LOJİSTİK ve TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ Maltepe Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi Bölüm Başkanı ve Lojistik Derneği (LODER) Başkanı 2013

SUNUM ÖZETİ Ürün-Yük Taşımacılık Depolama Lojistik ve Temel Lojistik Faaliyetler Müşteri Hizmet Düzeyi Lojistik Maliyetler Lojistik Yönetimi Kavramı Lojistikte Genel Trendler Dış Kaynak Kullanımı ve 3PL Lojistikte Verimlilik Artırma Tedarik Zinciri Tedarik Zinciri Yönetimi Çözümleri

ÜRÜN ve LOJİSTİK Ürün = Yük Yük: İstanbul-Simperepol Arası, 2 Tahta Sandık, Ebatlar: L 210 x W 130 x H 84 cm, Mal Cinsi: Güneş Kollektörleri Ağırlık: 730 Kg Büyüklük (Size)- boyutlar ve hacim Ağırlık (Weight)- brüt/net ağırlık İstif Edilebilirlik (Stowability) Elleçleme (Handling)- Manuel, otomatik Sorumluluk (Liability)-hasar/kayıp maliyeti Tehlikelilik (Dangerous Goods) Ortam Sıcaklığı (Donuk, Soğuk) Özel hizmet gereklilikleri (canlı hayvan gibi)

TAŞIMACILIK(TRANSPORTASYON) Taşımacılık; İnsan/ürünlerin belirli nokta/lardan alınıp belirli nokta/lara götürülmesi/aktarılmasıdır. Nakliye; Ürünlerin/yüklerin belirli sevk nokta/larından alınıp belirli teslim nokta/larına kamusal alanlar üzerinden ve uygun taşıma belgesi kullanılarak götürülmesi/ taşınmasıdır. Ulaşım; İnsan/ürün/bilgiyi belirli nokta/lardan alıp belirli nokta/lara kara, su veya havayoluyla aktarmak üzere bu noktalarda oluşan ağ(şebeke) yapısıdır. Ulaştırma; Ulaşım taleplerini karşılamak üzere yapılan yatırım ve işletme çalışmalarıdır.

TAŞIMACILIK Temel taşımacılık sistemleri (modları) aşağıda belirtilmiştir: 1) Karayolu Taşımacılığı (Road Transportation) 2) Denizyolu Taşımacılığı (Ocean Transportation) 3) Demiryolu Taşımacılığı (Railway Transportation) 4) Havayolu Taşımacılığı (Air Transportation) 5) Boru Hattı Taşımacılığı (Pipeline Transportation) 6) KarmaTaşımacılık (Mixed Mode Transportation)

Mixed Mode Transportation KARMA TAŞIMACILIK / Mixed Mode Transportation Karma taşımacılık; Aynı ürün/yükün iki veya daha fazla taşıma modu kullanılarak yapılan taşımacılık sistemidir ve üç farklı uygulama şekli vardır: Çok Modlu Taşımacılık (Multi-Modal Transportation) Intermodal Taşımacılık (Intermodal Transportation) Kombine Taşımacılık (Combined Transportation) Karma taşımacılık, taşıma modlarının avantajlarını kendi içinde entegre edip, dezavantajlarını mümkün olduğunca saf dışı bırakan ve sürekli kendini yenileyen gelişime açık bir taşımacılık sistemidir. Amaç; Maliyet, Hız, Güvenilirlik ve Hizmet Kalitesi parametrelerinin optimum bileşimini yakalamaktır.

EŞ MODLULUK(Co-Modality) KARMA TAŞIMACILIK / EŞ MODLULUK(Co-Modality) Karma taşımacılıkta en çok raslanan kombinasyonlar aşağıdadır: Karayolu-Demiryolu Taşımacılığı (Piggybacking, RO-LA) Karayolu-Denizyolu Taşımacılığı (Fishybacking, RO-RO) Karayolu-Havayolu Taşımacılığı (Birdybacking) Eş Modluluk(Co-Modality): Bir taşıma türüne öncelik tanımadan modların en verimli ve optimum şekilde kullanılmasıdır. Ürünlerin/yüklerin belirli bir sevk nokta/larından alınıp belirli bir teslim nokta/larına götürülmesi/taşınması sadece Taşımacılıktır ve Lojistik olarak adlandırılamaz. Lojistik, sistem yaklaşımı ile müşteri beklentilerine en uygun taşımacılık mod/modlarını alt sistem olarak kullanır. Örnekler

Hatay’dan Moskova’ya Güzergahlar

DEPOLAMA Depolama; belirli nokta/noktalardan gelen ürünlerin/yüklerin teslim alınıp, belirli bir süre korunup, belirli nokta/noktalara gönderilmek üzere hazırlanmasıdır. Depolama, ürünler için zaman ve yer faydası sağlayarak firmalara dinamik ve katma değerli müşteri hizmetleri sunmalarını sağlayan bir fonksiyondur.

