SİNİR SİSTEM İ

SİNİR SİSTEMİ Santral Sinir Sistemi Periferik Sinir Sistemi 1

(düz kaslara, kalp kasına ve bezlere) Santral sinir sistemi beyin Spinal kord Periferik sinir sistemi Kranyal sinirler Sipinal sinirler Duysal lifler Motor lifler Somatik sistem (iskelet kaslarına) Otonom sistem (düz kaslara, kalp kasına ve bezlere) Sempatik sistem Parasempatik sistem

SANTRAL SİNİR SİSTEMİ Beyin ve medulla spinalisdeki nöronlar ve nöglia denen destek hücrelerden oluşur. Tüm uyarılar SSS’de toplanır. Uygun yanıtlar gönderilir. 2

BEYİN (Serebrum) Yüzeyi meninks adlı zarlarla çevrili iki hemisferden oluşmuştur. Anatomik olarak 5 bölgede incelenir: Myelensefalon Metensefalon Mezensefalon Diensefalon Telensefalon

Dorsal Lateral Ventral Medial

Diensefalon Mesensefalon Telensefalon Myelensefalon Metensefalon

MYELENSEFALON Medulla oblongata burada bulunur. Medulla spinalisin hemen üzerindeki 3 cm.lik kısım. Piramidal yol lifleri burada çaprazlaşır. Solunum ve dolaşımı düzenleyen hayati merkezler bulunur. Uyku uyanıklık ritmini ayarlayan retiküler formasyon lifleri buradan köken alıp hipotalamusa gider

Medulla oblongata (Myelensefalon)

METENSEFALON Pons ve serebellum (beyincik) oluşturur. Serebellum motor fonksiyonu düzenler, kasların koordine hareketini sağlar, kas tonüsü, gücü hareketlerdeki koordinasyon ve hareket hızından sorumludur. dengeden sorumludur. Bilinçsiz, otomatik hareketleri düzenler.

Serebellum Pons Medulla oblongata

Cerebellum

MESENSEFALON Çeşitli refleks ve koordinasyon merkezleri bu bölümdedir. Ekstrapiramidal sistemde rol oynayan çekirdeklerin bazıları burada bulunur

Ekstrapiramidal sistem: Motor hareketlerin ince ayarı Koordinasyon Serebellumla birlikte kas tonüsü ve postür üzerinde etkili olur.

ÜST COLLİCULİ BÖLGESİNDEN MESENSEFALON KESİDİ ALT COLLİCULİ BÖLGESİNDEN MESENSEFALON KESİDİ

DİENSEFALON Beynin 3. Ventrikülünü çevreler Talamus ve hipotalamus bu bölgededir.

Talamus : Bilincin kapısıdır. Tüm afferent liflerden gelen uyarılar buraya uğrar, süzülür ve korteksin ilgili bölümlerine gönderilir. Derin ve yüzeyel duyular, koku duyusu hariç başa ait duyular, beyin ve beyinciğin motor uyarıları ekstrapiramidal lifler, talamusa uğrar.

Hipotalamus : Üçüncü ventrikülün önündedir. Otonomik fonksiyonları düzeler. Otonom sinir sisteminin üst düzey merkezidir. Ön hipofiz bezi aracılığı ile endokrin sistemi de kontrol altında tutar. Ekstrapiramidal ve motor fonksiyonlarla da bağlantılıdır.

Hipofiz

TELENSEFALON Beynin iki hemisferi, korteksi oluşturan gri madde ekstrapiramidal sisteme ait bazal ganglionların bazıları limbik sistem burada bulunur.

Bilinç zeka algılama vb. üst düzey görevler korteksin vazifesidir. Kortekste motor, duysal ve bağlantı bölgeleri bulunur. Görme, işitme, tat ve koku merkezleri de burada bulunur. Motor beceriler dokunma görme işitme

Koordinasyon, denge, postür Hareket (Somatomotor merkez Duysal (Somatosensory merkez Entelektüel fonksiyonlar (Frontal korteks Görme (Visual merkez) İşitme (Akustik merkez) İşitme, dil ve algılama (Temporal lop) Koordinasyon, denge, postür (Beyincik)

Limbik sistem: Anksiyete, saldırganlık vb. duygusal yanıtlardan sorumludur.

