Şemsettin TOPRAK Türkiye Yeşilay Cemiyeti Ankara Şube Başkanı Tel:

2 TÜRKİYE YEŞİLAY CEMİYETİ 5 Mart 1920’de Ord. Prof. Dr. Mazhar Osman bey ve arkadaşları tarafından kurulmuştur. Bakanlar Kurulunun gün ve 2 – 1288 sayılı kararı ile kamu yararına cemiyet olarak kabul edilmiştir.

3  Madde 58: Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden,uyuşturucu maddelerden, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır.

4  Yurdumuzda ahlâkî ve kültürel bir kalkınma atmosferi içinde içki, uyuşturucu, kumar ve sigara bağımlılığı gibi toplum ve gençliğin beden ve ruh sağlığını tahrip eden bağımlılıklar ve bütün zararlı alışkanlıklarla mücadele etmektir.

5  Bağımlılıktan kurtulmanın en kolay yolu: HİÇ BAŞLAMAMAKTIR.  Yeşilay, bağımlı olanlara değil, insana zarar veren maddenin kendisine karşıdır.

6 İYİLİKMİ – KÖTÜLÜKMÜ BULAŞICI?  SİGARA BAĞIMLILIĞI  ALKOL BAĞIMLILIĞI  UYUŞTURUCU BAĞIMLILIĞI  KUMAR BAĞIMLILIĞI  İNTERNET ve EKRAN BAĞIMLILIĞI

 Birisi her gün sizden belli bir miktar para haraç kesse…  Birisi size her gün yerinden kalkmadan saatlerce oturacaksın dese…  Birisi size her gün egzoz gazı, tüp gazı, çöplükte oluşan gazı teneffüs edecek, her gün az bir miktar fare zehiri, güve kovucu yiyeceksin diye teklifte bulunsa…  Birisi sizden zorla karaciğer, akciğer vb. iç organlarınızı satmanızı istese…  Birisi size her gün 4 saat karşımda oturup beni izleyeceksin dese…  Birisi sizden hayatınız boyunca robot gibi kendi emirlerine uymanızı istese… 7

PHILIP MORRIS DÖKÜMANLARI Bugünün genci yarının düzenli tütün tüketicisidir. Sigara içenlerin çoğu sigaraya gençlik çağlarında başlamaktadır. Gençlerin sigara içme davranışları Philip Morris tarafından çok önemsenmektedir. Philip Morris Araştırma ve Geliştirme Müdürü’nün Görüş Raporu 8

 Nikotin yüksek bağımlılık yapan bir maddedir  Bir kez tütünü deneyen çocuk ve gençlerin dörtte üçü yaşam boyu tütün bağımlısı haline gelirler  Çocuk ilk sigarasını ne kadar erken yaşta denerse, o kadar uzun süre düzenli tütün tüketicisi olacaktır  Sigara içenlerin dörtte biri tütün kullanımına 10 yaşından önce başlamaktadır GENÇLER: HEDEF KİTLE 9

 Ebeveynlerin sigara içmesi  Arkadaşların sigara içmesi  Sigara reklamları BUGÜNÜN PASİF İÇİCİSİ YARININ AKTİF İÇİCİSİ! 10

Sigarada 4 bin çeşit kimyasal madde (zehir) bulunur. 11

Nefeste koku Ciltte bozulma Saçlarda bozulma Akciğer Hastalıkları Kalp Hastalıkları Damar Hastalıkları Felçler Kanserler

SİGARA İÇEN 13 İÇMEYEN

SAĞLIKLI DAMARSİGARA İÇENİN DAMARI 14

Boğaz Mesane Akciğer Pankreas Kan Ses telleri Ağız Yemek Borusu Mide Böbrek Rahim ağzı SİGARANIN NEDEN OLDUĞU KANSERLER 15

16

17  Her yıl Türkiye’de sigara ve bağlı hastalıklardan 120 bin kişi hayatını kaybetmektedir.  Dünya’da her 8 saniyede 1 kişi sigaradan ölmektedir. (BM Dünya Sağlık Örgütü)

18

 Nasıl çocukların aşı yapılmasına karşı çıkılmıyorsa, temiz hava soluma hakkına da karşı çıkılamaz.  Nasıl başka birinin suyunu kirletemiyorsanız havasını da kirletemezsiniz. 19

Kanun No: 5199 M.14/C “zarar veren yiyecekler ile alkollü içki, sigara, uyuşturucu ve bunun gibi bağımlılık yapan yiyecek veya içecek vermek yasaktır. 20

İNSANLIĞIN EN BÜYÜK PROBLEMİ 21

BEYNİ KÜÇÜLTÜR NORMAL ALKOLİK 22

NORMAL KARACİĞER SİROZLU KARACİĞER 23

KALP DE GENİŞLEME 24

 Kanda az miktarda alkol:  Beyni uyuşturur,  Refleksi azaltır,  Dikkat azalır,  Gözün odak hareketleri yavaşlar,  Görüş netliği kaybolur. 25

