün içindeki değişiklikler

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-3 Alevlendiren faktörler Viral solunum yolu enfeksiyonları Çevresel allerjenler (Ev tozu, hayvan tüyü, polenler, mantarlar) Egzersiz İrritanlar (sigara, parfüm, hava kirliliği) Emosyonel faktörler (Korku, öfke, aşırı gülme, ağlama) İlaçlar (Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar, beta blokerler) Gıdalar, gıda koruyucuları, renklendiricileri Hava değişiklikleri, soğuk hava Endokrin faktörler

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-4 Hastalığın gelişimi ve uygulanmış tedaviler Semptomların başlangıç yaşı ve konulmuş tanılar Erken yaşlarda havayolu hasarı (Bronkopulmoner displazi, pnömoni, sigara maruziyeti, ciddi viral enfeksiyonlar) Hastalığın gidişi Uygulanan tedaviler ve bunlara yanıtı Oral steroid kullanımı

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-5 Aile hikayesi Ailede astım, allerji, sinüzit, rinit, nazal polip ve kistik fibrozis varlığı Sosyal hikaye Oturduğu evin özellikleri, hayvan, çevrede sigara maruziyeti, okul özellikleri

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-6 Alevlenmelerin özelliği Prodromal bulgu ve semptomlar Şekli (ağır/sinsi başlangıç) Tedaviye yanıt

Astım düşünülen hasta öyküde özellikle sorgulanması gereken noktalar-7 Hastalığın hasta ve ailenin yaşamına etkisi Acil tedavi gerektiren atakların sıklığı Yaşamı tehdit eden atak varlığı Okula gidilemeyen günlerin sıklığı Fiziksel aktivitelerin kısıtlılığı Gece uyanmalarının sıklığı Hastalığın büyüme, gelişme, davranışlar Okul performansına ve ailesel rutin ve aktivitelere etkisi, ekonomik etkiler

Fizik Muayene Normal olabilir En sık saptanan muayene bulgusu akciğer oskültasyonunda sibilan ronküs, hışıltı duyulmasıdır. Hışıltı, astımın en tipik bulgusu olmakla birlikte ciddi astım ataklarında bu bulgu mevcut olmayabilir

Ağır atakta; Siyanoz Uykuya eğilim Taşikardi Yardımcı solunum kasları solunuma katılması Subklaviküler, juguler ve interkostal kaslarda çekilmeler Boyun venlerinde dolgunlaşma Pulsus paradoksus

Solunum Fonksiyon Testleri Hava akımındaki azalmanın derecesini değerlendirmek için bazı değişik yöntem olsa da, beş yaş üzerindeki hastalarda solunum fonksiyon testlerinin yapılması denenebilir. Spirometri astım tanısını koymada, ağırlığını değerlendirmede, tedavi planını belirlemede ve düzenli aralıklarda yapıldığında astımın izleminde ve tedaviye uzun dönem yanıtın değerlendirilmesinde oldukça faydalıdır.

Solunum Fonksiyon Testleri Hava akımında azalmaya neden olan hastalıklar dışında da FEV1’de azalma görülebildiğinden; FEV1/FVC oranı da hava akımındaki azalmanın değerli bir göstergesi olarak kullanılmaktadır. FEV1/FVC oranı çocuklarda ise %90’dan yüksek olmalıdır. Bu değerlerin altındaki sonuçlar hava akımındaki azalmayı düşündürtmektedir

Solunum Fonksiyon Testleri Reversibilite FEV1’de spontan olarak veya bronkodilatör inhalasyonu veya steroid tedavisi sonrasında en azından %12’lik bir düzelme olması astım tanısını desteklemektedir

Pefmetre düzenli olarak kullanıldığında, astım ağırlığı ve tedaviye yanıt değerlendirilebilir. Günlük PEF değişkenliğinin %20’den daha fazla olması astım için tanısaldır ve değişkenliğin büyüklüğü hastalık ağırlığı ile orantılıdır.

