ÇANKIRI AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI MERKEZİ BAŞTABİPLİĞİ EĞİTİM BİRİMİ 2009-OCAK

TÜBERKÜLOZ (Verem) Hazırlayan Hasan GÖKÇİN Eğitim Şube Müdürü

ÖNCE SAĞLIK Kanuni Sultan Süleyman Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi. Kanuni Sultan Süleyman

TÜBERKÜLOZ NEDİR ? (Verem) * Mycobacterium tubercülosis adı verilen bir basil(Koch basili) tarafından oluşturulan, genellikle akciğerlerde, nadir olarak da diğer doku ve organlarda yerleşerek hastalık yapan, tedavi edilmezse ölümle de sonlanabilen bulaşıcı bir hastalıktır.

VEREM NEDEN ÖNEMLİDİR ? Dünyada her yıl 8-10 milyon yeni hasta ortaya çıkmakta,2-2.5 milyon insan veremden ölmektedir. Bulaşıcı hastalıklardan ölüm nedenleri arasında (HIV/AIDS’ den sonra) ikinci sırada gelmektedir.

Verem bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de son derece yaygındır * Verem bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de son derece yaygındır. * Kişiye, aileye ve topluma büyük zararlar verir.

TÜRKİYE'DEKİ VEREMLİ SAYISI Türkiye'de 10 ile 20 milyon arası bir nüfusun enfekte olduğu, yani vücutlarında verem mikrobu olduğu hesaplanmaktadır. Bu insanların % 5-10’ nu yaşamlarının bir döneminde verem hastası olacaklardır.

VEREM MİKROBUNUN ÖZELLİKLERİ güneş görmeyen ortamlarda havada uzun süre canlı kalabilir. Güneşten gelen ultraviyole ışınları verem mikrobunu kısa sürede öldürür. Verem mikrobunun elektron mikroskobundaki görünümü

Verem mikrobu, aktif verem hastalığı olan bir kişinin öksürmesi, hapşırması ya da konuşması ile havaya yayılır. VEREM HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ?

Verem mikrobu VEREM HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ? * Hapşırıkla yaklaşık l.000.000, * Öksürükle yüz binlerce, * Konuşma ile 3-4 bin damlacık çekirdeği ile çevreye yayılır.

Bulaşım sonrası gelişme; * Verem mikrobunun akciğer keselerine yerleşmesi ve üremesi ile bulaşım başlar. * Bulaşımdan 4-5 hafta sonra mikroplar çoğalarak bölge bezlerine ve bütün vücut dokularına yayılır. * Vücudun direnç göstermesi nedeniyle 6-8 hafta sonra mikroplar azalmaya başlar.

* Bu dönemde akciğerlerin tepelerindeki odaklarda mikroplar sinsice yaşamlarını sürdürürler. İnsanlarda hiçbir hastalık belirtisi görülmez. Bu dönem mikropların uyuklama devresidir.

VEREM HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ? Verem; havaya yayılan mikropların sağlam kişiler tarafından solunması ile bulaşır. Bu nedenle; Öksürürken ağzımızı kapatmalı, yerlere tükürmemeliyiz. Çatal, kaşık ve diğer eşyalarla bulaşma olmaz !

Verem irsi bir hastalık değildir * Verem irsi bir hastalık değildir. * Veremli annelerin çocukları veremli olarak doğmazlar. * Hastalık sonradan bulaştırma ile olur. * Verem mikrobu, yemek tabaklarından, bardaklardan ya da diğer nesnelerden başkalarına bulaşmaz.

HANGİ ORGANLARIMIZDA GÖRÜLEBİLİR ? Akciğerler ; % 70-80 Diğer Organlar ; % 30-20 Akciğer zarı Lenf bezeleri Beyin zarı Kemikler Böbrekler Kalp zarı....ve diğer birçok organ

1990 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ VERİLERİ Dünya nüfusunun 1/3 ü Tüberküloz(verem) basili ile enfekte. 20 milyondan fazla Tüberküloz(verem) hastası var. Her yıl 8 milyon yeni Tüberküloz(verem) hastası ortaya çıkıyor. Her yıl 3 milyon kişi Tüberküloza(verem) bağlı olarak hayatını kaybediyor.

