Borç İlişkilerinde Uygulanacak Kuralları Düzenleyen Yasa Tasarısı Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği Doğu Akdeniz Üniversitesi Mağusa, 15 Mayıs 2012
Bankalar Birliği Genel Yaklaşımı Serbest piyasa ekonomisi Temel belirleyici: arz-talep İyi işleyen fiyat mekanizması Ekonomik aktörler: özgür ve gönüllü mübadele esası Haksız rekabete müdahale Tekelleşmeye müdahale İyi işleyen adalet/yasal kurumlar Düzenleyici devlet
Bankalar Birliği Genel Yaklaşımı Fiyat mekanizmasının iyi işlemesi, herşeyden önce iyi işleyen bir adalet mekanizması ve yasal kurumların etkin çalışmasıyla mümkündür. Ekonomik aktörlerin özgür ve gönüllü mübadelesi, buna dayanmaktadır. Yasal/mahkeme süreçleri ile tapu işlemlerinin öngörüldüğü şekilde etkin ve verimli çalışması, kredi hacminin genişlemesini, maliyetlerin azalmasını, bankaların aracılık fonksiyonlarını daha iyi ifa etmelerini sağlayacaktır.
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Genel duruşumuz bakımından serbest fiyat mekanizmasına aykırı Faiz: paranın zaman değeri Fon sunumu ile fon kullanımını eşitleyen fiyattır “Time preference theory”: ertelenmiş tüketim bedeli Enflasyon beklentileri Alternatif yatırımlar (fırsat maliyeti) Likidite tercihleri Vergilendirme
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Amaç ve Kapsam “Yasanın amacı ülke ekonomisinin gerekli kıldığı para ve kredi politikaları çerçevesinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde borç ilişkilerinde uygulanacak faiz oranları ve faiz oranlarına ilişkin hususları belirlemek, yetkili kurumların yetkileri, şeffaflıkla ilgili yükümlülükleri, sözleşme ve sözleşmeye ilişkin hak ve kuralları düzenlemek ve uygulamayı yeknesak hale getirmek” Yasa'nın amacı, genel anlamı ile “faiz oranlarının” belirlenmesi değildir. “Bankalar ve kredi sağlayıcıları tarafından düzenlenen borç senedi, sözleşme ve akdolunmuş kredi içeren tüm borç alacak ilişkileri”
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Madde 4(1): “Merkez Bankası temerrüde düşmüş alacak miktarlarına uygulanabilecek azami borçlanma oranlarını belirlemekle yükümlüdür. Bu oran Türk Lirası borçlarda, Türk Lirası için belirlenen ticari reeskont kredi faiz oranının azami 3 katını Döviz borçlarda, yabancı para için belirlenen ticari reeskont kredi faiz oranın azami 4 katını aşmayacak şekilde Merkez Bankası Yönetim Kurulunun alacağı bir karar ile belirlenir ve Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girer.” MB Reeskont faiz oranları: vadelerinin bitimine azami 9 ay kalmak koşuluyla turizm, eğitim, sanayi, maden, tarım, küçük esnaf ve kooperatif işleriyle uğraşanların bankalarınca tevdi edilecek senetlerinin reeskonta kabul edildiği oranlardır. Merkez Bankası reeskont faiz oranları para/kaynak maliyeti ve arz-talep ilişkisine dayanmadığından, piyasa faiz oranlarını yansıtan oranlar değildir. Ticari reeskont faiz oranları yerine bankaların uyguladıkları faiz oranlarının ortalaması esas alınmalı ve bu ortalama üzerinden azami temerrüt faiz oranları belirlenmelidir. 4(4)
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler “Ancak Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları için temerrüt faizi bu maddenin (2)’inci fıkrası gereği Merkez Bankasının belirleyeceği borçlanma oranının Türk Lirası ve Döviz borçlarda azami 1.2 katını aşamaz.” 2008/48/EC sayılı AB Direktifi UK: Consumer Credit Act 2006 Türkiye: 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Spesifik olarak tüketici kredileri ile ilgili yasal düzenlemelerdir. 5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu: TCMB, kredi kartları akdi faiz oranları (TL-döviz) ve gecikme faiz oranlarını 3 ayda bir belirler ve açıklar.