 Dünya Sağlık Örgütü  (WHO) nun raporu  Türkiye dahil 30 ülkeyi ihtiva eden araştırmaya göre :  CinâyetlerinYüzde85’i,  BoşanmalarınYüzde80’i,  Eşlerini dövmelerinYüzde70’i,  TutuklularınYüzde78’i,  Hırsız ve yankesicilerinYüzde71’i,  İntihar teşebbüslerininYüzde90’ı,  Irza tecâvüzlerinYüzde50’si,  Trafik kazâlarınınYüzde70’i,  Şiddet olaylarının yüzde 50’si alkol kaynaklıdır.  Alkol bir felâkettir.  Alkolün azı da çoğu da zararlıdır. 26

Alkol problemleri çözmez, erteler! Alkolik olanlar sinirli, agrasif ve çekilmez olurlarAlkolik olanlar sinirli, agrasif ve çekilmez olurlar 27

Alkolik; Eşini, Aşını, İşini, Mesleğini, Kariyerini, İtibarını ve en sonunda hayatını kaybeder!

 Alkolik, sarhoşken kendi halini görseydi, kimse sarhoş olmaya razı olmazdı. 29

30

31 MADDE BAĞIMLILIĞI

32  1 gram uyuşturucu beyindeki 1 milyon hücreyi öldürür ve bu hücreler yenilenmez.  Madde krizine giren bir bağımlının çektiği acı, doğum yapan bir annenin çektiğinin on mislidir.

33  Zararlı alışkanlıklar ilk adım ve ilk tadımla başlar.  Uyuşturucu maddelere alışmanın ilk etabı “SİGARA” ve “ALKOL” dür.  EROİN CİNSİ MADDELER HEMEN ALIŞKANLIK YAPAR.

34

35 HERKES TERCİHLERİNİ YAŞAR

36  En güzel kazanç, alın teri ila kazanılandır.  Çeşitli işyeri önlerinde cam tezgahlarda oyuncak alabilmek için para atılması ve oyuncağı almaya çalışmak da kumardır.

37  Kumar, binlerce ocağı söndürmüş bir âfettir.  Kumar bağımlısının kurtuluşu çok zordur.  Kumarbaz, evdeki bebeğinin süt parasını bile kumara yatırmaktan çekinmez.  Kumarbaz, en kutsal değerlerini kumar uğruna kolayca harcayabilir.

38 Sarhoş edici madde içermeyen içsel kontrol hastalığı olarak tanımlanmaktadır. İNTERNET BAĞIMLILIĞI

39  Hızlı iletişim  Bilgiye hızlı erişim  24 saat kullanma olanağı  İletişim özgürlüğü  Dünyanın her yerine bir “tık” ile ulaşma.  Bağımsız çalışma  Kendini geliştirme olanağı  Kendi kendine öğrenme ve gelişme  İlgi, merak ile öğrenmeyi teşvik etme  Dikkati yoğunlaştırma

40  Mektup  Telefon  Kitap  Kütüphane  Ansiklopedi  Sözlük  Gazete  Dergi  Sinema  Körebe, elim sende,  Bezden bebek  Yüzyüze iletişim  Dostlukların sıcaklığı

41 Zaman hırsızı mı? Zaman kazandırıcı mı?  Yanıt: Bize bağlı. Önceliklerimizi belirleme ve hedefe ulaşmada bir araç olarak bize hizmet ediyor mu? Yoksa biz onun kölesi miyiz?

42

43

44 Bir kişi;  İşindeyken kendini işine veremiyorsa;  İnternetle ilgili hayaller kuruyorsa  Evine gelince ilk işi yakınlarıyla ilişki kurmak, zorunlu ev işlerini yapmak yerine bilgisayarı açmak oluyorsa;  Gerçek ilişkiler yerine sanal dünyayı tercih ediyorsa ;

45  Gece geç saatlere kadar bilgisayar başında kalıyorsa;  Çevreden bu konuda eleştiriler alıyorsa;  Defalarca azaltmak sınırlamak istediği halde bilgisayar-internet ilgisini artıtarak sürdürüyorsa;  Aile bağlarının zayıflıyorsa;  Dostları tarafından anlaşılamama duygusu oluşuyorsa;

46  özetle aşırı internet ilgisinden dolayı işi, evi ve gerçek dünya ile olan ilişkileri aksıyorsa; Bu gibi kişilerde internet bağımlılığından bahsedilebilir.