Provokasyon Testleri Hafif-orta şiddette yakınmaları olup, fizik muayene bulguları ve solunum fonksiyon testleri normal olan olgularda astım tanısı konulmasında bronşial provokasyon testlerinden yararlanılır. Bu amaçla birçok provokasyon yöntemi kullanılır. En sık kullanılanlar; metakolin, histamin ve egzersiz provokasyon testleri olup, soğuk hava, allerjen uygulanması ile de provokasyon yapılabilir

Deri testleri Duyarlılığı %95’in üstündedir Kolay ve hızlı uygulanabilir Ucuz ve yüksek sensitiviteye sahip

Akciğer grafisi Astım tanısı düşünülen bir çocuk hastanın ilk değerlendirmesinde, bir ön-arka ve yan akciğer grafisi genellikle gereklidir. Astım olduğu bilinen hastada pnömotoraks, pnömomediastinum gibi komplikasyon şüphesi olmadıkça film çekilmesi gerekli değildir Hafif astımı olan hastalarda, akciğer grafisi sıklıkla normaldir. Hastalığın ciddiyeti arttıkça; Havalanma fazlalığı Diyafram ve kostalarda düzleşme Ön arka çapta artma Mukus tıkaçlarına bağlı segmental atelektaziler İnflamasyona bağlı peribronşial kalınlaşmalar ortaya çıkar.

İmmünglobulin E Çocukluk çağındaki IgE düzeyleri; yaş, genetik yapı, çevresel etkenler ve paraziter hastalıklar gibi bir çok faktöre bağlıdır. Bu nedenle artık değeri tartışmalıdır. Ancak halen astım tanısı ve bronş aşırı duyarlılığının değerlendirilmesinde yardımcı olarak kullanılan testlerden birisidir. Bazı çalışmalarda, artmış IgE; astım ciddiyeti, tekrarlayan hışıltı ve bronş hiperreaktivitesi gelişimi için risk fartörü olarak bulunmuştur

Astımda kullanılan ilaçlar iki grupta incelenir: Kontrol edici ilaçlar Semptom giderici ilaçlar

Kontrol Edici İlaçlar Uzun süreli kontrol sağlarlar. İnhale ve sistemik steroidler Kromolin sodyum (sodyum kromoglikat) Nedokromil sodyum Lökotrien antagonistleri Uzun etkili beta-2 agonistler Uzun etkili teofilin

Semptom Giderici İlaçlar Bu ilaçlar bronkospazmı çözmeye, bronş obstrüksiyonunu ortadan kaldırmaya yöneliktir. Kısa etkili beta-2 agonistler Metilksantinler Antikolinerjikler Sistemik steroidler

5 yaştan küçük çocuklarda astımın basamak tedavisi GINA 2005 Hafif İntermittan Devamlı tedaviye ihtiyaç yok Basamak 2 Hafif Persistan Önerilen tedavi: Düşük doz inhale steroid Veya: Kromolin, lökotrien res. Antagonistleri, teofilin Basamak 3 Orta persistan Önerilen tedavi: Orta doz inhale steroid Veya inhale steroid dozu artırılır (Yüksek doz) Veya: Orta doz inhale steroid+Lökotrien res. antagonisti Veya Orta doz inhale steroid+ teofilin Veya: Orta doz inhale steroid+uzun etkili oral beta-2 agonist Basamak 4 Ağır persistan Önerilen tedavi: Yüksek doz inhale steroid+uzun etkili beta-2 agonist ve aşağıdakilerden biri veya birden fazlası Teofilin, Lökotrien res. antagonisti, oral steroid (2mg/kg/gün,60mg geçmeyecek şekilde) Semptom giderici ilaçlar: Kısa etkili inhale β2- agonist semptom gerektikçe kullanılabilir (Günde 3-4 kezden fazla olmamak kaydı ile) Hastalığın kontrolü sağlandıktan sonra tedaviye 3 ay devam edilir, daha sonra doz azaltılmaya çalışılmalıdır.

5 yaştan büyük çocuklarda astımın basamak tedavisi (GINA) 2005 Hafif İntermittan Devamlı tedaviye ihtiyaç yok Basamak 2 Hafif Persistan Tedavi: Düşük doz inhale steroid Alternatif: Kromonlar, lökotrien res. antagonistleri veya yavaş salınımlı teofilin Basamak 3 Orta persistan Önerilen tedavi: Düşük-orta doz inhale steroid+uzun etkili beta-2 agonist Veya yüksek doz inhale steroid Veya: Orta doz steroid+ Lökotrien res. antagonisti Veya Orta doz steroid+ teofilin Veya: Orta doz inhale steroid+ uzun etkili oral beta-2 agonist Basamak 4 Ağır persistan Önerilen tedavi: Yüksek doz inhale steroid+uzun etkili beta-2 agonist ve aşağıdakilerden biri veya birden fazlası Teofilin, Lökotrien res. Antagonisti, oral steroid (2mg/kg/gün,60mg geçmeyecek şekilde), Anti Ig E Hastalığın kontrolü sağlandıktan sonra tedaviye 3 ay devam edilir, daha sonra doz azaltılmaya çalışılmalıdır.

TEŞEKKÜRLER… 58