Kolorektal Kanser Epidemiyolojisi Doç. Dr. Pınar Okyay Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı http://europa.eu.int/comm/health/ph_projects/2002/cancer/fp_cancer_2002_ext_guid_01.pdf

25 Mayıs 1954 Türkiye, Osmanlı borçlarının son taksitini ödedi. Düyun-u Umumiye İdaresi (1881-1928) “Düyun-u Umumiye, 1881 - 1928 yılları arasında Osmanlı Devleti 'nin dış borçlarını denetleyen bir kurumdu. II. Abdülhamit döneminde kurulmuştur. Sözcük, "Genel Borçlar" anlamına gelir. Düyun-u Umumiye kurulduğu yıldan itibaren, Osmanlı Devleti' nin ekonomik ve mali yaşamı üzerinde etkili bir rol oynamıştır. Osmanlı Devleti, ilk dış borçlanmasını, Kırım Savaşı (1853-1856) sırasında, savaş maliyetlerini karşılamak için gerçekleştirdi. Ancak mali durumu düzelmeyen devlet, savaştan sonra da borç almayı sürdürdü. Bundan sonra da borçlanmayı neredeyse alışkanlık haline getiren Osmanlı Devleti, yaşadığı her ekonomik sıkıntıda dış borç almaya başladı. Bu borçların verimli kullanılamaması sonucu, kısa sürede, değil borçlar, faizleri bile ödenemez hale gelindi. 1874' te devlet mali iflasın eşiğine geldi ve bir kararname çıkardı. Bu kararnamede, Osmanlı Devleti vadesi gelen borç taksitinin ancak yarısını ödeyeceğini açıklıyordu. Ancak açıklanan bu söz de yerine getirilemedi. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Osmanlı yönetimi yeni bir mali bunalıma sürüklendi ve Osmanlı Bankası ile Galata Bankerleri'nden almış olduğu iç borçlarını da ödeyemeyeceğini açıkladı. Hiç bir borç ödemesini yapamayan Osmanlı Devleti, sonunda alacaklılarla anlaşma yoluna gitti. Alacaklılarla masaya oturan yaşlı imparatorluk, 1879'da damga, alkollü içki, balık avı, tuz ve tütünden alınan vergi gelirlerini 10 yıl boyunca iç borçlar karşılığı olarak alacaklılara bıraktı. Ancak alacaklı Avrupa devletleri buna tepki gösterdi ve 1881'de damga, alkollü içki, balık avı, tuz, tütün ve ipekten alınan vergilerin tüm geliri iç ve dış borçlara ayrıldı. Bu vergileri toplama ve alacaklılara ödeme görevi de yeni kurulan Düyun-u Umumiye İdaresi’ne verildi. Bu kurum kurulduktan sonra da Osmanlı Devleti mali sıkıntılar nedeniyle dış borç almak zorunda kaldı. Lozan Antlaşması ile, Osmanlı Devleti' ni yarı-sömürge seviyesine indiren bu kurumun vergi gelirlerini denetlemesi sona erdirildi. Sadece borçların alacaklılara paylaştırılması görevini sürdürmeye devam etti. Bu borçlar, Osmanlı Devleti çöktükten sonra, Osmanlı topraklarında kurulan devletler arasında paylaştırıldıysa da en büyük borç yükü Türkiye'ye verilmiştir. Türkiye Düyun-u Umumiye' ye olan borcunun son taksitini, ilk dış borcun alınmasından tam bir yüzyıl sonra, 1954' te ödedi bu dönemin sonunda; fransa 1881 de tunusu işgal etti, ingiltere 1869 da suveyş kanalının açılmasıyla daha da değerlenen Mısır'ı uzakdoğudaki sömürgelerine giden yolun güvenliği için 1882 de işgel etti, avusturya 1908 de bosna hersek i topraklarına kattı, girit halkı 1908 de yunanistan a bağlandığını açıkladı, bulgaristan 1908 de bağımsınlığını ilan etti. Osmanlı 1881 yılında çöktü. 