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Madde 4(2): “Kredi kartları ve Tüketici Kredileri borçlarına uygulanacak azami borçlanma oranları Merkez Bankası tarafından ayrıca belirlenir. Bu oranlar Türk Lirası borçlarda, Türk Lirası için belirlenen ticari reeskont kredi faiz oranının azami 2,5 katını, Döviz borçlarda, yabancı para için belirlenen ticari reeskont kredi faiz oranının azami 3 katını aşmayacak şekilde, Merkez Bankası Yönetim Kurulunun alacağı bir karar ile belirlenip Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girer.” 5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu: TCMB, kredi kartları akdi faiz oranları (TL-döviz) ve gecikme faiz oranlarını 3 ayda bir belirler ve açıklar. Kredi Kartı, nakit kullanımı gerektirmeksizin mal ve hizmet alımı veya nakit çekme olanağı sağlayan ödeme aracı “gayri nakdi” kredi sözleşmesi alışveriş bedellerinin belirli bir süre ertelenmesi veya taksitlendirilmesiyle harcama tutarları nakdi krediye dönüşmektedir (“revolving account” basis)
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler kredi kartı çıkaran kuruluslar, POS (Point of Sale) makineleri edinme maliyeti ve ulusal ve uluslararası ödeme sistemlerine üyelik maliyeti üstlenmekte ve öngörülemeyen nakit çekilisleri nedeniyle ilave likidite riski tasımaktadırlar. Zayıf teminatyüksek kredi riski + likidite riski=kredi kartı faiz oranı en pahalı Merkez Bankası reeskont faiz oranları para/kaynak maliyeti ve arz-talep ilişkisine dayanmadığından, piyasa faiz oranlarını yansıtan oranlar değildir. Ticari reeskont faiz oranları yerine bankaların uyguladıkları faiz oranlarının ortalaması esas alınmalı ve öngörülen azami faiz oranları, bu ortalama üzerinden belirlenmelidir. 4(4) Kapsam dışında kalan kredi türlerinin faiz oranlarının serbestçe belirlendiğine dair bir ifadenin yer alması
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Madde 4(3): “Tüketici Krediler asgari ücretin 50 katı kadar verilen kredilerdir ve konut finansmanı amaçları için kullandırılan krediler Tüketici Kredileri dışındadır.” Tüketici kredilerini düzenleyen yasal mevzuat, AB 2008/48 sayılı tüketici kredileri direktifinde Eur.75,000, İngiltere mevzuatında (Consumer Credit Act 2006) GBP.25,000 üzerindeki kredilere uygulanmamaktadır. (Konut kredileri, AB ve İngiltere mevzuatında, tüketim malı kapsamında değerlendirilmemekte, yatırım kredileri sayılmaktadır.) AB Direktifi Ülkemiz şartları: tüketici kredilerinin azami miktarı belirlenirken: kişi başına gelir, yaygın tüketici kredi miktarları, ödeme süreleri, v.b. unsurlar dikkate alınmalıdır. Tüketici kredilerinin vadeleri 1 ila 36 ay arasında değişmektedir Tüketicilerin ihtiyaçlarını derhal tatmin etme esas amaçtırtüketim tercihlerinin zaman içinde öne alınması işlevi (ticari v.b. kredilerin amacı, üretim ve/veya ticaret hacminin artırılarak kârın maksimize edilmesi) Taşıt kredilerinin fiyatlaması farklı: kapsam dışı Yasa kapsamı spesifik bir miktar olmalı TL.15,000.
Yıllık Faiz Kapitalizasyonu Madde 6. Tüketici Kredi borç hesabına yılda bir defadan fazla faiz kapitalizesi uygulanmaz. Evrensel bankacılık/finans uygulamalarında tüketici kredileri borç amortizasyonuna dayanmaktadır anapara ve faiz geri ödemelerini içerecek şekilde aylık eşit taksitlerle yapılmakta, ödeme süresi üzerinden anapara ve faiz dikkate alınarak kredi itfa planı için ödenecek taksit miktarı belirlenmektedir. Bu metod yıllık faiz oranını aylık faiz oranına dönüştürerek hesaplamaya dahil ettiğinden, hesaplama metodu olarak aylık faiz kapitalizasyonu içerir.
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Madde 7: Temerrüt ve Limit Aşımlarında Uygulama Temerrütle ilgili hususları belirleyen 4’ncü madde ile çelişki Madde 11 (3): BCH ile İlgili Kredi Sözleşmesinden Kaynaklanan Yükümlülükler Libor, TRLibor gibi endeks/referans faizlerinden kaynaklanan değişiklikler, bildirimden muaf tutulmalıdırtüketiciden farklı olarak, tacir hesap sahibi piyasadaki hareketleri takip eder. Endeks/referans faizleri gibi değişkenler, ne olacağı öngörülemeyen dışsal faktörlerdir. Bu madde amaçları bakımından kamunun bilgisine getirilmesine gerek yoktur. Madde 12(4)(A): Kredinin Erken Geri Ödenmesi Geri ödemeyi garanti eden sigorta uygulaması ülkemizde yoktur
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Madde 14(4): İdari Para Cezaları Tahsil edilemeyen idari para cezalarının Kamu Alacakları Tahsili Usulü Yasasına göre tahsil edilmesi hususu, 14(4) ve 15(2) paragrafları dikkate alındığında, gereksiz Madde 15(1) : Suç ve Cezalar 6’nci maddeye atıfla 7 yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir. Hukukta “equity” prensibi dikkate alınıp suça mütenasip bir cezanın öngörülmesi
Yasa Taslağı : Değerlendirmeler/Öneriler Yasa, karmaşık hale gelme riski taşımaktadır. Yasa’nın ismi/amacı kapsam olarak tüketici kredileri ile ilgili özel düzenlemelerin bu yasada olmamasını gerektirmektedir. Yasanın amacı, borç ilişkilerinde temel prensip ve kuralları belirleyip yeknesak bir uygulama sağlamak ve böylelikle kredi kullanıcısının finansal ürün tercihini daha bilinçli yapabilmesini sağlamaktır; ancak: Piyasa tarafından serbestçe belirlenen faizlere MB reeskont faiz oranları esas alarak tavan getirmek yanlıştır maliyet farklarından dolayı haksız rekabeti artırma, kredi verme iştahını azaltma, mevduat faiz oranlarına menfi olarak yansıma potansiyeli taşımaktadır Taslağın üçüncü kısmında yer alan hususlar, 2008/48/EC Direktiften alınmıştır. Yasa, sadece tüketici kredilerine yönelik olmalı, veya genel çerçevesini korumalı; tüketicilerle ilgili hususlar buradan ayrılıp başka bir yasa ile düzenlenmeli.
Teşekkürler