Dr. Eyüp KANDEMİR İstanbul Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı KİŞİLİK BOZUKLUKLARI Dr. Eyüp KANDEMİR İstanbul Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı

Bir insanı başkalarından ayıran duyuş, tutum, davranış görüntülerini içeren tüm ruhsal özellikler anlaşılır. Karakter özelliklerinin bir çeşididir.

Kişilik -Uyuma dönük değilse, -Esneklikten yoksun ise, -İşlevsel bozukluğa ve öznel rahatsızlığa yol açıyorsa, kişilik bozukluğundan söz edilir.

Akıl hastalığı MADDE 32. (1) Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. Ancak, bu kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur. (2) Birinci fıkrada yazılı derecede olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmibeş yıl, müebbet hapis cezası yerine yirmi yıl hapis cezası verilir. Diğer hâllerde verilecek ceza, altıda birden fazla olmamak üzere indirilebilir. Mahkûm olunan ceza, süresi aynı olmak koşuluyla, kısmen veya tamamen, akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir.

KİŞİLİK YAPILARININ TEMEL ORTAK ÖZELLİKLERİ; 1 -Kişiliğin çekirdekleri yaşamın ilk yıllarında atılır ve oluşur. Kişiliğin gelişmesi ergenlik ve delikanlılık çağının sonuna kadar sürer, 2 -Herkesin kişiliği kendine özgüdür, 3 -Kişilik uzun bir zaman diliminde şekillendiği için katıdır ve değişmez bir yapıdadır, 4 -Kişinin normaldışı davranışlarının kendini rahatsız etmemesi, bilakis bu davranışlardan haz alması, 5 –(Alloplastik uyum vardır ) Kişilik bozukluğu bulunan kimsenin kendini çevreye değil, çevreyi kendisine uydurma yolunu seçmesi.

DSM-4'e göre sınflaması: A Kümesi: (garip, eksanrik küme) Paranoid, şizoid, şizotipal kişilik bozuklukları B Kümesi: (Uyumsuz, dengesiz, tutarsız küme) Antisosyal, borderline, histrionik, narsistik kişilik bozuklukları C Kümesi: (Korkak, anksiyöz küme) Avoidan (kaçınan), bağımlı, obsesif kompulsif kişilik bozuklukları

PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU Paranoid hastalara tanı koymak güçtür. Çünkü muayene sırasında iyi görünmeye çalışırlar. Gergin, inceleme eğiliminde olan, duygulanımı ciddi ve mizahtan uzak kişilerdir. Tehditkar,güvensiz,kuşkucudurlar, patolojik kıskançlıkları ve referans fikirleri vardır. Sosyal durumları genelde iyi olan insanlardır.

PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU İş, insan ilişkileri ve evlilik yaşamında sorunlu olan kişilerdir. Başkalarının zararlı olabileceğinden, aldatıldığından kuşkulanma, dostlarının, iş arkadaşlarının güvenilirliğinden kuşkulanma, aleyhine kullanılacağını düşünerek sır vermek istememek, sıradan söz ve olaylardan anlam çıkarma, haksızlığa, önemsenmemeye dayanamayan, kinci insanlardır. Eşlerinden kuşkulanırlar, kendilerine zarar verileceği yargısına varıp ani tepki gösterirler.

ADLİ PSİKİYATRİK YAKLAŞIM Paranoid kişilik bozuklukları öldürme, yaralama ve hakaret suçunu daha sık olarak işlerler. Bu tür kişilik bozukluğu bulunan bireyin ve gerçekleştirilen olayın durumuna göre bu kişilerin cezai sorumlulukları azaltılabilir.(TCK 32/2) Bunlara müşavir atanabilir. Medeni hukukumuza göre birlikte yaşadıkları eşlerinin can ve mal güvenliği tehlike altında olduğundan bu durum boşanma sebebi olarak kabul edilmektedir.(TMK 162)

ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU Yakın ilişkilerden birdenbire rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde azalma ile belirli, toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin yansıra bilişsel ya da algısal çarpıklıkların ve normal dışı davranışların olduğu yaygın bir durumdur. Bu kişilerde düşünce içeriğinde acayiplik, referans fikirleri, derealizasyon (Kendisini boşlukta gibi hissetme ) vardır..

ŞİZOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU Sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda duyguların anlatımında kısıtlı kalma durumu söz konusudur. Erkeklerde daha fazla görülür. Kronik şizofreni akrabalarında daha yaygındır. Strese tepki olarak çok kısa süren (saatler süren) psikotik epizodlar yaşayabilirler. Şizofreni veya sanrısal bozukluğun öncesinde görülebilir.

ŞİZOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU Muayene sırasında bu hastalarda göz kontağı pek kurulamaz. Diğer insanları tolere etmekte zorlanan kişilerdir. Cinsel yaşamları fantaziler üzerine kuruludur, gerçek cinselliği ertelerler. Şizoid erkekler karşı cinse yaklaşmayı başaramadığından evlenemezler; kadınlar ise pasif bir şekilde evliliği kabul ederler. Sağlıklarına düşkündürler.

ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU Hastanın düşünce, davranış ve görünümünde olağan dışılık temeline dayanır. Bu hastalardan öykü zor alınır, çünkü iletişim biçimleri sıra dışı ve kısıtlıdır. Bu kişiler özel güçleri olduğuna inanırlar.

ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU Referans fikirleri, inanışlarda acayiplik, büyüsel düşünce, olağandışı algısal yaşantılar, bedensel illüzyonlar olabilir. Düşünce ve konuşmanın olağandışı biçimi, kuşkuculuk, paranoid düşünce, alışılagelmişin dışında kendine özgü davranış ve görünüm, uygunsuz, kısıtlı duygulanım, yakın arkadaşları ya da sırdaşlarının olmaması, toplum içinde bulunurken yaygın anksiyete durumu vardır.

ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUKLARI Başkalarının haklarını saymama, başkalarının haklarına saldırma ile giden yaygın bir durum söz konusudur. Bu tanı 18 yaşından önce konmaz, 18 yaşından önce ki benzer durumlar için davranım bozukluğu tanısı kullanılır. Bu tip kişilik bozukluğu gösteren kişilerde çocukluktan itibaren yalan söyleme, evden kaçma, hırsızlık, saldırganlık, madde kullanımı, yasadışı aktiviteler gibi davranışlara rastlanmaktadır.

ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUKLARI Aykırı davranışlarına rağmen kişiler herhangi bir anksiyete ya da depresyon belirtisi taşımazlar. Çünkü bu tür kişilik bozukluğuna sahip bireylerin olaylar ile ilgili kendilerine göre uygun açıklamaları vardır. Kendine zarar verme tehditleri ve çabaları yaygındır. Sözel iletişimlerinde başarılıdırlar. Kolay yoldan para kazanmayı isteyen kişilerdir. İçkili araba kullanma, çocuklara zarar verme gibi hareketler sıkça görülen davranışlar arasındadır

ADLİ PSİKİYATRİK YAKLAŞIM Anti sosyal kişilik bozukluğu olanlar verdiği zarardan dolayı vicdan azabı çekmezler, bazen ani bir kararla, bazen de daha önce tasarlayarak suç işlerler. Bu hastalar tekrar suç işleme olasılığı fazla olduğundan yüksek güvenlikli psikiyatri kliniklerine ihtiyaç vardır.

Bu hastalar genellikle kavgacıdır, karşısındakilere çok çabuk hakaret ederler. Anti sosyal kişilik bozukluğu olan hastalarda impulsiv davranan, sürekli sosyal ilişki kuramayanların cezai sorumlulukları azaltılabilmektedir.(TCK 32/2) Bu tür bozukluğu olan kişilere kanunen müşavir atanabileceği gibi, vasi tayini de yapılabilmektedir. Sorumluluklarını düzenli yerine getiremedikleri için ve eşinin can emniyetini tehdit etmeleri nedeniyle hastalığı iyileşmedikçe evlenemeyeceği ve kendisinin vasi olamayacağı kabul edilir.(TMK 162)

Anti sosyal kişilik bozukluğu ve borderline kişilik bozukluğunda kendini yaralama davranışı çoktur. Bu davranışlar dikkati çekmek için değil engellenmelere tahammül edemeyişlerinden kaynaklanmaktadır.

BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU Bu kişilerin kimlik duygusunda, duygu durumunda ve ilişkilerinde sürekli bir tutarsızlık vardır, nevrozla psikoz arasında bir sınırdadırlar. Asıl patoloji bireyin benlik duygusunda, nesne ilişkileri kurma biçimindedir. Kadınlarda erkeklere göre iki kat fazla sıklıktadır. Bu kişilerin birinci derece akrabalarında major depresyon, alkol kullanımı, madde bağımlılığı daha sık görülmektedir.

BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU Hasta bazı konularda tartışmacı, bazı konularda çekiniktir. Bazen bu kişiler duygusal kuntluk halindedir. Hastalar kısa süreli, sınırlı, çabuk geçen psikotik epizodlar yaşayabilirler. Borderline kişilik bozukluğu olanlarda davranış şekli önceden tahmin edilemez.

BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU Bu hastalar yalnız kalmayı tolere edemezler, arkadaşlık için çılgınca yollar denerler fakat başarılı olamazlar. Yalnızlıklarını azaltmak için rasgele ilişkiler kurarlar. Bu hastalar kronik olarak boşluk duygusu ve can sıkıntısından yakınırlar. Bu kişilerde kimlik duygusu yoktur. Baskı altında kaldıklarında depresyona girebilirler, insanları tümüyle iyi ya da tümüyle kötü kategorisine ayırırlar, ilişkileri bu nedenle başarısızdır.

ADLİ PSİKİYATRİK YAKLAŞIM Borderline kişilik bozukluğu olan hastalarda öfke patlamaları sıkça olabilir. Bu hastalarda cezai sorumluluğu ehemmiyetli derecede azalmıştır. (TCK 32/2)

HİSTRİYONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU Dikkat çekme davranışı belirgindir. Duygu ve düşüncelerini abartan, ilgi çekmek için ağlama nöbetleri geçiren kişilerdir. Ayartıcı davranışlar sıktır.

HİSTRİYONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU Cinsel fanteziler yaygındır. Ancak psikoseksüel fonksiyonları bozuk olabilir (kadınlarda anorgazmi, erkeklerde empotans gibi). İlişkileri yüzeyseldir. Stres altında gerçeği değerlendirmeleri kolay bozulur.

NARSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU Genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan üstünlük duygusu (düşünce ya da davranışlarda), beğenilme gereksinimi ve empati yapamamanın olduğu sürekli bir durumdur.

NARSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU Kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşırlar; başarılarını ve yeteneklerini abartır, yeterli bir başarı göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi beklerler; sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik ya da kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yorarlar.

NARSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU Çok beğenilmek ister, hak kazandığı duygusu vardır, kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanır, amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf taraflarını kullanır, empati yapamaz, çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığını sanır, küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergiler. ,

ADLİ PSİKİYATRİK YAKLAŞIM Narsistik kişilik bozukluğu olanlar insanların tepkilerine yoğun itiraz etmeleri sebebiyle evliliklerini sürdüremezler, öfkesi yoğundur, intihara meyillidirler.

AVOİDAN KİŞİLİK BOZUKLUĞU: Eleştirilme, dışlanma, reddedilme korkusu nedeniyle toplumsal ilişki gerektirecek mesleklerden kaçınma, sevildiğinden emin olmadıkça ilişkiye geçmezler, yakın ilişkiler kuramazlar, toplumsal durumlarda eleştirileceği korkusu vardır;

AVOİDAN KİŞİLİK BOZUKLUĞU: Kendini başkalarından aşağı görürler, kişisel ilişkilerden ve etkinliklerden kaçınırlar. Bu kişilerde eşlik eden sosyal fobi sık görülür. Çevreden destek görürlerse işlevsel olurlar, destek yeterli değilse depresyon, anksiyete ortaya çıkabilir

BAĞIMLI KİŞİLİK BOZUKLUĞU Kadınlarda daha sıktır. Çocukluğunda kronik hastalığı olan kişiler daha yatkındır. Bu kişiler görüşme sırasında uysal, sorulara yanıt verme çabası ve rehberlik arayışı içinde olan kişilerdir.

BAĞIMLI KİŞİLİK BOZUKLUĞU Genç erişkinlik döneminde başlayan, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde kendisine bakılma gereksiniminin aşırı olduğu kişilerdir. Başkalarının öğüt ve destekleriyle karar verirler. Tek başına kaldığında kendini rahatsız ve çaresiz hissederler. Yakın bir ilişki sonlandığında, başka bir ilişki arayışı içine girerler.

BAĞIMLI KİŞİLİK BOZUKLUĞUNDA, Bağımlı olduğu kişiye karşı uzun süreli ilişki vardır. Bağımlılık davranışı agorafobi durumlarında da olabilir ama bu hastalarda panik ve anksiyete durumu da vardır. Bu kişiler mesleki fonksiyonları bozulma eğiliminde ve sosyal ilişkileri sınırlı kişilerdir. Bağımlı oldukları kişilerden ayrılınca major depresyon görülme riski vardır.

OBSESİF KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU Bu kişilik bozuklukların özelliği esnek olmama vemükemmeliyetçiliktir. Bu kişiler, emosyonel sınırlılık, düzenlilik, sabırlılık, inatçılık, kararsızlık ile karakterizedir. Kuralcı, düzenli, ayrıntıya çok dikkat ederler. Bu kişiler fazlasıyla kuralcıdırlar, kuralların bozulmasına tahammülleri yoktur.

OBSESİF KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU Kişiler arası ilişkileri sınırlı, güçlü görünüşlü, otoriter kişilerdir. Karşısındaki kişilere karşı esnek ve tolere değillerdir. Karar vermekte çok zorlanırlar, karar vereceği konuyu çok incelerler.

OBSESİF KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU Arkadaş çevresi çok az olan kişilerdir. İş ve evlilikte sebatlı kişilerdir. Muayene sırasında, katı görünüşlü, ciddi, sorulan sorulara çok detaylı cevap veririler.

OBSESİF KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU Yapılan etkinliğin amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp durma. İşin bitirilmesini zorlaştıran mükemmeliyetçilik gösterirler.

OBSESİF KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU Kendini işe ve üretkenliğe adarlar, ahlak, doğruluk ya da değerler gibi konularda vicdanının sesini aşırı dinler ve bu konularda hiç esnek değillerdir..

OBSESİF KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU Karşısındaki kendisi gibi yapmayı kabul etmedikçe görev dağılımı yapmak ya da başkalarıyla birlikte çalışmak istemezler. Para harcama konusunda hem kendisine, hem de başkalarına karşı cimridirler

ADLİ PSİKİYATRİK YAKLAŞIM Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu olanların görev dağılımına uymayışı nedeniyle evliliği sürdürmekte zorlanırlar. Aşırı cimri, katı ve inatçılığı nedeniyle kendisine vasi tayin olunabilir.(TMK 406)

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇN TEŞEKKÜR EDERİM