KLİNİK BİYOKİMYAYA VE ENZİMOLOJİYE GİRİŞ Yrd.Doç.Dr.Mustafa ALTINIŞIK ADÜ TIP FAKÜLTESİ BİYOKİMYA AD

Klinik Biyokimya Tanımı Biyokimya, canlı yapı taşlarını ve canlılık olaylarını molekül düzeyinde inceleyen temel bilim dalıdır. Klinik Biyokimya, sağlıkta ve hastalıktaki biyokimyasal mekanizmaları tanı, ayırıcı tanı ve prognoz tayinindeki testlerin seçimi, tekniği, sonuçların yorumlanması ve klinisyenlere konsültasyonu da içeren, tıbba özgün bir laboratuvar bilimidir.

Biyokimyasal Analizler veya Testler 1 A) Kuruluşlarına göre klinik biyokimyasal analizler 1) Kalitatif (nitel) analizler 2) Kantitatif (nicel) analizler g/dL (%g), mg/dL (%mg), g/dL, ng/dL, pg/dL, g/L (mg/mL), mg/L (g/mL)

Biyokimyasal Analizler veya Testler 2 B) İncelenecek maddelere göre klinik biyokimyasal analizler 1) Metabolitlerin miktar tayini 2) Enzimlerin aktivitelerinin tayini 3) Vitaminlerin miktar tayini 4) Hormonların miktar tayini 5) Yükleme testleri

Biyokimyasal Analizler veya Testler 3 C) Kullanılan materyal miktarına göre klinik biyokimyasal analizler 1) Makrometodlar 2) Semi-mikrometodlar 3) Mikrometodlar 4) Ultramikro metodlar (mikrolitreler metodları) 5) İleri ultramikro metodlar (nanolitreler metodları)

Biyokimyasal Analizler veya Testler 4 D) Kullanılan ayıraçlara (reaktifler, reagent’lar) göre klinik biyokimyasal analizler 1) Hazırlanacak ayıraçlarla yapılanlar 2) Hazır ayıraçlarla ve kitlerle yapılanlar 3) Ayıraçlı şeritler ya da daldırma çubukları (dipstick) ile yapılanlar

Biyokimyasal Analizler veya Testler 5 E) Elle işleme ve otomatlaşma gereksinimine göre klinik biyokimyasal analizler 1) Manuel analizler. Elle işlenen metodlar 2) Otomatlaştırılmış analizler. Otoanalizör gerektiren metodlar

Biyokimyasal Analizler veya Testler 6 F) Kullanılışlarına göre klinik biyokimyasal analizler 1) Sık kullanılan analizler 2) Acil analizler. Hemoglobin, kan grubu, hematokrit, glukoz, üre, kreatinin, sodyum, potasyum, klorür, kalsiyum, bilirubin, kan gazları, AST, ALT, CK, CK-MB, Amilaz analizi

Miktar Tayini Metodları 1 1) Gravimetri (tartım metodu) 2) Titrimetri (volümetri) 3) Kolorimetri 4) Fotometri 5) Nefelometri ve türbidimetri 6) Refraktometri 7) Polarimetri 8) Gazometri 9) Spektrometri 10) Flüorometri

Miktar Tayini Metodları 2 11) Kemilüminesans 12) Elektrokemistri ISE ( iyon selektif elektrotlar) ile analiz 13) Elektroforez 14) Kromatografi 15) İmmünodiffüzyon 16) Radyoimmünoassay (RİA) 17) Otoanaliz

Biyolojik Materyal Türleri 1 biyolojik sıvılar Kan, idrar, beyin-omurilik sıvısı (BOS, serebrospinal sıvı), amniyon sıvısı, mide özsuyu, sperma Plevra sıvısı, periton sıvısı, eklem sıvısı (sinovyal sıvı) ovaryum kisti, hidatik kist gibi kist sıvıları ve çeşitli fistüllerden sızan sıvılar

Biyolojik Materyal Türleri 2 safra yolu ve idrar yolu taşları gibi katı kısımlar biyopsi parçaları özel ponksiyon yoluyla alınan punktatlar, kemik iliğinden aspirasyonla alınan aspiratlar, bronkoalveoler lavaj sıvısı (BAL) solunumla verilen hava

Biyolojik Materyallerin Transportu sıvı ve katı karakterli materyallerin elde edilmesi, çalışılır hale getirilmesi ve saklanması, yapılacak biyokimyasal analize veya laboratuvar testine göre özellik gösterir.

Hataların Preanalitik Kaynakları 1 Laboratuvar test sonuçlarına ölçümden önce etki eden faktörler

Hataların Preanalitik Kaynakları 2 örneğin alınmasından önce etkili faktörler örneğin alınması sırasında etkili faktörler örneğin alınmasından sonra etkili faktörler

Klinik enzimolojinin tanımı İnsanlarda görülen hastalıkların tanı veya ayırıcı tanısının yapılması ve sağaltımın izlenmesinde enzimatik ölçümlerin uygulanması ile ilgilenen bilim dalı

Enzimatik ölçümler için uygun biyolojik materyaller biyolojik sıvılar: Kan, BOS, amniyon sıvısı, idrar, seminal sıvı eritrositler lökositler doku biyopsi örnekleri doku hücre kültürleri

Kan enzimlerinin aktivite tayinlerinde dikkat edilecekler Kan, antikoagulansız tüpe (düz tüp) alınmalıdır Kan genellikle venden alınır Kan alırken hemolizden kaçınmalıdır Kan, pıhtılaşmasından hemen sonra santrifüj edilerek serum ayrılmalıdır günlük taze kan kullanılması en iyisidir

Klinik tanıda önemli olan serum enzimleri 1 transaminazlar (AST ve ALT) laktat dehidrojenaz (LDH, LD) kreatin kinaz (CK, CPK) fosfatazlar (ALP ve ACP) amilaz (AMS) lipaz LPS)

Klinik tanıda önemli olan serum enzimleri 2 gama glutamiltransferaz (GGT, -GT) aldolaz (ALS) 5-nükleotidaz (5-NT) lösin aminopeptidaz (LAP) psödokolinesteraz (ChE) glukoz-6-fosfat dehidrojenaz (G-6-PD)