DEPOLAMA Depolar kullanım amaçlarına bağlı olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: Klasik Depo (Warehouse) Dağıtım Merkezi (Distribution Center) Toplama Merkezi (Consolidation Center) Aktarma Merkezi (Transshipment Center) Sipariş İşleme Merkezi (Order Fulfillment Center) Depolar otomasyon gereksinmelerine göre manuel, yarı otomatik veya tam otomatik tasarımlanabilir.

Paketleme ve Katma Değerli Hizmetler Taşımacılık(Nakliye) LOJİSTİK Muayene-Gözetim Paketleme ve Katma Değerli Hizmetler Depolama Taşımacılık(Nakliye) Gümrük Sigorta Sipariş Yönetimi Stok Yönetimi LOJİSTİK

DÜZ CAM SEVKIYAT LOJİSTİĞİ Fabrika(TR) Bölge Depoları (TR) Bayi Bayinin Müşterisi SAT DAT ALT AAT Bölge Depolu, Depoya Kadar Taşıma TR, Depo Sonrası Taşıma Bayi Bölge Depolu, Depoya Kadar Taşıma TR, Depo Sonrası Taşıma TR veya Bayi Bölge Depolu, Depoya Kadar Taşıma TR, Depo Sonrası Taşıma TR Bölge Deposuz, Fabrika Sonrası Taşıma Bayi Bölge Deposuz, Fabrika Sonrası Taşıma TR(eşit fiyat) Bölge Deposuz, Fabrika Sonrası Taşıma TR veya Bayi (eşit fiyat, nakliye iskontolu) Bölge Deposuz, Fabrika Sonrası Taşıma TR (kilometreye göre değişen fiyat) Her ürün her fabrika veya depoda, ya da ürün sadece kendi üretildiği fabrikada SAT: Satıcıda Teslim ; DAT: Dağıtım Yerinde Teslim ALT: Alıcıda Teslim ; AAT: Alt Alıcıda Teslim

LOJİSTİK AKIŞ KOORDİNATÖRÜDÜR BİLGİ AKIŞI TEDARİKÇİ MÜŞTERİ SİPARİŞ/BİLGİ ÜRÜN/İADE Depolama Nakliye Gümrük MALZEME AKIŞI L O J İ S T İ K HİZMET AKIŞI

LOJİSTİK YAKLAŞIM . LTL LTL FTL LTL LTL A Üreticisi B Üreticisi D Üreticisi C Üreticisi 18,000 kg 4,500 kg 3,600 kg 3,150 kg 6,750 kg A D C B A B C D Toplama Merkezi Müşteri . LTL LTL FTL LTL LTL

KONSOLİDASYON YAPMADAN Tedarikçi Ortalama Yıllık Taşıma Miktarı (ton) Birim LTL Bedeli (TL/ton) Toplam Maliyet (TL) A 10.000 65 650.000 B 8.000 55 440.000 C 15.000 100 1.500.000 D 7.000 50 350.000 2.940.000 LTL : Less than Truck Load

KONSOLİDASYON YAPARAK Tedarikçi Ortalama Yıllık Taşıma Miktarı (ton) Tedarikçiden KM’ye LTL Birim Taşıma Bedeli (TL/ton) Depo Elleçleme Masrafı (TL/ton) KM’den Müşteriye FTL Birim Taşıma Toplam Maliyet (TL) A 10.000 25 5 30 600.000 B 8.000 10 6 368.000 C 15.000 40 4 1.110.000 D 7.000 9 7 322.000 40.000 2.400.000 FTL : Full Truck Load, KM: Konsolidasyon Merkezi

ANALİZ SONUCU KONSOLİDASYON YAPMADAN GERÇEKLEŞEN MALİYET (LTL) : 2.940.000 TL KONSOLİDASYON SONRASI MALİYET (FTL): 2.400.000 TL KONSOLİDASYON İLE SAĞLANAN KAZANÇ: 2.940.000 - 2.400.000 = 540.000 TL

MÜŞTERİ HİZMET DÜZEYİ İşletmeler yoğun rekabet koşullarında varlıklarını sürdürebilmek için hem satış noktalarında bulunurluğu sağlamalı, hem de lojistik maliyetlerini en küçüklemelidirler. Bu çerçevede etkin ve verimli bir lojistik hizmetini en düşük lojistik maliyeti ile sağlamak en önemli öncelik olmaktadır.                                                                              

