MEME KANSERİ İl Sağlık Müdürlüğü Kanser Kontrol Birimi

Dünyada Kanser (WHO 2008, IARC, 2006–2008)

2006 yılında Türkiye kanser tedavisine 2.8 milyar TL.harcadı. Türkiye’de kanser 2006 yılında Türkiye kanser tedavisine 2.8 milyar TL.harcadı. Aynı hızla artarsa ve önlem almaz isek 2020 yılında bu sayı 4 misli artarak 11.2 milyar TL.olacak SAĞLIK BAKANLIĞI

Kanser kontrol programı; Etkin koruma yöntemleri uygulayarak kanser insidansını azaltmak Kanser mortalitesini azaltmak Yaşayan hastaların hayat kalitesini yükseltmek SAĞLIK BAKANLIĞI

Türkiye’de Kanser (2004 -2006) Erkekler Kadınlar Akciğer Prostat Mesane Kolorektal Mide Larinks Non- Hodgkin Lenfoma Beyin, Sinir Sistemi Böbrek Pankreas Meme Kolorektal Tiroid Uterus Korpusu Akciğer Mide Over Uterus Serviksi Non- Hodgkin Lenfoma Beyin, Sinir Sistemi 5

Ulusal Meme Kanseri Tarama Standardları Başlangıç yaşı : 50-69 yaş Tarama aralığı : 2 yılda bir mammografi ile Tarama sonlanması: 69 yaş SAĞLIK BAKANLIĞI 6

Ulusal Serviks Kanseri Tarama Standardları Başlangıç yaşı : 30 yaş Tarama aralığı : 5 yılda bir kez Tarama sonlanması: 65 yaş, son iki test negatif ise SAĞLIK BAKANLIĞI 7

Ulusal Kolo-rektal Kanserler Tarama Standartları Tüm erkek ve kadınlarda Başlama yaşı: 50 Bitiş Yaşı: 70 Yılda bir Gaitada Gizli Kan 10 yılda bir kolonoskopi SAĞLIK BAKANLIĞI 8

9

Meme Kanseri

MEME ANATOMİSİ İÇTEN GÖRÜNÜM ÖNDEN GÖRÜNÜM ve LENF NODLARI GÖĞÜS DUVARI CİLT YAĞ KOTLAR LOBULLER DUKTUS MAJÖR PEKTORAL KAS AEROLA MEMA BAŞI BAĞ DOKU DUKTUS İÇİNDEKİ NORMAL HÜCRELER

Doktora geliş nedenleri Kitle Nodularite Ağrı Meme başı akıntısı Cilt değişiklikleri

Yaşla beraber kanser riski artmaktadır.

Meme Kanseri Kadınlarda en sık görülen kanser (%22) Kadınlarda kanser ölümlerinde 2.sırada (%15) Meme kanserinin dünyada yıllık yeni vaka sayısı 1milyon

FİZİK MUAYENE Asemptomatik kadınlarda erken kanser tanısında katkısı sınırlı olsa da, mammografinin saptayamadığı bazı kanserleri FM ile saptamak mümkündür. Tarama programı olmayan, düzenli mammografi çektirilemeyen yerlerde önemi daha fazladır. Ayrıca FM, bu işle uğraşan kişilere, kadınlara; meme kanseri, bulguları, risk faktörleri, erken tanı ve önemi konularında eğitim verebilme ve, kendi kendine muayeneyi anlatabilme ve öğretme fırsatı verir

FİZİK MUAYENE Klinik Meme Muayenesi ve mamografi, 50-69 yaş arası kadınlarda Meme Kanseri mortalitesini %25 azaltıyor Kırklı yaşlardakilerde ise %18 azaltıyor Anormal KMM si olan kadınların %4 ünde sonradan Meme Kanseri çıkmaktadır.

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE Meme Palpasyon Teknikleri Meme başından Veya Meme başına Işınsal Vertikal şeritler Halkasal

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

Bu özellikle <40 yaş kadınlar için doğrudur. FİZİK MUAYENE Kitlelerin benin ve malin klinik karakteristikleri kesin olarak ortaya konulamadığı için, tek başına kullanılması %60-85 doğruluğa sahiptir. Bu özellikle <40 yaş kadınlar için doğrudur. Ayrıca, aksiller lenf nodlarının klinik değerlendirmesi de genellikle doğru değildir. Meme yakınması olmayan kadınların %30’unda ele gelen lenf nodu, Meme kanserli kadınların %40’ında normal aksiller muayene

Patogenez 1 cm çap en az 1-2 yıl (30 bölünme) 1 cm tm yaklaşık 1 g 130 mg iken MMG de görülebilir. Tm bölünme zamanı 100 gün olan bir meme Ca ort. 8 yılda klinik olarak farkedilir