LİMBİK SİSTEM

LİMBİK SİSTEMİN KARMAŞIK NÖRONLARI

Telensefalon iki yarı küreden oluşmuştur (hemisfer) İki hemisfer ortada corpus callosum denen bir yapı ile birleşirler.

Hemisfer yüzeyleri girus adı verilen kırışıklıklarla kaplıdır. Hemisferlerde dışta korteks adı verilen gri madde içte medulla adı verilen ak madde bulunur. Gri madde aksonun ilk kısmı ve nöron gövdelerinden, ak madde miyelinli liflerden oluşur Hemisfer yüzeyleri girus adı verilen kırışıklıklarla kaplıdır. Gri madde (hücre gövdeleri) Ak madde (akson-miyelin)

Hemisferler: Frontal lob (1) Paryetal loblar (2) Oksipital lob (1) Temporal lob (2) gibi kısımlarda incelenirler.

Telensefalonda ekstrapiramidal sistemin bazal gangliyon adı verilen çekirdekleri de bulunur. Kaudat Nukleus Lentiform Nukleus Nukleus Ruber Nukleus Nigra Bu sistemin en üst düzenleyicisi, globus pallidusu kontrol eden “korpus sitriatum” dur. Putamen Globus pallidus

Beyin, yaklaşık 1400 gr ağırlığındadır. Milyarlarca sinir hücresi (nöron) içerir. Bu nöronların yaklaşık % 20’sinin işlev gördüğü varsanılmaktadır.

DAHA BASİT OLARAK BEYİN KATMANLARI BEYİN KABUĞU: Düşünce ve Mantık MEZOLİMBİK SİSTEM: İçgüdü dürtü ve duygulanımla ilgili işlevler HİPOTALAMUS: Temel yaşamsal işlevler O S S HİPOFİZ Sempatik S. Parasempatik S. Hormonlar ORGANLAR Dış ortama uyum

Talamus Mesolimbik sistem Beyin kabuğu Serebral korteks Talamus Beyin sapı

MEDULLA SPİNALİS Omurga kanalı içinde yer alır. Erişkinde 1 cm çapında, 40-50 cm uzunluğunda bir kordon şeklindedir. Servikal, Torasik Lomber, Sakral olarak dört bölümden oluşur. 2. Ve 3. Lomber vertebralar hizasında son bulur ve lifler halinde devam eder.

MEDULLA SPİNALİS Gri madde içte, beyaz madde dıştadır. Gri madde; nöron gövdelerinden oluşur. Ön, arka ve yan boynuzları var Ön boynuz: Motor nöronlar Arka boynuz: Duyu nöronları Yan boynuzlar: Otonomik sistem nöronları

Dorsal boynuz Ventral boynuz Lateral boynuz

MEDULLA SPİNALİS Ak madde; miyelinli sinir liflerinden oluşur. Ana görevleri, segmentler arası reflekslerdir. Omurilik içinde traktus denen sinir demetleri vardır. İstemli hareketleri oluşturan piramidal ve ekstrapiramidal traktuslardır. (efferent) Duysal lifler de afferent traktuslar oluşturur. Refleks olayların merkezleri de medulla spinalisdedir.

SİNİR TRAKTUSU Benzer fonksiyon gören nöronların myelinli liflerinin oluşturduğu demetlerdir. 12

Spinal korddaki traktuslar 1. Fasciculus gracilis 2. Fasciculus cuneatus 3. Tractus spinocerebellaris dorsalis 4. Tractus corticospinalis lateralis 5. Tractus spinothalamicus lateralis 6. Tractus spinocerebellaris ventralis 7. Tractus rubrospinalis 8. Tractus spinotectalis 9. Tractus corticospinalis anterior 10. Tractus olivospinalis 11. Tractus spinoolivaris 12. Tractus tectospinalis 13. Tractus reticulospinalis 14. Tractus vestibulospinalis 15. Tractus spinothalamicus anterior