1881 yılında Atatürk doğduğu için çökmedi. 1881 yılında Düyun-u Umumiye ilan edildiği için çöktü. Düyun-u Umumiye, genel borçlar demek. Osmanlının maliyesine, vergilerine yabancı devletlerce el konulduğu için çöktü imparatorluk. Niçin maliyeye yani vergilere el konuluyor? Çünkü imparatorluk, Kırım Savaşı dolayısıyla aldığı borçları ödeyemiyor. Alacaklı Avrupa devletleri de alacaklarını tahsil etmek için, imparatorluk içinde kendilerine bağlı bir vergi toplama örgütü kuruyorlar ve en önemli vergileri, tekel gibi, tuz gibi vergileri doğrudan doğruya halktan zorla, zulümle alıp, kendi ülkelerine yolluyorlar. Bu yönetimin adı "Düyun-u Umumiye İdaresi". Çöküş 1881 yılındadır. Çünkü Düyun-u Umumiye İdaresi bu yıl kurulmuştur. Bir devlet düşünün ki, kendi maliyesine, kendi vergilerine egemen değil. Böyle bir devletin bağımsızlığından söz edilebilir mi? Zaten biliyorsunuz, İslam devletlerinde egemenliğin iki simgesi vardır: Bir lider başa geçtiği zaman, adına hutbe okutur ve sikke bastırır. Yani siyasal egemenliğini ve mali iktidarını böylece ilan eder. İşte Osmanlı İmparatorluğu, Düyun-u Umumiye'nin kurulmasıyla, artık bağımsızığını yitiriyor. Peki sonra, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda kendisini gerçekten siyasal olarak da ortadan kaldıran Sevr andlaşmasına kadar nasıl yaşıyor? Çok basit, Avrupa'nın büyük güçleri, İngiltere, Fransa., Rusya ve Almanya, İmparatorluğu nasıl paylaşacakları, örneğin İstanbul'u kimin alacağı, ya da Bağdat ve petrol konularında anlaşamıyorlar da ondan. 1881'e nasıl geldik? 1856 Kırım savaşı ile. Çünkü ilk defa 1856 Kırım savaşı ile Osmanlı Avrupa'ya tahvil, bono çıkararak borçlandı. O savaşın başlaması da ilginç. Osmanlı üstünde Rusların nüfuzu artınca, İngiltere ve Fransa, Rusya'nın nüfuzunu kırmak için Osmanlı'yı gaza getiriyorlar. Savaşı böyle çıkarıyorlar ama Osmanlı diyor ki "Benim savaşacak param yok". Avurpalılar da "Dostluk ne gün için, sen yeter ki iste" diyorlar. Osmanlı milyonlarca sterlin borçlanıyor, o savaşa girmek için. Sonunda "Kazandık. Yaşasın. Sen de artık Avrupa Konseri üyesisin. Hadi borcunu artık öde" diyorlar. Osmanlı maliyesi çökmüş ödeyemiyor. Borçlar faiziyle birlilkte erteleniyor. Faizi ile birlikte tekrar ödeme zamanı geliyor, Osmanlı yine ödeyemiyor bir kez daha erteleniyor. Sonunda iflas, ve imparatorluk bitiyor. Fiilen ve simgesel olarak. Simgesel olarak da bitiyor, çünkü biliyorsunuz, yukarda söyledim, İslam Türk İmparatorluklarında egemenliğin simgesi ikidir. İmparator hutbe okutur ve sikke bastırır. Yeryüzünde Allah'ın temsilcisidir ve de paranın sahibidir. Para bitiyor Osmanlıda 1856 Kırım savaşı ile. Düyunu Umumiye adıyla bir örgüt kuruldu. Örgüt (Hollanda ve Belçika'yı da temsil eden) İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Avusturya - Macaristan ve Osmanlı üyelerinden oluşturuldu. 720 şube ve beş bin memuruyla yurt düzeyine yayılan temsilcileri, gelirlerin usulüne uygun biçimde toplanıp toplanmadığını denetlemeye başladılar. Yürek sızlatan (devlet içinde devlet) tablo, 'emperyalistler'in ilk ayak sesleriydi!

