ADAPTASYON: Bir canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme şansını artıran özelliklerinin bütününe adaptasyon denir.. Bir türün soyunu devam ettirebilmesi için değişen çevre koşullarına karşı sürekli uyum sağlayabilme yeteneğinde olması gerekir. Bu uyum gende var olan karakterlerin açığa çıkmasıdır. Adaptasyonun nedeni: Canlılar beslenme, barınma, avlanma, üreme ve düşmanlarından korunma gibi yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için adaptasyon gösterirler. Adaptasyonların nedeni doğal seleksiyonlardır. Doğal seleksiyon:Yaşadığı cevreye uyum gösteren canlılar yaşar ,uyum göstermeyen canlılar yaşayamaz buna doğal seçilim(seleksiyon)denir. Çevre şartlarına bağlı olarak yeni karakterler oluşmaz ve karakterlerinde değişme olmaz.

BİTKİLERDE ADAPTASYON ÖRNEKLERİ

Bitkilerin yapraklarına dökmesi bir adaptasyondur. Ülkemizde yetişen meşe ağaçlarının bir çok türleri vardır .Meşe ağaçları arasındaki bu çeşitlilik biyolojik çeşitliliğe katkı sağlar.

Nemli bölgelerde yaşayan bitkilerin terlemeyi artırmak için geniş yapraklı olmaları adaptasyondur. NİLÜFER ÇİÇEĞİ

KIR ÇİÇEKLERİ : BUĞDAY.NOHUT

çöle özgü bir bitki olan kaktüsün yapraklarının diken seklinde, kıvrık ve tüylü olması, gövdesinde su depo etmesi bitkinin su kaybını azaltır .

HAYVANLARDA ADAPTASYON ÖRNEKLERİ

Çöl ve Kutup Tilkisi

Kutup ile Ekvator ayıları Ekvator Ayısının derisi ince,bacak boyları uzun ,ayak tabanları incedir. Kutup ayısının derisi kalın yağ tabakası daha çok, bacak boyları kısa ayakları geniş tabanlıdır. KIŞ UYKUSUNA YATMALARI BİR ADAPTASYONDUR.

Penguenler perdeli ayakları sayesinde hızlı yüzer ,ve deri altlarında depoladıkları yağ sayesinde soğuk ortamlarda vücut sıçaklığını korumasını sağlar

Kutuptaki Penguenler

Hörgüçlü Deve Çöl ikliminde yaşayan develerin hör güçlerinde yağ depolaması yaşama şansını artırır.

DEVE KUŞU Deve kuşları çok hızlı koşa bilmek için uzun ve güçlü bacaklara sahiptir.

Su da yaşayan kaplumbağa:paletleri gelişmiştir. Karada yaşayan kaplumbağaayakları kalın kısadır.

Balinalar Balıkların çoğunun yaşadığı ortama uyumlu olarak sırtları koyu .karınları açık renklidir.

Bir çok böcek üzerinde yaşadığı bitkiye renk ve şekil bakımından uyum (adaptasyon) sağlar.

Bukalemun:Bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi bir adaptasyondur. Üzerinde yaşadığı bitkiye renk ve şekil bakımından uyun (adaptasyon )sağlar

Kamuflaj ustaları

GÜVE KELEBEKLERİ

ADAPTASYON örnekleri: 1-Kaktüsün su depo etme özelliği ve sıcağa dayanma özelliği çölde yaşama imkanı verir. Nemli yerlerde bu özellik değişmez. 2-Göz bebeğinin ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi. 3-Bukalemun’un bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi. 5-Dış döllenme yapan canlıların gamet sayısının fazla olması(Balıklar) 6-Çiçekli bitkilerin embriyoyu besleyecek tohum oluşturması 7-Deve kuşları çok hızlı koşabilmek için uzun ve güçlü bacaklara sahip olması 8-Penguenler perdeli ayakları sayesinde hızla yüzmesi ve deri altlarında depoladıkları yağ ile soğuk ortamlarda vücut sıcaklıklarını korumalarını sağlaması 9-Bazı hayvanların kış uykusuna yatması, göç etmeleri, bitkilerin yapraklarını dökmesi birer adaptasyondur 10-Rüzgârla tozlaşan çiçekli bitkilerde polen sayısının fazla olmasI 11-Kutuplarda yaşayan ayıların, sıcak bölgede yaşayan cinslerine göre daha iri vücutluolması 12-Kurak bölgede yaşayan bitkilerin yaprak ayasının dar, gövde ve yaprakların tüylü, stomaların küçük ve derinde olması 13-Ağaç dallarında yaşayan çekirgelerin görünüşlerinin ağaç şeklinde olması

TÜRLERDE DEĞİŞME (EVRİM) Türlerdeki bu farklılık ve çeşitlilikler çok eski zamanlardan beri insanların dikkatini çekmiştir.ancak bu çeşitliliğin nedenive nasıl oluştuğu belirlenememiştir. Ancak nesli tükenmiş türlere ait fosillerin bulunması canlıların değişip değişmediği fikri hakkında sorular sorulmasına ve bu konuda araştırmalar yapılmasına yol açmıştır.

