Hazırlayan : M. Hakan SÜER

Çene-Serpinti Tirizleri Kayıcı bir teknenin en önemli özelliği bir köşe (çene) nin bulunmasıdır. Bu çeneye ayrıca bir tiriz yerleştirmek suretiyle hem mukavemet ve koruyucu bir görev verilmekte ve hem de dirençte önemli kazançlar elde edilmektedir.

Serpinti ve Çene Tirizleri Serpintinin baş üstü güvertesi ve dolayısıyla kaptan köşkünün önündeki görüş şartlarını bozacak seviyeye erişmesi adeta bir serpinti bulutu ile örtülmesi navigasyon yönünden önlenmesi gereken bir durumdur. Özellikle çarpıntılı veya dalgalı sularda çalışan veyahut sakin sudaki hareketlerde baş kısmında önemli ölçüde su serpintisi olan hallederde kullanılırlar.

Güverte üstü mahallisi ve çalışmaları, ıslanma ve görüş yönünden çok sakıncalı bir durum meydana getirmektedir. Bu yönden bu olumsuz durumu azaltıcı veya tekne dışına atıcı, önleyici trizler kullanılır. Ayrıca, Çeneden önce tekne altına olmak üzere boyuna yerleştirilecek uygun siğillerle rota tutmakta olduğu gibi kısmen dirençte ve su serpintisi önlenmesi yönünden bazı yararlar elde edilmiştir.

Çeneye konulmuş tiriz, teknenin relatif genişliğini arttırmak suretiyle teknenin kayma olayını erkenleştirir ve direnci azaltır. Bunu gösterecek örnek grafikte verilmiştir.

Grafiğe göre çene trizinin bulunması sebebiyle güçte yaklaşık % arasında bir azalma görülmektedir ki bu çok önemli bir farktır. Çene trizinin, ıslak alanı ve dolayısıyla viskoz direncini arttıracağı kesindir. Fakat,kayma sebebi ile genel direnç değerinde önemli bir azalma olmaktadır.

Fotoğraftan da anlaşılacağı gibi tirizli teknenin dalga kırma ve serpinti önleme performansı tirizsiz tekneye göre bir hayli iyidir.

Çene Tirizinin Optimum Yeri

Çene Hattının Optimum Yeri

Çene hattının statik halde WL hattını M noktasında kestiğini kabul edelim. MK=1 ise L değeri küçük alındığı taktirde teknenin baş tarafı suya gömülür. Yunuslama halinde teknenin çene hattının suya iyice gömülüp güverteyi ıslatmasına sebep olacaktır. Böylelikle Direnç değeri artış gösterecektir. L değeri için çok büyük bir değer seçildiğinde ise teknenin sudan kesilmesi gerekecek veya tekne kıçının üzerinde hareket edecektir.

Teknede dengesizlik söz konusu olacaktır. Kayma haline zor geçecek direnç artacaktır. L değerinin optimum değeri baştan itibaren %35-%40 kadardır. Bununla birlikte Çene hattının eğimi de çok önemlidir. Yumuşak bir geçiş sağlanmalıdır.

YALPA OMURGALARI

Yalpa Omurgaları Genel olarak tanımı; gemilerin yalpa yapmasını önlemek amacıyla sintine dönümüne yakın, dış kaplamaya dik olarak yerleştirilmiş, baş ve kıç istikametinde uzayan, su hattının altında sancak ve iskelede bulunan, gemi boyunun yaklaşık 1/3 ü kadar uzunlukta kanat şeklindeki düz levhalardır.

Dizayn Bilgileri Uygulanabilen hallerde, boyuna tekne kirişi eğilme gerilmelerinin yalpa omurgası üzerine etkisi dikkate alınmalıdır. Yalpa omurgası olarak profillerin kullanıldığı hallerde bunlar, dış kaplamaya su geçirmez şekilde devamlı olarak kaynatılmış olan devamlı lamalarla kaynatılmalıdır.

Yalpa omurgasının nihayetleri düzgün bir şekilde pahlı olmalıdır. Ayrıca bir iç takviye elemanı üzerinde sona ermelidirler.

Eğer kutu kesitli yalpa omurgası bulunacaksa, yalpa omurgasının boyuna levhaları enine derin elemanlar bölgesinde tam nufiziyetli olarak kaynatılmalıdır. Yalpa omurgası, dış kaplamadaki bir insert levhasına kaynatılmalıdır. Ayrıca Yorulma mukavemeti hesaplarına göre diğer dizaynlarda kabul edilebilir.

TRIM TABLAR

Trim Tablar Tekneler en iyi performanslarını maksimum hızda ve az yüklemede gösterirler. Tekne maksimum hızdan düştükçe teknede yunuslama hareketi başlar Ağırlık ise teknedeki yolcu sayısı, yakıt miktarı ve donatım ile çeşitlilik gösterir. Bu kararsız ağırlık dağılımı tekneyi rotasında tutmaktan ve kayma hareketine geçmekten uzaklaştırır. Ve genellikle bunun bir sonucu olarak sancak veya iskeleye meyil yapar.

Küçük ve büyük, tüm tekneler trim tabları aynı sebepler için kullanmaktadır. Tekneyi en çabuk şekilde kayma hareketine geçirmek, kararsız ağırlık dağılımını dengelemek, maksimum hızını arttırmak, güvenliği arttırmak ve tüm tekne verimini arttırmak için.

Trim Tabların Faydaları 1)Performansa Etkisi *Hızı arttırır *Güvenliği arttırır. *Meyili düzeltir. *Yunuslamayı keser.

Trim Tabların Faydaları 2) Verime Etkisi *Yakıt tüketimini azaltır. *Makine yorulmasını azaltır. *Çökmeyi engeller.

Trim Tabların Faydaları 3)Güvenliğe etkisi *Görünebilirliği arttırır. *İz boyutlarını düşürür. *Denizciliği arttırır. *Tekne üzerindeki stressleri azaltır.

Trim Tabların Çalışması Genellikle, teknenin kıçında açısı ayarlanabilir paslanmaz çelik iki adet plakası vardır. Bu plakalar kendilerini yukarı ve aşağı hareket ettirebilen hidrolik bir uniteye sahiptir. Uçakların kanatlarındaki flaplar gibi çalışır. Hız değişim etkileri, ağırlık dengesizlikleri ve deniz koşullarını karşılamak için kaldırma kuvveti oluşturur.

Plakaları aşağı hareket ettirdiğimizde, trim taba etkilen su kuvveti yukarıya dogru bir basınç oluşturur. Buda kıçın kalkmasına ve tekne direncinin azalmasına sebep olur. Plakaların yüzey alanı, plakaların açısı ve teknenin hızı daha iyi bir kaldırma için birlikte düşünülmelidir.