 Çocukların (Özel) odasından bilgisayar çıkarılmalıdır.  Filtreleme Sistemleri kullanılmalıdır.  İnternet kullanma çizelgesi yapılmalıdır.  Arkadaş ve sosyal çevrelere zaman ayrılmaları sağlanmalıdır.  Arkadaşlar ile Internet dışı yollardan iletişim kurulmaları sağlanmalıdır.  Ailelerle birlikte yapılabilecek etkinliklere katılmaları sağlanmalıdır. 47

 Çocuklar için hobi olabilecek, sevdiği, ilgilendiği başka konular bulunmalıdır.  Kitap en sadık dosttur. Okuma alışkanlığı kazandırılmalıdır.  Sorumluluklarını yerine getirmesi sağlanmalıdır. başkaları onların görevlerini yapmak zorunda değildir. 48

49

 Aile, anne ve baba,  Öğretmen,  Arkadaş,  Sporcu,  Sanatçı,  Lider konumundaki kişiler ROL MODEL!!! 50

51

POVLOV’UN KÖPEK DENEYİ 1. Şartlanmadan önce2. Şartlanmadan önce 4. Şartlanmadan sonra 3. Şartlanma sırasında Yanıt Zil Yemek Nötr uyarı Tükürük salgısı yok Yanıt yok Şartlanmamış uyarı Tükürük salgısı Şartlanmamış yanıt Şartlanmış uyarı Şartlanmış yanıt 52

ALKOLLE İLGİLİ ŞARTLANMALAR NELER? Hava güzel içmek lazım Hava kötü, içmeyip ne yapacağız? Keyfim yok, içip rahatlayayım! Keyfim yerinde, içeyim… Peynirle… Patates kızartmasıyla… Bu manzara karşısında… 53

“Çayla, kahve sigarasız olmaz!” “Çalışırken içmek lazım!” “Yemekten sonra şart!” SİGARA İLGİLİ ŞARTLANMALAR NELER? 54

MADDELER İLE ŞARTLANMALAR “İçmezsem eğlenemem!” “İçmezsem ders çalışamam!” “İçmezsem uyuyamam!” 55

İYİ BİR ANNE-BABA-ÖĞRETMEN OLMAK İÇİN HER ZAMAN İYİ BİR DİNLEYİCİ OLUN! 56

KONFERANS VERMEYİN, FİKRİNİZİ SÖYLEYİN! 57

“Bedeninin buna nasıl tepki vereceğini bilmiyoruz, bazı insanlar çok çabuk bağımlı olabilir; ya da çok hasta olabilirler, bu kişiden kişiye değişen bir durumdur.” ONUNLA KONUŞMAKTAN ÇEKİNMEYİN 58

“Bazı arkadaşlarım yüzünden ben de kullandım, çünkü onlara uymak gerektiğini düşünüyordum. Kısa süre sonra fark ettim ki ben onu değil, o beni kontrol ediyordu. O günlerde etkileri hakkında bu kadar bilgim yoktu; şimdi bildiklerimi o zamanlar bilseydim hiçbir zaman denemezdim ve seni ondan uzak tutmak için ne yapmam gerekiyorsa yaparım.” AÇIK OLUN 59

YARGILAMAYIN 60

TEHDİT ETMEYİN 61

AŞIRI SORGULAMAYIN 62

GEREKSİZ TEŞHİSLER KOYMAYIN 63

ONA “HAYIR” DEMESİNİ ÖĞRETİN 64

SINIRLARINI BELİRLEYİN Her ç ocuğun sınırlarını bilmeye ihtiyacı vardır. Sınırlar ç ocuğun kapasitesini aşmamalıdır. Koyduğunuz sınırlar a ç ık ve anlaşılır olmalıdır. Kurallarınız ç ocuğa ne yapmamasını s ö ylediği kadar ne yapması gerektiğini de s ö yleyin. Sınırlarınız geniş olsun ama bunları tutarlı ve “ deliksiz ” tutun. 65

66

BAĞIMLILIK DÖNGÜSÜ “Belki kullanabilirim” “Korku ve merak” “Bir kereden bir şey olmaz” “Bir daha asla!” “Ben bağımlı olmam” “İstersem bırakırım” “Bu meret bırakılmaz ki!” “Bırakmak zorundayım!” “Artık bırakacağım” “Bıraktım, bir daha başlamam” 67

BAĞIMLI KİŞİDE Madde kullanımını kontrol etmekte güçlük çekme, Giderek kullanılan maddenin dozunun artırma, Zarar vermesine rağmen madde kullanmaya devam etme, Aile, iş ve çevre ilişkilerinde bozulma, Başarısız bırakma girişimleri, Bıraktığı zaman ruhsal ya da fiziksel yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması (huzursuzluk, uykusuzluk vb) gözlenebilir. 68