LOJİSTİK MALİYETLER Lojistik Maliyetler/Ürün Satış Fiyatı : % 4-20 Stok Tutma % 20-30 Müşteri Hizmetleri ve Sipariş Yönetimi % 5-8 Yönetim % 4-6 Taşımacılık % 40-60 Depolama %15-25 Lojistik Maliyetler/Ürün Satış Fiyatı : % 4-20

MÜŞTERİ HİZMET DÜZEYİ – LOJİSTİK MALİYET İLİŞKİSİ Yüksek Düşük Pazar Sınırı Lojistik Maliyetler

Tedarik (Inbound) Lojistiği Tersine (Reverse) Lojistik LOJİSTİK YÖNETİMİ Lojistik Çıktıları TESİS VE DONANIMLAR İNSAN KAYNAKLARI BİLGİ KAYNAKLARI FİNANSAL KAYNAKLAR Lojistik Girdileri Uygulama Kontrol Planlama LOJİSTİK YÖNETİMİ Üretim Lojistiği Müşteriler Sevkıyat (Outbound) Lojistiği Tedarik (Inbound) Lojistiği Tedarikçiler DOĞRU ÜRÜNÜN, DOĞRU YERE, DOĞRU MİKTARDA, DOĞRU ZAMANDA, EN DÜŞÜK MALİYETLE, EN YÜKSEK ESNEKLİKLE, HASARSIZ TESLİMİ Tersine (Reverse) Lojistik

DIŞ KAYNAK KULLANIMI ve 3PL ŞİRKETLER Müşteri Şirketler Tedarikçi Lojistik Şirket KOMPLE YÜKLER PARSİYEL YÜKLER KONSOLİDE YÜKLER

LOJİSTİK DIŞ KAYNAK KULLANIMINDAKİ GELİŞİM Daha Fazla Fonksiyonel Bütünleşme Daha Geniş Operasyonel Özerklik LOJİSTİK DIŞ KAYNAK KULLANIMINDAKİ GELİŞİM 4PL Müşteri İş Süreçleri Yönetimi Müşteri Müşteri 3PL Şirketler Müşteri IT Hizmet Sağlayıcı 1990s-2000s Lojistik(LLP) Dış Kaynak Kullanımı 1980s-1990s Müşteri Lojistik(3PL) Müşteri Taşımacılık, vd İç Kaynak Kullanımı 1970s-1980s İç Lojistik Operasyonlar Müşteri

DIŞ KAYNAK KULLANIMININ GELİŞİMİ 24242424 Nakliye Firması Müşteri Freight Forwarder Depolama Firması LLP 3PL 4PL Operasyon Organizasyon OperasyonelPlanlama Taktik Planlama TZY 2000 ve öncesi 2000 ve sonrası Stratejik Planlama TZY:Tedarik Zinciri Yönetimi

LOJİSTİKTE VERİMLİLİĞİN ARTTIRILMASI Lojistik Bilişim Sistemleri(GPS, Internet, EDI, E-Ticaret, Barkod, RFID, ERP, SCM Yazılımı) Tedarik Zinciri Analizi, Haritalama, Optimizasyon ve Yönetimi, Ağ Tasarımı Çağdaş Depo Tasarımı ve Yönetimi Sürekli Gelişim ve Yenileşim(İnovasyon) Tam Zamanında Üretim/Dağıtım Hızlı Yanıt Lojistik Köyler/Merkezler Karma Taşımacılık Etkin Paketleme Parsiyel/Konsolide Taşımacılık Yükleme Optimizasyonu Çapraz Sevkiyat(Cross Dock) Rota Optimizasyonu Döngüsel Sefer (Milk Run) Etkin Tüketici Yanıtı (ECR) Müşteri ve Tedarikçi İlişkileri Yönetimi(CRM-SRM) Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing) Faaliyet Bazlı Maliyetlendirme (ABC) Yalın ve Çevik Lojistik Yeşil Lojistik Tersine Lojistik

Malzeme, Bİlgİ ve ParanIn AkIşI Tedarik Zinciri Tedarikçiler Üreticiler Distribütörler Perakendeciler Tüketiciler Malzeme, Bİlgİ ve ParanIn AkIşI SATICI ALICI MALZEME BİLGİ PARA Tedarik Zinciri Stoğu Bilgi Paylaşımı

Şişe Sütün Tedarik Zinciri Etiket Üreticileri Besi Çiftlikleri Yem Üreticileri Süt Üreticileri Perakendeciler Kum, Soda, Kireç üreticileri Şişe Üreticileri Kapak Üreticileri Tüketiciler Alüminyum Üreticileri Alüminyum Folyo Üreticileri Tersine Lojistik