TÜBERKÜLOZ İNSİDANSI (Her yıl yakalanma oranı) Türkiyede 1965 yılında - yüzbinde 172 kişi 2000 yılında - yüzbinde 29 kişidir Batı ülkelerinde - yüzbinde 10 kişidir. * Türkiyede enfeksiyon havuzunda 12 - 15 milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir,

TÜRKİYE’ DE KAYITLI VEREM HASTALARI 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002

Vereme yakalanma riski yüksek olanlar Sağlık görevlileri, Yaşlılar, Toplu yaşanılan yerlerde kalanlar(yurt, huzur evleri, ıslah evleri, koğuşlar v.b.) HIV virüsü taşıyan ve AIDS olan kişiler, Bağışıklık sistemi zayıf olanlar(özellikle uzun süre kortizon kullananlar) Şeker hastaları, Alcol bağımlıları

* Vücut direncinin zayıfladığı dönemlerde aradan uzun yıllar geçmiş olsa bile bu mikroplar kan yoluyla ulaştıkları boyun bezleri, akciğerler, böbrekler ve kemiklerde hızla çoğalarak erişkin tipi vereme neden olurlar. Erişkin veremi çok tehlikeli ve bulaşıcıdır.

TÜBERKÜLOZ(Verem) BELİRTİLERİ NELERDİR ?

I- GENEL BELİRTİLER * Ateş * Gece terlemesi * Zayıflama * İştahsızlık * Çarpıntı * Huzursuzluk

II- AKCİĞER BELİRTİLERİ. Öksürük(2-3 haftada. geçmeyen). Kan tükürme II- AKCİĞER BELİRTİLERİ * Öksürük(2-3 haftada geçmeyen) * Kan tükürme * Göğüs ağrısı * Nefes darlığı

III- AKCİĞER DIŞI ORGAN BELİRTİLERİ Farinks tbc - Ses kısıklığı Barsak tbc - ishal Menenjit tbc - Baş ağrısı Böbrek tbc - Kanlı idrar Kemik tbc - Ağrı

Kimler tetkikten geçmelidir ? Verem olma olasılığı olan birisiyle yakın temas halinde çalışanlar ya da yaşayanlar, Verem belirtisi olanlar, HIV/AİDS bulaşmış olanlar.

VEREM HASTALIĞINDA ERKEN TANI NASIL KONULABİLİR ? İki-üç hafta veya daha uzun süreli öksürük şikayeti olan herkes; Verem Savaşı Dispanseri veya başka bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.!!!

ERKEN TEŞHİS Mikrofilm ve PPD taramaları Temaslı Muayeneleri Semptomluların Muayeneleri

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ? Balgamın mikroskobik muayene. Balgam kültürü. Akciğer grafisi. PPD testi.

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ? Balgamın boyanması Mikroskopla balgam muayenesi

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ? Kültürde Tüberküloz basilinin üretilmesi en kesin tanı yöntemidir. L. Jensen besiyerinde üremiş verem mikrobu kolonileri.

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ? AKCİĞER TÜBERKÜLOZUNDA RADYOLOJİK BULGULAR Her iki üst akciğer alanında Tüberkülozu düşündüren yoğunlaşma. Sağ üst alanda kavite (yara)

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ? PPD (TÜBERKÜLİN ) TESTİ Deri içine enjeksiyon yapılır. 48-72 saat sonra oluşan kabarıklık ölçülür. PPD testinin pozitif olması mikrobu aldığımızı gösterir. Kesin hastalığı göstermez. Verem (BCG) aşısı olanlarda da test pozitif olabilir.

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ?

VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR ?

TEDAVİ Günümüzün modern ilaçları ile verem hastalarının tamamına yakını tedavi edilebilmektedir. Hastalar hastanede yatarak ya da evlerinde ayaktan tedavi edilebil-mektedir. Bazı koşullarda hastane tedavisi daha yararlı ve gerekli olabilir.

GÖZETİMLİ TEDAVİ Dünya Sağlık Örgütü tedavi başarısını garantilemek için tüberkülozlu hastaların her doz ilacının her gün bir sağlık çalışanı veya eğitilmiş bir gönüllü tarafından yutturulmasını esas almaktadır. Ülkemizde de gözetimli tedavi sistemi uygulanmaktadır.

