Bilişsel GELİŞİM TANIM: Biliş: bilginin nasıl kazanıldığı, saklandığı, ger çağrıldığı ve problem çözmede kullanılma süreci ile ilgili zihinsel işlem sürecidir. Bilişsel gelişim: Çocukların zihinsel becerilerinde zaman içerisinde meydana gelen değişikliklerdir.

Jean Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı

Piaget hakkında İlk yazısını 10 yaşında yayınladı. “albino serçelerin görüş gücü” 21 yaşında doğa bilimleri üzerine doktorasını aldı Okul çocuklarının zekalarını ölçerek, psikoloji ile ilgilenmeye başladı.

Piaget ve Bilişsel Gelişim Piaget “Düşünme nasıl gerçekleşiyor ?” sorusuna yanıt ararken bütün çocukların aynı basamaklardan geçerek dünyayı keşfettiklerini, benzer hataları yaptıklarını ve sorunlara benzer çözümler bulduklarını belirmektedir. Çocukları küçük bilim adamları gibi düşünür. ÖRNEK: 3-4 yaşlarındaki çocuklar eşit miktarda su bulunan iki bardaktaki sudan birinin daha ince uzun bir bardağa aktarıldığında, ince uzun su bardağında daha çok su bulunduğunu belirtirler. 7 yaşındaki bir çocuk ise su miktarının değişmediğini belirtebilir.

Piaget özellikle çocukların yaptıkları yanlışlarla ilgilenmiş ve bu yanlışların tesadüfi olmadığını dşünmüştür. Sistematik bir yapı içersinde çocukların yanlışlarının kaynaklarını araştırmıştır. Düşüncenin gelişimi ile birlikte dil gelişimi alanında da çalışmıştır.

Piaget’in Bilişsel Gelişim İle İlgili Temel Kavramları Organizasyon Uyum sağlama (özümleme ve düzenleme) Dengeleme

Şema kavramı: ŞEMA: Bireyin etrafında algıladığı bir obje, durum veya problemi temsil eden zihinsel yapı ve düşünme örüntüsüdür ve bilişsel bir süreçtir. Örnek: Bir topu alırken , alma şemanızı kullanırsınız. Topu birisine atarken ise bakma şemanızı ve atma şemanızı kullanırsınız. Piaget’e göre bütün bebekler yaşama, görme, tat alma, dokunma, işitme, yakalama gibi duyusal motor şemalarla başlar. Zihinsel şemaların büyük çoğunluğu çocukluk ve ergenlik yıllarında oluşturulmaktadır. Oluşturduğumu şemalar mantıklı düşünmemie ve sembolleri kullanmamıza olanak sağlar.

Piaget ve öğrenme Öğrenme özümleme ve düzenleme sonucunda meydana gelir.

Uyum Sağlama Özümleme: bireyin, yeni bir bilgiyi varolan şemalarını kullanarak algılaması (dışsal bir uyarıcıyı varolan bilişsel yapıları ile eşleştirme süreci) ÖRNEK: çocuk oyuncağını eline alırken yakalama şemasını kullanması durumu özümlediğini göstermektedir. Düzenleme: Bireyin yeni bir bilgiyi var olan şemaları ile açıklayamadığı durumlarda yeni bilgilere dayanarak yeni bir şema oluşturması. Düzenlemeye bağlı olarak becerilerimiz gelişir ve düşünme yapısını yeniden organize ederiz (öğrenilen şey ile eski öğrenmeler arasında tutarsızlık var ise çocuk düşüncelerini yeniden organize eder.) ÖRNEK: Çocuk ilk defa kare şeklindeki bir objeyi eline almak için elininin pozisyonunu yuvarlak bir nesneyi yakaladığından daha farklı tutması gerekecektir. Bu durumla ilgili yeni bir şema oluşturduktan (düzenleme yaptıktan ) sonra tekrara benzer bir nesne ile karşılaştığında rahatlıkla bu nesneyi eline alabilecektir.