Canlıların Çeşitliliği (Tür NEDİR?) Yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı türü vardır. Ortak atadan gelen, benzer yapı ve özelliklere sahip, kısır olmayan canlılar oluşturan canlı topluluğuna tür denir. Örneğin; insanlar, aslan, kutup ayısı, leylek birer türdür. Bu canlıtürlerinin hepsi yaşadığı ortamla uyum içerisindedir. Örneğin bir çöl faresi çöl ortamına, bir penguen kutup şartlarına göre donatılmıştır.

TÜRLERİN ÖZELLİKLERİ 1-Farklı türler arasında hem görünüm hem de genetik bakımından farklılıklar olmakla birlikte aynı türe ait birey arasında da önemli farklılıklar bulunur. ÖRNEK:Çöl tilkileri ile soğuk bölgelerde yaşayan tilkiler arasında, kulak, kuyruk ve ayak uzunlukları, vücut hacmi ve kürk yapıları bakımından farklılık vardır.

Bir türdeki canlıların sayısı, üreme ile sayıca artma eğilimi gösterdiği hâlde, doğadaki birey sayıları sabit kalır. Bunun sebebi, çevre ve kalıtımdır. Yaşam için gerekli olan besin, barınak, su, ışık gibi çevre faktörleri canlılar arasında "yaşama savaşına" neden olur.. Afrikada aslan yaşamak için geyiği yakalamak, geyik ta yaşamak için hızlı koşmak zorundadır.yoksa……… .Dinazorlar bu şavaşta yok olmuşlardır.

EVRİM NEDİR? Canlı türlerinde görülen ve jeolojik zamanın ilk dilimlerinden başlayarak günümüzde de devam eden değişimlere evrim denir.. Mutasyonlar ve doğal seleksiyonlarsonunda değişerek, bugün yaşayan canlıların oluşmasına evrimleşme denir. Evrimcilere göre bugünkü canlı türü çok ilkel bir veya birkaç canlıdan türemiştir. Evrim teorisine göre, türler uzun bir zaman süreci içerisinde kalıtsal yönden farklılaşmışlar ve ortam koşullarına uyum sağlayan yeni türleri oluşturmuşlardır. Evrim teorisi ilk kez Charles Darwin tarafından ortaya atılmıştır.

EVRİM TEORİSİ Evrim teorisine göre, ilkel tek hücreli canlılar zamanla çok hücrelilere dönüşmüştür. .Bütün canlıların atası ortaktır. Bu canlılar milyonlarca yıllık bir süreçte balık sırtı kemiği bulunan hayvanları oluşturmuşlardır. Bazı türler milyonlarca yıl boyunca çok büyük değişmelere uğrarken, kimileri çok az değişmiştir. Balıklar gelişerek hem kara, hem de suda yaşayabilen canlıları oluşturmuştur.

Örneğin Spor yapmak vücut hüçrelerinde değişiklikler meydana getirir. Evrimle ilgili çeşitli teoriler Lamarck; Türlerin yaşadıkları çevreye daha iyi uyum sağlamak için evrim geçirdiğini savunmuş buna dayanak olarakta Kullanılan organlar gelişir, kullanılmayan organlar ise körelir,tezini ileri atmıştır.(Sporcunun kaslarının sonraki nesillerre aktarılabileceğinisöyler) Lamarck vücut hücrelerinde meydana gelen değişimlerin kalıtsal olduğunu söyler. Sonradan kazanılmış kalıtsal olmayan karakterlerin gelecek kuşaklara aktarılması yoluyla evrimleşmenin olduğunu düşünmüştür. Örneğin Spor yapmak vücut hüçrelerinde değişiklikler meydana getirir. - Lamarck'a göre halter çalışan birinin kasları iyi gelişir. Güçlü, kuvvetli olur. Lamarck, Bu bireyin çocuklarının da güçlü, kuvvetli kaslara sahip olacağını savunmuştur.

ÖRNEK 2. Lamarck; a göre Zürafalar başlanğıçta kısa boyluydu ÖRNEK 2.Lamarck; a göre Zürafalar başlanğıçta kısa boyluydu..yerde OTLAR BİTTİ. Yaşamak için ağaç dallarını yemesi gerekiyordu. Boyunu uzatabilen zürafalar yaşamaya devam etti.Boyunu uzatamayan zürafalar ise yok oldu.TEORİ YANLIŞTIR. BOY UZUNLUĞU KALITSALKAREKTERDİR .Sonradan kazanılan karekterler nesilden nesile aktarılmaz.(modifikasyon)

Lamarck ‘ın düşünceleri türlerin evrimleşmesi konusunda başka araştırmalara yol açmıştır. 1-DARWİN 2-WALLACE (VALI)

DARWİN TEOREMİ1859‘İngiltere Darwin teorisine : 1-Varyasyon 2-Doğal seleksiyona dayandırmıştır.