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ Vücut ve SSS arasındaki bağlantıyı sağlar. 3

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ Kranyal sinirler (12 kafa çifti) Spinal sinirler (31 - 32 çift) Sinir uçları (Reseptörler, Motor son plak)

KRANYAL SİNİRLER Drekt beyinden veya beyin sapından çıkarlar. Koku (olfaktor) ve görme (optik) duyusu sinirleri, Göz kaslarının motor sinirleri, (okulomotor, troklear, abdusens) Yüzün duyu siniri, (Trigeminal sinir) Çiğneme kaslarının (trigeminal) ve mimik kaslarının motor ve tükürük bezlerinin motor siniri, (fasiyal) İşitme (akustik) ve tat duyu siniri, (glossofaringeal) Paratiroidin salgı, (glossofaringeal) Dilin motor siniri ve (hipoglossal) İç organların parasempatik uyarılarının büyük kısmı (vagus)

SPİNAL SİNİRLER Medulla spinalisin ön köklerinden motor, arka köklerinden duyu sinirleri çıkar. Servikal, brakial, lumbar ve sakral pleksusları oluşturur. Vücudun en uzun siniri SİYATİK sinir sakral pleksusdan çıkar

SPİNAL SİNİRİN KISIMLARI Arka kök Duyu ucu Arka kök ganglionu Spinal sinir İskelet kası Ön kök Sempatik ganglion Kan damarları Abdominal iç organlar

Karışık periferik sinir Arka boynuz Arka kök Ak madde Arka kök ganglionu Ara nöron Gri madde Duysal nöron Arka kısım Reseptör Karışık periferik sinir Ön boynuz Kas Ön kısım Santral kanal Motor nöron

SERVİKAL SİNİRLER TORASİK SİNİRLER LUMBAR SİNİRLER SAKRAL SİNİRLER Baş ve boyun Diafram Deltoid ve bisepsler Bilek ekstensörleri Triseps El TORASİK SİNİRLER Göğüs kasları Karın kasları LUMBAR SİNİRLER Bacak kasları SAKRAL SİNİRLER Barsak ve mesane Cinsel fonksiyon

SİNİR UÇLARI Ağrı, ısı, basınç, dokunma vb duyuları alan çıplak sinir uçları veya enkapsüle reseptörlerdir. Motor son plak; motor sinir uyarılarını asetil kolin aracılığı ile kaslara iletir.

Motor son plak

ANA SİNİR HÜCRESİ: NÖRON Duysal nöronlar Motor nöronlar Ara nöronlar (Bağlantı nöronları, Konnektör nöronlar) 4

ANA NÖRON TİPLERİ Ara nöronlar (bipolar) Duysal nöronlar (unipolar) Motor nöronlar (multipolar) Piramidal hücreler

NÖRONLARIN GÖREVLERİ: Periferden gelen uyarıları duysal afferent liflerle SSS’ne iletmek SSS’nin emirlerini motor efferent liflerle effektör organlara (kas veya salgı bezleri vb.) iletmek

SALGILAMA GÖREVİ OLAN SİNİR HÜCRELERİ Hormon salgılar Hipotalamus Hipofiz 5

DIŞ UYARILARA KARŞI ÖZELLEŞMİŞ SİNİR HÜCRELERİ Tüm vücut yüzeyine yayılmışlardır. Üç tip duysal reseptörleri vardır. Eksteroseptif sistem:Vücut yüzeyinden uyarı alır. İnteroseptif sistem:İç organlardan uyarı alır. Proprioseptif sistem: Kaslardan, tendon ve eklemlerden uyarılar alır. 6

NÖRON: Genelde tek çekirdekli (Nadiren 2-4) Perikaryonda Nörofibriller, Nissl cisimleri, Golgi cismi, Mitokondri, Sentrozom, İnklüzyon cisimleri bulunur. Dendritler: Alıcı Akson: İletici 8

Dendrit Nukleus Miyalin kılıf Akson Ranvier düğümü Sinaps Kas

NÖRON: Akson Dendrit Ranvier düğümü Perikaryon (sitoplazma) Nukleus Miyelin kılıf (schwann hücresi) 7

Sinir sisteminde 14 milyar nöron vardır. 10

Aksonda miyelin kılıf varsa, ileti hızlıdır. Aksondan ayrılan dallar bazen diğer sinir hücrelerinin gövdelerini saran sert bir yapı oluşturur......Sinir Pleksusu 9

Brakial pleksus

Gerek miyelinli gerek miyelinsiz tüm sinir aksonları Schwann Kılıfı ile sarılıdır. Periferik sinirler, perinöryum denilen bağ dokusu ile çevrili sinir fasiküllerinde bir araya gelirler.