Zara Tedarik Zinciri Tedarikçiler Dağıtım Merkezleri: Mağazalar: % 70 Avrupa % 30 Asya Dağıtım Merkezleri: Mağazalar: Haftada 2 sevkiyat 24-48 saat transit süre Tedarikçiler

Kamçı Etkisi (Bullwhip Effect) Satış Miktarı Zaman Müşteri Talebi Perakendeci Talebi Bayi Talepleri Üretim Planı What is shown here is how divergent these various forecasts are in relation to real demand. Why?? Because they are developed independently from each other and are dated, and unconnected to each other and the daily fluctuations in the market

Tedarik Zinciri Yönetimi Kavramı Tedarik zinciri yönetimi; hedeflenen müşteri hizmet düzeyini en düşük maliyette karşılamak, doğru zamanda doğru miktarda ve doğru yerde mal üretimi ve dağıtımını sağlamak üzere tedarikçiler, üreticiler, distribütörler ve perakendecileri en etkin ve verimli şekilde entegre eden bir yaklaşımdır (*) . (*) Simchi-Levi, D., P. Kaminsky and E. Simchi-Levi, 2007, Designing and Managing the Supply Chain: Concepts, Strategies and Case Studies, Second edition, Mc Graw Hill, New York.

Tedarik Zinciri Yönetimi Kavramı GELENEKSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ YAKLAŞIMI Şirket odaklı düşünme Tedarik zinciri odaklı düşünme Kararlarda şirket bazlı optimizasyon Kararlarda zincir bazlı optimizasyon Süreç iyileştirme Envanter Yönetimi Dağıtım kanallarının planlanması Fiyatlandırma Sözleşmeler vd. Mallarının geldiği şirketler tedarikçileriniz, Malların gittiği şirketler ise müşterilerinizdir. Mallarının geldiği ve gittiği şirketler sizin iş ortaklarınızdır. Bilgi bir çeşit varlıktır. Diğer şirketlerle paylaşılmamalıdır. İş ortaklarınızla bilgi paylaşımı zincirdeki tüm tarafların performansını geliştirebilir.

LOJİSTİK VE TEDARİK ZİNCİRİ FARKLILIĞI Tüketici Tedarikçi Üretim Perakende Nakit Bilgi Ürün Lojistik Distribütör Müsteri/Tedarikçi Logistics Views relationships in terms of a single stage down stream and a single stage upstream. The Supply Chain Where we think about the whole supply chain as one and try to integrate all the activities so they are synchronised. Tüketicinin Hizmet Gereksinimleri Tedarik Zincirini Oluşturur

TZY ÇÖZÜMLERİ Değişkenliği ve Belirsizliği azaltmak İçsel Tedarik Zinciri Yönetimi Talep ve Arz Planlama (Demand and Supply Planning) Bilgi Paylaşımı (Information Sharing) Müşteride Tedarikçi/Tedarikçide Müşteri Temsilcisi Bulundurma Uzun Süreli ve İdeal Kazanç Paylaşımına Dayalı Sözleşmeler ile Çalışmak (Buy-Back, Revenue Sharing, Pay-back, Fiyat İndirimi, Bonus, vd.) Yalın, Çevik ve Çekme esaslı TZY (JIT, vd.) Tedarik Süresini kısaltmak Elektronik İş(B2B2C/EDI/XML), Hızlı Yanıt(Quick Response) Çapraz Sevkiyat (Cross Docking), Döngüsel Sefer(Milk Run) İleri Planlama ve Çizelgeleme Yaklaşımları(APS) Yalın ve Çevik TZY Tedarik Zinciri Planlama (Ağ Tasarımı)

TZY ÇÖZÜMLERİ Ortak Faaliyetler Tedarikçi Yönetimli Envanter (VMI) Tedarikçi Parkı (Supplier Park) Senkronize Üretim ve Sıralı Sevkıyat TZ Boyunca İzlenebilirlik İşbirliğine Dayalı Tahmin Planlama ve İkmal(CPFR) Tedarik Zincirinin Modellemesi (SCOR) TZY Yazılımları Kullanımı 4PL Kullanımı

TEŞEKKÜRLER... “Şirketler Değil….! Tedarik Zincirleri Rekabet eder” Tedarikçi Üretici Dağıtıcı Perakendeci A 135 TL, 10 Gün + 45 TL, 5 Gün 30 TL, 2 Gün 210 TL, 17 Gün B 150 TL, 8 Gün 6 Gün 15 TL, 4 Gün 195 TL, 18 Gün C 145 TL, 9 Gün 40 TL, 20 TL, 3 Gün 205 TL, TEŞEKKÜRLER...