VARYASYON: Bir tür içinde görülen çeşitliliğe denir. Varyasyona neden olan faktörler: 1)  Modifikasyon 2)  Mutasyon 3)  Eşeyli üreme : Mayoz bölünmedeki krossing-over, ayrılmama, döllenme

56

Darwin modifikasyonların gelecek nesillere aktarılamayacağını, sadece mutasyonların aktarılabileceğini savunmuştur. Lamarck ın teorisinin yanlışlığını söyler. Darwin‘ de Lamarck gibi evrimin doğal seleksiyon(ayıklama) yoluyla gerçekleşir.

MUTASYONLAR SONUCU NASIL EVRİM GEÇEKLEŞİR. Mutasyon sonucu ortaya çıkan canlılardan güçlü olanlar kalmış,zayıf olanlar yok olmuştur. Böylece yeni türlerin oluşabileceğini iddia etmiştir. Mutasyon sonucu kısır bireyler oluşur Yeni türler meydana Gelmez. Ayrıca canlılar arasında geçit tür denilen örneğin insan ve maymun arasında böyle bir geçit canlıya rastlanmamıştır.

DARMİNİN 2. İDDİASI doğal seleksiyon Çevre şartlarına uyum sağlayabilen canlılar yaşamaya devam eder uyum sağlayamayan canlıların yok olmasına doğal seleksiyon denir. Doğal çevrede güçlü canlıların zayıfları yok ederek yaşamaya devam etmeleridir.. Fakat bu her zaman mümkün olmaz. Örneğin insanların hala bakteri türü canlıları yok edememesi gibi. Bukelamunlar çok yavaş canlı olmalarına rağmen renk değiştirme özellikleri sayesinde hayatta kalmışlardır..

Doğal Seleksiyona bir ÖRNEK GÜVE KELEBEKLERİ 1850’li yıllara kadar Manchester bölgesinde güve kelebekleri açık renkliydi. Bu kelebekler açık renkli ağaç gövdelerinde kuşlar tarafından fark edilmiyordu.1850’li yıllardan sonra sanayi devrimiyle, kirliliğe duyarlı likenlerin yok olması, ağaç gövdelerinin is ve kurumla kaplanması sonucu beyaz güve kelebekleri kolayca fark edilmeye başlandı.Zamanla siyah güve kelebekleri oluştu. .Böylece yeni güve kelebek türü oluşmuştur. önceki sonraki

güve kelebeği Ortama uygun rengi olan siyah güve kelebekleri kuşlar tarafından fark edilmediği için çoğalmaya devam ederken beyaz güve kelebeklerinin sayısı sürekli azalmıştır

DOĞAL SELEKSİYON ÖRNEKLERİ: 1-Koyu zeminde beyaz renkli fareler kolaylıkla avlanarak doğal seleksiyona uğrar. 2-Bitkiler de yetiştikleri ortama uygun özellikler taşır. 3-Kurak ortamdaki bitkilerin kökleri kazık gibidir. 4-Kökleri Toprağın derinliklerine iner. Yaprakları sert, kalındır. 5-Nemli toprakta yetişen bitkilerin kökleri saçak gibidir. Yaprakları parçalıdır. 6-Yunus, memeli bir hayvandır. Onun vücut biçimi ve organları, suda yaşamasını mümkün kılar. Akciğer solunumu yapar, yavrusunu sütle besler.

Charles Darwin; 1-MUTASYONLAR 2-Doğal seleksiyonlar Modern evrim teorisini ortaya atmıştır. Evrimleşme olayının doğal seçilim yoluyla gerçekleştiğini savunur. Darwin‘ e göre, mutasyonlar sonucunda yeni karakterler kazanmış olan canlılardan çevre koşullarına uyum gösterenler yaşarken, uyum gösteremeyenler ortadan kalkar. Lamarck'a göre Kullanma kulnanmama Eskiden zürafaların boyları kısaydı. Ağaçların yapraklarına uzanmak için sık sık uzanıyorlardı, böylelikle boyları gittikçe uzadı. Bunların yavrularının boyları daha da uzundu. Bunlar da besin sağlamak için boyunlarını sık sık uzatıyorlardı. Boynun sık sık uzanması, bugün yaşayan zürafaların boyunlarının uzun olması ile sonuçlandı.

yapay seleksiyon İnsanların, daha verimli bitki ve hayvan ırkları elde edebilmesi için yaptığı seçime "yapay seleksiyon" denir. İnsanlar tarafından bir canlı türünün üstün özelliklerin ortaya çıkarmak için yaptıkları üretimdir. Sera domatesleri, Yapay seleksiyonla daha çok ziraatçılar uğraşmaktadır. Hayvanlarda daha yeni denenmeye başlamıştır. Tavuklara ,ineklere müzik dinlettirilmesi Et verimi fazla inek ırkları ile, süt verimi fazla inek ırkları çiftleştirilerek, et ve süt verimi fazla inekler elde edilir

Bayram TOSUN OSMAN MANİSALI İ.Ö.O. ACIPAYAM DENİZLİ