İLAÇ TEDAVİSİ 1- Yoğun tedavi - 2 ay İsoniazid + Rifampicin + Pirazinamid + Ethambutol + Streptomycin 2- İdame tedavisi - 4 ay İsoniazid + Rifampicin

İLAÇ TEDAVİSİ; * Veremin tedavisinde modern ilaçlar çok etkilidir. * Aynı anda birden çok ilaç kullanılır. * Kişinin en az 6 ay süreyle ilaç kullanması gerekir. * Verilen ilaçların bitirilmemesi ve düzenli kullanılmaması verem mikrobunu dirençli hale getirir ve hastalık yeniden ortaya çıkabilir. Bu durum tedaviyi daha da güçleştirir.

TÜBERKÜLOZ İLAÇLARI Grup majör ilaçlar İsoniazid , Rifampicin , Pirazinamid , Ethambutol , Streptomycin Grup minör ilaçlar Tiacetazon, PAS, Prothionamide, Cycloserin, Kanamycin, Viımycin, Capreomycin Grup araştırma safhasındaki ilaçlar Oflaxacin, Ciproflaxacin, Norfloxacin, Semisentetik Rifampicin

TEDAVİDE TEMEL İLKELER Tüberküloz tedavisi uzun süreli bir tedavidir. En kısa zamanda en güvenli ve etkili tedavi verilmelidir. İlaçlara dirençli basillerin ortaya çıkmasını ve başarısız tedaviyi önlemek için birden fazla ilaç kullanmak gerekebilir. İlaçların günlük tek dozda alımı tercih edilmelidir.

* Tedavinin başarısız olduğu durumlarda ilaçlar tek tek değil birlikte değiştirilmeli, mutlaka direnç testi istenmelidir. * Hastaların tedaviye uyumlarının, tedavinin başarısının ve ilaç yan etkilerinin izlenmesi gerekir.

TEDAVİDE BAŞARISIZLIĞIN NEDENLERİ Hastaya yetersiz tedavi rejimlerinin tavsiye edilmesi. İlaç alımında düzensizlik. Tedaviyi erken bırakma. İlaç direnci. İlaç toksisitesi ve intoleransı.

TÜBERKÜLOZ(Verem) HASTALIĞININ KONTROLÜ 1- Bulaşıcı vakaları erken dönemde saptamak ve etkili bir tedavi ile onları bulaşıcı olmaktan çıkarmak. 2- Enfekte olmayan bireylerin immün direncini arttırmak.(BCG çocuklarda primer tüberküloz ve ağır sekelleri önler) 3- Yüksek enfeksiyon riskine sahip kişilere koruyucu tedavi uygulamak.

TÜBERKÜLOZDAN(Verem) KORUNMA-1 1- BCG Aşısı yaptırmak 2- Vücud direncini yüksek tutmak - Düzenli ve dengeli beslenme - Sıkı zayıflama rejimlerinden uzak durma 3- Alkol ve uyuşturucu madde kullanmamak

TÜBERKÜLOZDAN(Verem) KORUNMA-2 4- Tüberkülozlu hastalarla temasta olanlar(ev ve toplu halde yaşanılan yerlerde olanlar) düzenli olarak kontrol yaptırmalı, 5- Vücud direncini kıran hastalıklara yakalananlar Tbc yönünden kontrol yaptırmalı, 6- Vücud direncini kıran ilaç kullananlar (kortizon) Tbc yönünden kontrol altında tutulmalı.

Yararlanılan kaynaklar: WHO Kaynakları Veremin El Kitabı-Sağlık Bakanlığı Yayını Verem Bilgileri- Yard.Doç.Dr.Celal KARLIKAYA-Trakya Ünüversitesi Göğüs Hast.Ana Bil.D.

Sağlıklı ve mutlu bir yaşam dileğiyle. Sabırla dinlediniz Sağlıklı ve mutlu bir yaşam dileğiyle.

Ağız Ve Diş Sağlığı Merkezi Baştabipliği ÇANKIRI Ağız Ve Diş Sağlığı Merkezi Baştabipliği Eğitim Birimi 2009-OCAK