K+ Na+ Cl- - 70 mV (Potansiyel farkı) HÜCRE İÇİ HÜCRE DIŞI Na+ Cl- K+ + - 70 mV (Potansiyel farkı) Hücre zarı sodyuma geçirgen değil POLAR HÜCRE

DEPOLARİZASYONDA UYARI Na+ -59 mV (Aksiyon potansiyeli)

Sinir uyarısı (İMPULS), sinir lifleri tarafından iletilen fizikokimyasal bir değişimdir.

NORMAL İLETİM: (Miyelinsiz sinirlerde) ---------++++++++----------------------------------------------------- ++++++-------------+++++++++++++++++++++++++++++++ ATLAMALI İLETİM: (Miyelinli sinirlerde) - + - + - + - + Ranvier Düğümü

Miyelinsiz sinirlerde ileti Dendritler Nöron gövdesi Sinyal İlerleyen aksiyon potansiyeli Refrakter membran Uyarılabilir membran Miyelinsiz sinirlerde ileti

Miyelinli sinirlerde atlamalı iletim:

SİNAPS: İki nöron arasında ileti geçişinin sağlandığı ilişki bölgeleridir. 18

SİNAPS Uyarı Presinaptik nöron Sinaptik vezikül Mitokondri Sinaps aralığı Nöromediyatör Postsinaptik nöron / Effektör organ SİNAPS 19

Mikrotübüller Mitokondri Presinaptik nöronun aksonu Sinaptik vezikül Nörotransmitter Sinaps aralığı Reseptörler Postsinaptik nöron veya effektör organ

SİNAPS: Presinaptik nörondan sinaps aralığına salgılanan ve ileti geçişini sağlayan kimyasal maddelere nörotransmitter denir. Hücre içinde endoplazmik retikulumda yapılırlar. 20

A: Sinaptik aralık, B: reseptörler C: Nörotransmitter D: Akson terminali

NÖROTRANSMİTERLER: 1)Eksitatör nörotransmiterler: Hücre zarını sodyum iyonuna geçirgen hale getirir. Uyarılabilme ve uyarının devamını sağlar. Post sinaptik nöronun hücre içi negatifliği azalır. İstirahat potansiyeli eşik değere yaklaşır. 21

NÖROTRANSMİTERLER: 2)İnhibitör nörotransmiterler: Hücre zarını potasyum ve klor iyonlarına geçirgen kılar. K dışarı, Cl içeri geçer. Hücre içi negatiflik artar. Hücrenin uyarılabilirliğini azaltır ve uyarının sönmesini sağlar.

EKSİTATÖR NÖROTRANSMİTERLER Asetilkolin (Ach) Noradrenalin (Norepinefrin) Adrenalin (Epinefrin) Dopamin Histamin Prostoglandin Glutamat Aspartat Seratonin

İNHİBİTÖR NÖROTRANSMİTERLER: GABA (Gama amino bütirik asit) Glisin (Daha çok omurilik düzeyinde) Taurin Prolin

ORTAMA SALINAN NÖROTRANSMİTER’E NELER OLUR? 1) Post sinaptik reseptörlere bağlanarak ileti geçişi ve etki oluşturur. Uyarı

Uyarı 2) Presinaptik reseptörlere bağlanarak presinaptik nörona geri alınır (REUPTAKE) ve kendi salınımını durdurur.(- FEEDBACK)

Uyarı 3) Sinaps boşluğundaki enzimler tarafından ortadan kaldırılır. NA.....COMT ACH.......Asetilkolin esteraz