BİYOLOJİ PERFORMANS ÖDEVİ BÜŞRA YILMAZ 10/B 482

CİNSİYETE BAĞLI KALITIM Canlıların büyük çoğunluğu ayrı eşeylidir. Ayrı eşeyli olan canlıların birçoğunun belirlenmesinde kromozomlar işlev görür. Bir canlının cinsiyetini belirlemede işlev gören kromozomlara ,eşey kromozomları ya da gonozomlar denir. Hücrede gonozomlar dışında kalan diğer kromozomlara ise otozom adı verilmektedir.

CİNSİYETİN BELİRLENMESİ İnsanlardaki cinsiyet kromozomları X ve Y olarak adlandırılır; bu kromozomlar dişi bireylerde XX ;erkeklerde XY şeklinde bulunur. CİNSİYETİN BELİRLENMESİ Eşeyli üreyen hayvanlarda cinsiyetin belirlenmesi farklı şekillerde olabilmektedir. Halkalı solucanlardaki bireyler; genç yaşta erkek, ilerleyen yaşlarda ise dişi olmaktadır. Arılarda; yumurta döllenmeden gelişirse erkek (n), döllendikten sonra gelişirse dişi birey (2n) oluşur. Timsahlarda yumurtalar düşük sıcaklıkta gelişirse dişi, yüksek sıcaklıkta gelişirse ise erkek birey oluşur.

OTOZOMLAR(VÜCUT KROMOZOMLARI) Cinsiyet haricindeki karakterlerin, belirlenmesinden sorumlu olan genleri taşıyan kromozomlardır. Örnek: Saç rengi, göz rengi, kan grubu... Gonozomlar (cinsiyet kromozomları) Cinsiyetin belirlenmesinden sorumlu olan genleri taşıyan kromozomlardır. İnsanlarda 46 kromozom bulunur.

Cinsiyet, gonozomların çaprazlanması sonucunda ortaya çıkar Cinsiyet, gonozomların çaprazlanması sonucunda ortaya çıkar. Dişi ve erkek bireylerin oluşma ihtimali: % 50’ dir. Kuşlarda ise gonozomlar dişilerde: XY, erkelerde: XX' dir. Kuşların gozonomları daha çok dişilerde: ZW, erkeklerde: ZZ harfleri ile gösterilir.

X- BAĞLI GENLERİN KALITIMI Kız çocukları X kromozomu yoluyla aktarılan genleri hem annesinden hem de babasından alabiliyorken erkek çocuklar bu genleri sadece annelerinden alırlar. X kromozomu üzerinde bulunan çekinik bir alel ile kalıtılan bir özelliğin kız çocuklarda ortaya çıkabilmesi için iki ebeveyninden aldığı X kromozomunun her ikisinde de bu alelin bulunması gerekir. Erkek çocuklarda X-bağlı çekinik bir özelliğin ortaya çıkabilmesi için annesinden aldığı X kromozomunda bu genin çekinik bir alelinin bulunması yeterlidir. Bu nedenle,X-bağlı çekinik özellikler erkek çocuklarda kız çocuklara oranla daha sık görülmektedir.Dişi bireyler iki tane X kromozomuna sahip oldukları için bu kromozomlardan sadece bir tanesi çekinik aleli taşıyorsa birey taşıyıcı olur ve çekinik özellik göstermez.

İNSANDA CİNSİYETE BAĞLI KALITIM X ve Y kromozomları üzerinde taşınan karakterler, cinsiyete bağlı kalıtımı oluşturur. Cinsiyet kromozomları, aynı zamanda; cinsiyetin haricindeki bazı karakterlerin kalıtımını sağlar. Bu karakterlerin bazıları, mutasyonla bozularak kalıtsal hastalıkları oluşturur. X ve Y kromozomları aynı şekil ve büyüklükte değildir. Bu nedenle bu kromozomlarda, homolog (eş) ve homolog olmayan kısımlar bulunur.

X ve Y kromozomunun homolog kısımda taşınan karakterler, allel çiftler halinde bulunurlar. Bu kısımda krossing-over gerçekleştiğinden; bu karakterler, dişi ve erkeklerde aynı oranlarda ortaya çıkar. Örnek: Tam renk körlüğü X ve Y kromozomunun homolog olmayan kısımda taşınan karakterlerin, X ile Y kromozomu arasında alel bulunmaz. Bu nedenle bu genler, X ile Y kromozomu arasında; krossing-over ile değiştirilmezler.  Bu karakterler, dişi ve erkeklerde farklı oranlarda ortaya çıkar.       

Y kromozomunun, X kromozomu ile homolog olmayan kısımda taşınan karakterler sadece erkeklerde ortaya çıkar Örnek: Balık pulluluk, yapışık parmaklık, kulak kıllılığı Babada bu hastalık varsa, erkek çocuklarda %100 ortaya çıkar. X kromozomunun, Y kromozomu ile homolog olmayan kısımda taşınan karakterler dişi ve erkeklerde ortaya çıkar. Bu karakterler, baskın olarak taşınıyorsa; dişilerde görülme ihtimali erkeklerden daha fazladır. Bu karakterler, çekinik olarak taşınıyorsa; erkeklerde görülme ihtimali dişilerden daha fazladır. Örnek: Kas distrofisi, renk körlülüğü, hemofili

Kas distrofisi Kasların zayıflaması ve uyumsuz çalışması hastalığıdır. Bu hastalık, kaslarda bulunan distrofin adı verilen bir proteinin üretilememesinden kaynaklanır. Bu hastalar genellikle erken yaşlarda yaşamını kaybeder.  

Renk körlüğü (Daltonizm) Renk körlüğü, kırmızı ve yeşil renkleri ayırt edememe hastalığıdır. Bu hastalık, X kromozomu üzerinde bulunan çekinik bir gen tarafından taşınır. Renk körü bireylerde, gözdeki mavi, kırmızı ve yeşil renge duyarlı olan koni hücrelerinin bir ya da bir kaçı eksiktir.

RENK KÖRLÜĞÜ ÇAPRAZLAMASI

Hemofili Hemofili, kesilen bir yerde kanın pıhtılaşmaması hastalığıdır. Hemofili hastalığı, X kromozomu üzerinde çekinik bir gen tarafından taşınır.

HEMOFİLİ ÇAPRAZLAMASI

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM