TÜKETİCİ DENGESİ VE TALEP

Temel Kavramlar Toplam fayda – marjinal fayda Azalan marjinal fayda ilkesi Doyum noktası Tüketici dengesi Eşmarjinal ilkesi Kullanım – Değişim Değeri Değer paradoksu Bütçe doğrusu Farksızlık eğrisi

Temel kavramlar Marjinal ikame haddi Fiyat-tüketim doğrusu Toplam etki İkame etkisi Gelir etkisi Giffen malı

Kardinal yaklaşım Faydanın ölçülebilir olduğu yaklaşımdır. Kişinin belirli bir dönemde tükettiği bir malın tüm birimlerinden elde ettiği faydaya toplam fayda (total utility, TU) denir. Kişinin belirli bir dönemde tükettiği bir malın her ilave biriminden elde ettiği faydaya marjinal fayda (marjinal utility, MU) denir.

Ahmet beyin günlük gözleme tüketimi Günlük gözleme miktarı Toplam fayda (TU) Marjinal fayda (MU) 1 6 2 10 3 13 4 15 5 16 7 14

Azalan marjinal fayda ilkesi (principle of diminishing marginal utility) Tüketicinin belirli bir maldan belirli bir dönemde kullandığı mal miktarı arttıkça, her ilave birim maldan elde ettiği faydanın veya kısaca marjinal faydanın giderek azalmasına azalan marjinal fayda ilkesi denir.

Doyum noktası Kişinin tükettiği miktar arttıkça giderek azalan marjinal fayda, belirli bir tüketim düzeyinde sıfıra eşit olur. Kişinin tükettiği ilave birim maldan elde ettiği faydanın sıfıra eşit olduğu bu tüketim düzeyine doyum noktası (saturation point) denir.

Tüketici dengesi: eşmarjinal ilkesi N sayıda sepet, z sayıda mal sepeti Gelir düzeyi En yüksek faydayı sağlayan alternatif mal sepeti Tüketici satın alabileceği herhangi bir mal sepetini değil, satın alabileceği en iyi mal sepetini alır.

Tüketicinin, gelirinin tümünü harcayarak satın alabileceği en iyi sepeti aldığı-faydasını maksimize ettiği duruma, tüketici dengesi (consumer equilibrium) denir. Tüketici dengesi analizinin amacı, tüketicinin nasıl davrandığında faydasını maksimize ettiğini-tüketici denge koşulunun ne olduğunu açıklamaktır.

Parasal gelir ve malların fiyatlarının sabit olduğu kabul edilir. Kardinal yaklaşımda ayrıca azalan marjinal fayda ilkesinin de geçerli olduğu varsayılır.

Kardinal yaklaşımda tüketici dengesini tanımlayan koşullar Gelirin tümünün harcanması Her mal için harcanan son liraların tüketiciye sağladığı marjinal faydaların eşit olması

Kardinal yaklaşımda tüketici dengesi Gelirin tümü harcandığında her mal için harcanan son liraların tüketiciye sağladığı marjinal faydaların eşit olması biçiminde ifade edilir. Bu koşula eşmarjinal ilkesi (equal marginal principle) da denir. MUx/Px=MUy/Py

Tablo 7.2 s.153

Tablo 7.3 s.154

Tüketici dengesi ve bireysel talep eğrisi Tablo 7.4 s.155.

Değer paradoksu Adam Smith, 1776, Milletlerin Zenginliği Kullanım değeri (value in use); bir maldan elde edilen toplam fayda Değişim değeri (value in exchange); bir malın diğer malların satın alma gücü

Kullanım değeri (toplam faydası) yüksek olan su gibi bir malın değişim değerinin çok az olmasına karşılık, kullanım değeri (toplam faydası) çok az olan elmas gibi bir malın değişim değerinin çok yüksek olması, değer paradoksu veya elmas-su paradoksu (paradox of value, diamond-water paradox) olarak adlandırılır.

ORDİNAL YAKLAŞIM Fayda sıralanabilir. Bütçe doğrusu ve farksızlık (kayıtsızlık) eğrisi

Bütçe doğrusu Tüketicinin, gelir ve malların fiyatları sabitken, sabit gelirin tümünü harcayarak satın alabileceği mal bileşimini gösteren doğruya bütçe doğrusu (budget line) denir. Bütçe doğrusunun eğimi, piyasanın X malını Y malı ile değiştirme-ikame etme haddini ölçer. X malının fiyatının değişmesi

Farksızlık eğrisi Tüketicinin aynı tatmini-faydayı elde ettiği alternatif X ve Y mal bileşimlerinin geometrik yerine farksızlık eğrisi (indifference curve) denir. Eşfayda eğrisi (isoutility curve) Farksızlık paftası

Özellikleri; Orjinden uzaklaştıkça daha yüksek bir fayda düzeyini temsil ederler. Tüketici farksızlık eğrisi üzerindeki herhangi bir mal bileşiminden bir diğerine geçtiğinde, bir maldan daha az diğerinden daha fazla kullanmak suretiyle aynı fayda düzeyinde kalır. Orjine göre dışbükeydirler. Aynı paftada birbirlerini kesmezler.

Marjinal ikame haddi Tüketicinin aynı farksızlık eğrisi üzerinde bir birim fazla X malı elde etmek için vazgeçmeye razı olduğu Y malı miktarına, X’in Y yerine marjinal ikame haddi (marjinal rate of substition, MRSx,y) denir.

Tüketici dengesi S.163 Tüketici dengesi ve bireysel talep eğrisi s.165

Toplam etki X malından talep edilen miktarda, nispi fiyat yapısında ve reel gelirde meydana gelen değişiklikler nedeniyle ortaya çıkan değişmeye toplam etki (total effect) denir.

İkame etkisi X malından talep edilen miktarda, nispi fiyat yapısında meydana gelen değişiklik nedeniyle ortaya çıkan değişmeye ikame etkisi (substitution effect) denir.

Gelir etkisi X malından talep edilen miktarda, reel gelirde meydana gelen değişiklik nedeniyle ortaya çıkan değişmeye gelir etkisi (income effect) denir. Giffen malı (Giffen Good)