Rahatlamak için… Eğlenmek için… Grup aidiyeti için “Hayır” diyemedikleri için… SİGARA, ALKOL VEYA UYUŞTURUCU KULLANMAK! Rahatlayamama Eğlenememe Arkadaşı kalmamak “Hayır” demekte zorluk 69

Arkadaşları “hadi içelim”, “İçmezsen küseriz”, “Muhallebi çocuğu musun?” dediler? “Kabul etmezsem…” diye düşündü, kendini kötü hissetti, onlarla içti… Asıl sorun Hayır deme becerisinin yetersiz olması Kabul etmezsem… YalnızlıkOnlarla gitti Ne düşündü? Düşünce Ne hissetti? Duygu Ne yaptı? Davranış 70 OLAY

1.“Hayır” veya “Hayır, teşekkürler”. 2.“Hayır, teşekkürler. Ben …. kullanmıyorum.” 3.“Hayır, teşekkürler. Dünkü maçı izledin mi?” 4.“Hayır” deyip ortamdan uzaklaşmak. 5.“Hayır, acelem var, gitmek zorundayım.” 6.“Hayır, belki daha sonra.” 7.Diğer kişiyi duymuyor, görmüyor gibi yapmak HANGİSİ DOĞRU BİR “HAYIR” … 71

Basit Hayır: “Hayır” veya “Hayır, teşekkürler”. Olanı Söylemek: “Hayır, teşekkürler. Ben … kullanmıyorum.” Konuyu Değiştirme: “Hayır, teşekkürler. Dünkü maçı izledin mi?” Yürüyüp Gitmek: Hayır deyip ortamdan uzaklaşmak. GÜVENLİ VE BAŞARILI “HAYIR” DEME ÖRNEKLERİ 72

Mazeret Göstermek: “Hayır, acelem var, gitmek zorundayım.” Atlatma: “Hayır, belki daha sonra.” Görmezden Gelme: Diğer kişiyi duymaz veya görmüyor gibi yapmak. ÇEKİNGEN VE BAŞARISIZ “HAYIR” DEME ÖRNEKLERİ 73

 Arkadaş  Bilgisizlik  Özenti  Yanlış Eğlence Mekanları  Merak  Deneyip bırakamama  Moda  Tehlike isteği  Kendini aşma (ispatlama)  Manevi boşluk  Eğitimin zafiyeti  Aile yapısındaki bozukluk  Bölünmüş aile  Ailede Sağlıksız İletişim 74

X Sigara, alkol ve diğer maddeler ilaç değildir sorunlarla başa çıkmak için kullanılmaz! 75

ÖNLEME 76

77

Bu dönemde çocukların karar verme ve sorun çözme yetenekleri geliştirilebilir. Evde bulunan zehirli ve zararlı maddeler tanıtılmalıdır İlaçların gereksiz yere kullanıldıkları zaman vereceği zararlardan söz edilmelidir Diğer çocuklarla nasıl oynaması gerektiği öğretilmelidir. Tarif edilen şeyleri izlemesi için cesaretlendirilebilir. Örneğin, beraber bir yemek yapmak. Karar verme alışkanlığı kazandırılmalıdır. Hangi yiyeceklerin yararlı, hangilerinin zararlı olduğu öğretilmelidir. OKUL ÖNCESİ 78

Sağlıklı olmak ve bedenimize zarar veren şeylerden uzak durmak için gerekli olan bilgiler verilmelidir. İlaçlar, zehirler ve gıdalar arasındaki farkları anlamalıdır. İlaçların doktor önerisiyle kullanıldığı zaman yararlı, aksi taktirde zararlı olabileceği anlatılmalıdır. Çocuklar için sigara ve alkolün yasak olduğunu öğrenmelidir. 5-9 YAŞ ARASI 79

80

Sigara, alkol ve uçucu maddelerle ilişkili bilgiler verilmeye başlanmalıdır. Yeni arkadaşlıklar edineceği ve eğleneceği spor gibi etkinliklere yönlendirilmelidir. Sigara, alkol ve diğer maddelerin tanıtımının nasıl yapıldığı anlatılmalıdır. “Hayır” demesini öğretmeye devam edilmelidir. Günlük gazetelerde sigara, alkol ve diğer maddelerle ilgili haberleri işaretlemesi söylenmeli ve birlikte tartışılmalıdır. Arkdaşlarının anne babaları ile arkadaşlık kurulmalıdır YAŞ ARASI 81

82

83 SPOR, SANAT, KÜLTÜR ETKİNLİKLERİNE KATILMALARI BİR HOBİ EDİNDİRİLMELİDİR

.  Siz de bir Yeşilay Gönüllüsü olun ve bu mücadele de yerinizi alın. 84

85  Beni sabırla dinlediğiniz için teşekkür ederim.  SAĞLIKLI VE BAŞARILI BİR HAYAT SİZİN OLSUN