MEME PATOLOJİSİ Duktal Karsinoma in situ Normal Hücreler Süt ductusunu çevreleyen hücreler sayı ve büyüklük olarak anormal arttığında oluşur. DCİS da duktus içerisinde normal görünümlü olmayan pek çok hücre gözlenir. Bu hücreler süt Duktusunun içinde kalır Normal Hücreler Meme dokusunu oluşturan bu hücrelerin Hepsinin kendine ait DNA sı vardır; büyümeleri normal ilerler Lobuler Karsinoma in situ (LCİS) Süt lobülünün içindeki hücreler in anormal sayı ve büyüklük artışında oluşur. LCİS da lobül İçinde normal görünümde olmayan pek çok hücre gözlenir ve bu hucreler süt lobülünün içinde kalır İnvziv veya infiltratiif Karsinoma DCİS veya LCİS da bulunan hücreler duktusun veya lobulun dışına yayıldığında oluşur.Diğer vücüt organlarına yayılım olduğu anlamını taşımaz

MEME KANSERİ ETYOLOJİSİ AİLESEL MEME KANSERİ SPORADİK MEME KANSERİ HEREDİTER MEME KANSERİ Diğer Genler

Yüksek penetran genler Değiştirilemez risk faktörleri Düşük penetran genler Yüksek penetran genler yaşlanma Fetal genlerin re-ekspresyonu radyosensitivite Genomik instabilite dansite tümörogenezis erken menarş östrojen inflamasyon Geç menapoz obezite Geç 1. gebelik Gebelik yok Değiştirilebilir risk faktörleri sağlıklı diyet alkol egzersiz Selektif östrojen rec. modulatörü ooferaktomi HRT ATM, ataxia telangiectasia mutated CAFs, cancer associated fibroblasts CHEK2, CHK2 checkpoint homolog yaş Nature Clinical Practice Oncology (2005) 2, 635-646

Risk faktörleri Yaş ve cinsiyet Irk Benign Meme Hastalıkları Meme Ca öyküsü Yaşam biçimi ve beslenme Hormonal faktörler ve Doğum Aile öyküsü ve genetik faktörler Radyasyon Çevresel faktörler

Cinsiyet Kadınlarda 100 kat daha fazla görülür. Gender Approximately half of all women who develop breast cancer have no identifiable risk factor other than being female and ageing. This means it is very important for every woman to be aware of this disease, and to try to ensure that they find it early. If breast cancer is detected while it is still confined to the breast, the cure rate is more the 95%! However, there are factors that can increase the chance of one person getting the disease over another. Although men do get breast cancer, the main risk factor is being female. • Just being a woman is a risk factor for breast cancer. • While men can also get breast cancer, the disease is 100 times more common in women than men. 35

Yaş Yaş Risk >30 1/2212 30-40 1/235 40-50 1/54 50-60 1/23 60-70 1/14 70-80 1/10 Yaşam boyu 1/8

risk 1,5 kat ya da %50 artmıştır. RR = Rölatif Risk Belli bir etkene maruz kalanların hastalık riskinin, maruz kalmayanlara göre oranı. Örneğin: RR= 1,5 ise, risk 1,5 kat ya da %50 artmıştır.

Genetik Meme kanserlerinin %5-10‘u genetik geçişli BRCA1, BRCA2 (RR=10) p53, Li-fraumeni RR=18 PTEN (Cowden) hayat boyun risk %25-50 Düşük penetrans genler + endojen ve eksojen risk faktörleri sporadik meme kanserleri Genetic and Familial Factors In addition to gender and age, a family history of breast cancer is also recognised as a risk factor for the disease. FAMILY HISTORY: If your mother, sister, or daughter has developed breast cancer before menopause, you are three times more likely to develop the disease. If two or more close relatives (e.g., cousins, aunts, grandmothers) have/had breast cancer, you are at increased risk as well. Recently, scientists have found that mutations in genes BRCA1 and BRCA2 increase one's susceptibility to breast cancer. A simple blood test can tell you if you have such a condition. --------------------- Family history – 1st degree relative. (20% of women with BC have 1st degree relative with BC, RR 2.6). Genetics: (RR 3.0-7.0) - BRCA-1 = increased breast and ovarian cancer in women. - BRCA-2 = increased risk of breast cancer only, but in men and women. 38

Aile Hikayesi Meme kanserlerinin Genetik geçiş henüz gösterilememiş. %12 sinde 1 birinci derece akraba meme ca %1 inde 2 veya daha fazla akrabada meme ca Genetik geçiş henüz gösterilememiş. Genetik + Çevre 1 birinci derece akrabada meme ca - RR=1.8 2 birinci derece akrabada meme ca- RR 2,9 3 birinci derece akrabada meme ca-RR=3,9 Familial breast cancer: collaborative reanalysis Lancet 2001

Reprodüktif faktörler Menarş <12 yaş >14 yaş risk %10-20 artıyor İlk menstruasyon: 12 y. önce (RR: 1.5) Menopoz: 55 y. sonra (RR: 2.0) her yıl risk %3 artıyor