Dengeleme Özümleme ve düzenleme arasında bir denge kurulması ve dış dünyaya uyum sağlama sürecidir. ÖRNEK: bebeğin eline aldığı her nesneyi ağzına götürdüğünü düşünecek olursak Piaget’e göre bebeğin objeleri ağzına götürerek özümlediğini söyleyebiliriz. Her bir nesneyi ağzına götürdüğünde bebek “bu nesne ağza götürülebilri” ya da “bu nesne ağza götürülemez” diye şemalar oluşturmaktadır. Böylelikle de bir süre sonra gerçek dünyaya daha uyumlu hale gelir.

Piaget ve Bilişsel Gelişim Evreleri Duyusal-motor evre (0-2 Yaş) İşlem öncesi dönem (2-7 yaş) Somut işlemler dönemi (7-11/12 yaş) Soyut işlemler dönemi (11/12 yaş ve üzeri)

Duyusal motor evre refleksler Birincil döngüsel tepkiler İkincil döngüsel tepkiler İkincil şemaların koordinasyonu Üçüncül döngüsel tepkiler Mantıksal çözümler bulma Reflexes (Birth to 1 Month): these are innate reflexes Primary circular reactions (1-4 Months): these are reflexes that are repeated over and over because of the bodily sensations they produce Secondary circular reactions (4-7 Months): repetitive behaviors that produce consequences from the external environment Coordination of secondary schemes (8-12 Months): Consequences of the behavior are more organized and behaviors seem to occur to produce a specific consequence Tertiary circular reactions (12-18 Months): The child accidentally produces a consequence and then varies the response to determine what behaviors produce the consequence. Symbolic problem solving (18-24 Months): The child can anticipate the whereabouts of objects placed out of his or her hands.

Duyusal-motor evre (0-2 Yaş) Refleksif D. 0-2 ayYakalama ve emme gibi basit (ilkel) refleksleri içeren dönem Birincil Döngüsel Tepkiler (2-4 ay)Eğer çocuk yaptığı davranışın sonucundan haz alıyorsa parmaklarını açma ya da kapama gibi bazı refleks hareketlerini düzenli olarak yapmaya başlar İkincil döngüsel tepkiler (4-8 ay)Çocuk başlangıçta rastlantısal olarak yaptığı bir eylemin sonucundan zevk alırsa bu davranışını tekrarlamaya başlar. Yatağının üzerinde asılı duran oyuncağa değdiğinde ses çıkardığını fark etmesi gibi İkincil tepkilerin kooridnasyonu (8-12 ay)Çocuklar amaçlı davranışlarda bulunmaya başlarlar.İlgisini çeken bir oyuncağa ilerlemesi gibi. Üçüncül döngüsel tepkiler (12-18 ay)Herhangi bir durumla ilgili olarak bildikleri bir davranış örüntüsü yerine yeni davranışlar denerler. Örnek: ouuncağa uzanıp almak yerine oyuncağın altındaki yastığı kendisine doğru çekerek oyuncağa ulaşmas ıMantıksal çözümler bulma (18-24 ay)Çocuklar herhangi bir eylemde bulunmadan önce düşünmeye başlarlar. Böylelikle eylemleri ve sonuçlarını içselleştirirler.

Duyusal-motor evre (0-2 Yaş) Bebek duyuları ve motor becerileri ile içinde bulunduğu dünyayı anlamaya çalışır. Basit sembolleri kullanmaya başlarlar. Çocuğun içinde bulunduğu dünya ile iligli bilgileri oldukça sınırlıdırancak motor hareketleri ile etrafı hakkında bilgi edinir. Yaklaşık 7-11 aylık olduklarında nesnenin kalıcılığını kazırlar. Bu kazanım özellikle hafıa (bellek) gelişimini gösterdiği için oldukça önemlidir.