Meme doku değişiklikleri Meme biyopsisi Histolojik sonuca bağlı olmadan meme kanseri riskini artırmakta RR= 1.5-1.8 Önceden meme kanseri hikayesi İkinci meme kanseri gelişme riskini 3-4 kat artırır.İn-situ lezyonlarda karşı memede risk 10 yılda %5 İnvaziv kanserde her yıl için premenopozal dönemde %1 ; post-menopozal dönemde % 0.5 Bazı benign meme hastalıkları Şiddetli atipik hiperplazi AMK (-) RR=3.5 AMK (+) RR=8.9 LCIS (lobular carcinoma in situ) RR=8-10 Nonmodifiable Risk Factors Personal History of Breast Cancer • Women who have had breast cancer in the past are at increased risk of developing a new, second breast cancer either in the same or opposite breast. • This is different from a recurrence (which is when the original breast cancer returns). Certain Types of Breast Disease • Certain types of breast changes can also increase a woman’s risk of developing breast cancer. • Having a diagnosis of atypical hyperplasia (cells in your breast have changes but are not cancerous) or lobular carcinoma in situ (LCIS) increases risk. • Fibrocystic breast disease itself does not increase a woman’s risk of breast cancer. --------------- Prior Bx: - Benign, RR 1.7 - Atypia, RR 3.7 Amstrong et al. 2000 Dupont & Page 1985 Hartmann et al. N Engl J Med. 2005 41

Sitolojik atipi Meme başı aspirasyon sıvısı (NAF) Random İİAB (rFNA) Naf sitolojik atipi RR=2 Wrensch et al. J.Natl. Cancer Inst. 2001. Random İİAB (rFNA) Sitolojik atipi RR= 5 Fabian et al. J.Natl. Cancer Inst. 2001. Duktal lavaj Sitolojik atipi RR= 2-5 Newman et al. Cancer Control 2002.

Mamografik dansite Meme dansitesi % 75 ile %5 farkı: RR=5 Nullipar + dens meme RR=7

Hormon replasman tedavisi 5 yıldan fazla (RR 1.2-1.4) Sadece östrojen 5 yılda riski %10 Östrojen+ progesteron %30 artırır Nathan J Coombs, BMJ 2005; Colloborative group on hormonal factors in breast cancer. Lancet 1997

Oral kontraseptif kullanımı Halen kullananlarda risk %24 artıyor Erken yaşta kullanım riski daha yüksek. Premenapozal kadınlarda meme kanseri riskini artırıyor. Kahlenborn C Mayo Clin Proc. 2006

Alkol Kullanımı: Alkol içmek riski %22 artırıyor. Her 10 g etanol/gün riski %10. Günlük alkol kullanımı arttıkça risk artıyor. Key J Cancer Causes Control (2006) 17:759–770 British Journal of Cancer 2002 87: 1234-01245.

Diyet Oksijen radikalleri içeren yiyecekler Çok çok pişmiş et Fazla unsatüre yağ tüketimi meme ca riskini artırıyor Polisatüre yağ Omega 3 Sebze meyve Meme ca riskini azaltıyor

Şişmanlık Menapozdan sonra şişmanlık meme kanseri riskini artırıyor. HRT almayan obez kadınlarda RR=2 Her 5 kg artış riski %8 artırıyor. Sebep yağdokusu kaynaklı östrojen Premenapozal kadınlarda şişmanlık riski azaltıyor.

Relatif Risk Faktör >4.0 Yaş >50 y. vs. <50 y. (80 y. kadar tüm yaşlarda artış olmasına rağmen) Ailesel genetik mutasyonlar (BRCA1 ve/veya BRCA2) Erken yaşta 1akrabada bilateral meme ca Doğulan bölge Kuzey amerika avrupa / asya afrika Özgeçmişte meme kanseri hikayesi Meme başı aspiratında atipik hücre bulunması Atipik hiperplazi Lobular karsinoma in situ 2.1-4.0 1 birinci dereceden akrabada meme kanseri Biyopsi ile tanımlanmış proliferatif meme patolojisi Göğüse yüksek doz ışınlama Meme başı aspiratında atipisiz hiperplastik hücre bulunması Yüksek mamografi dansitesi Artmış kemik yoğunluğu (postmenapozal) Hulka et al., 2001 (modifiye)

Relatif Risk Faktör 1.1-2.0 Reproduktif Faktörler Doğumla sonuçlanan ilk hamileliğin geç yaşta olması (>30 y.) Erken menarş (<12 y.) Geç menapoz (>55 y.) Miyada ulaşmayan gebelik Hiç evlenmemiş / evlenmiş Emzirmeme Hormonal Faktörler Oral kontraseptif kullanımı Uzun süreli HRT kullanımı Obesite (postmenapozal) Diğer Faktörler Endometriyum, over veya kolon kanseri hikayesi Alkol kullanımı Uzun boylu Yüksek sosyoekonomik durum Şehirde yaşama / kırsalda yaşama Hulka et al., 2001 (modifiye)

Meme Kanseri Riskini Azaltmak için Post-menopozal HRT en aza indirilmeli İlk doğumu erken yaşta (<35) yapmak En az 6 ay emzirmek Post-menopozal kilo almamak Alkol alımını azaltmak Düzenli egzersiz önerilmelidir. Düzenli MMG taramaları ölüm oranını %25-40 azaltır Yüksek riskli olgulara Tx/Raloksifen