Nesnenin kalıcılığı 8 aylıkdan küçük bir bebek önündeki nesne kaldırıldığında onu aramaz.

Biraz daha büyüdüğünde….

Meraklı Bebekler? Piaget’in teorisine bir eleştiri 3.5 yalık bir bebek olası olmayan bir durum denendiğinde dikkatle bakmaktadır. Baillargeon et al., 1987

Bebekler matematik bilir mi? Infants (4 months) looked longer at the end display when there was only one doll, suggesting that they had mentally calculated the number of dolls that ought to be behind the screen. [Wynn, 1992]

İşlem öncesi dönem

İşlem öncesi dönem (2-6 yaş) Çocuklar 2 yaşlarına geldiklerinde düşünmek ve iletişim kurmak için sembolleri kullanmaya başlarlar. Dil becerileri gelişir. Objeleri sınıflandırabilir. Sembolik oyunlar çocuğun günlük yaşamında önemli bir yer kaplar

Olayları benmerkezci bir bakış açısıyla değerlendirirler.

TOPLU MONOLOG

Çocuk bu dönemde büyüsel ve doğaüstü düşüncelere sahiptir (Noel baba’nın gerçek olduğuna inanma). Bı düşünce biçimi özellikle doğa üstü varlıklara inanan ebeveylerin çocuklarında daha fazla görülmektedir. Çocuk birbirleriyle her zaman ilişkili olmayan durumlar arasında bağ kurmaya çalışır. Örnek: annesi hastanede doğum yapan bir çocuk annesi eve bebekle geldiği için annesinin hastaneye her gidişinde eve bir bebekle döneceğini bekleyebilir.

Animizm: Çocuk cansız nesnelere de canlılara özgü nitelikler yükler. Örnek: deniz kıyısından çakıltaşı toplayan bir çocuk sadece bir taş almak yerine birden fazla taş toplayabilir. Bunun nedeni sorulduğunda çocuk “canları sıkılmasın” diye cevap verebilir.

Somut işlemler dönemi Benmerkezcilikten uzaklaşır. Nesneleri birden çok boyuta göre (renk, şekil gibi) gruplandırabilir. Nesnenin korunumunu kazanırlar.Çocuklar işlem öncesi dönemde bu beceriye sahip değilken somut işlemler döneminde sayı, madde,uzunluk, alan, ağırlık ve hacim korunumunu kazanırlar. Düşünceler esneklik kazanır.

= “görünüm değişse bile miktarın aynı kalacağını anlama nesnenin korunumu “görünüm değişse bile miktarın aynı kalacağını anlama =

Soyut işlemler dönemi Hipotezler kurabilir Düşüncelerini organize edebilir.

Piaget’in kuramının eğitime yansımalar Çocuk aktif olmalıdır İçsel motivasyon çok önemlidir Eğitimin en önemli amacı yaratıcı düşünme ve eleştirel düşünme becerisinin kazandırılmasıdır Piaget sadeve eğitimle çocukların gelişimlerinin hızlandırılamayacağını ileri sürer, biyolojik donanım /kalıtım da çok önemli bir yere sahiptir.

Öğrencilerin Piaget’in Evrelerine göre dağılımı

Piaget’e eleştiriler Dönem arasındaki yaş geçişleri değişkenlik göstermektedir. Gelişim için dengeleme gerekli değildir Biyolojiye çok fazla vurgu yapmıştır Uyguladığı klinik yöntemler tartışmalıdır

KAYNAKLAR http://chiron.valdosta.edu/whuitt/col/cogsys/piaget.html http://condor.admin.ccny.cuny.edu/~hhartman/Piaget.ppt#2 Yazgan-İnanç, B., Bilgin, M., Kılıç-Atıcı., M (2005). Gelişim Psikolojisi Çocuk ve Ergen Gelişimi. Nobel Kitabevi, Adana. Bee, H., Boyd, D. (2003). Life span Development. Third Edititon. Allyn and Bacon USA.