Epidemiyoloji Epi+Demos+Logos “İnsanlar üzerinde inceleme yapan bilim” Last (1998): “Epidemiyoloji, toplumlarda sağlıklı ilgili durum ve olayların ve bunları meydana getiren faktörlerin toplumda dağılımını inceleyen ve bu bilgileri sağlık problemlerinin kontrolünde uygulayan bilimdir.” Dağılım>>> Tanımlayıcı epidemiyoloji Nedenler>>> Analitik epidemiyoloji Teşhis/Tedavi/Önlem>>>Deneysel epidemiyoloji

Sunum Planı İnsidans Mortalite YER KİŞİ ZAMAN

İnsidans

Kolorektal Kanser İnsidansı, 2002 (100 000 yaşa standartize insidans hızları) Kentsel alanda daha fazla

Kolorektal Kanser İnsidansı,2002 (100 000 yaşa standartize insidans hızları)

2006 Yeni Kanser Olguları, ABD 720,280 679,510 Prostat 33% Akciğer & bronş 13% Kolon & rektum 10% Mesane 6% Derinin melanomu 5% Non-Hodgkin 4% lenfoma Karaciğer 3% Oral kavite 3% Lösemi 3% Pankreas 2% Diğer 18% 31% Meme 12% Akciğer & bronş 11% Kolon & rectum 6% Rahim 4% Non-Hodgkin lenfoma 4% Derinin melanomu 3% Tiroid 3% Over 2% Mesane 2% Pankreas 22% Diğer *Excludes basal and squamous cell skin cancers and in situ carcinomas except urinary bladder. Now we will turn our attention to the number of new cancers anticipated in the US this year. It is estimated that almost 1.4 million new cases of cancer will be diagnosed in 2006. Cancers of the prostate and breast will be the most frequently diagnosed cancers in men and women, respectively, followed by lung and colorectal cancers both in men and in women. Source: American Cancer Society, 2006.

Kolorektal Kanser İnsidansı, 2000-2004,ABD (100 000 yaşa standartize insidans hızları) İnsidans

ABD’nde Kanser İnsidans Hızları*, 1975-2002 100,000’de hız Meme Kolon ve rektum Akciğer Uterus Over Non-Hodgkin lenfoma *Her 100,000, 2000 yılı yaşa standartize ABD populasyonu için Kaynak: Surveillance, Epidemiology, and End Results Program, 1975-2002, Division of Cancer Control and Population Sciences, National Cancer Institute, 2005.

ABD’nde Kanser İnsidans Hızları*, 1975-2002 100,000’de hız Prostat Akciğer Kolon ve rektum Nonhodgkin lenfoma Deri melanomu *Her 100,000, 2000 yılı yaşa standartize ABD populasyonu için Kaynak: Surveillance, Epidemiology, and End Results Program, 1975-2002, Division of Cancer Control and Population Sciences, National Cancer Institute, 2005.

TÜRKİYE’DE KADINLARDA EN ÇOK GÖRÜLEN ON KANSER TÜRÜ,1999 ORGANLAR   Sayı % İNSİDANS (YÜZBİNDE) TOPLAM 9.919 100 30.38 Meme 2.390 24,1 7.32 Mide 693 6,99 2.12 Deri 684 6,90 2.10 Yumurtalık 556 5,61 1.70 Kolon 419 4,22 1.28 Akciğer 404 4,07 1.24 Kemik iliği 391 3,94 1.20 Rektum 381 3,84 1.17 Beyin 349 3,52 1.07 Serviks 310 3,13 0,95 Diğerleri 3342 33,69 10.24 Kaynak: www.saglik.gov.tr T: 2.45 Kaynak: www.saglik.gov.tr

TÜRKİYE’DE ERKEKLERDE EN ÇOK GÖRÜLEN ON KANSER TÜRÜ,1999 ORGANLAR   Sayı % İNSİDANS (YÜZBİNDE) TOPLAM 16023 100 48.30 Akciğer 4 707 29,38 14.39 Mide 1 315 8,21 3.96 Mesane 1 165 7,27 3.51 Larenks 900 5,62 2.71 Prostat 836 5,22 2.52 Deri 804 5,02 2.42 Kemik iliği 573 3,58 1,73 Kolon 558 3,48 1.68 Beyin 545 3,40 1.64 Rektum 452 2,81 1.36 Diğerleri 4 169 26,02 12.57 Kaynak: www.saglik.gov.tr T: 3.04 Kaynak: www.saglik.gov.tr

Aydın 1999-2005 yılları toplam olgu: 2335 Gastrointestinal sistem : 316 (%13.5) Erkeklerde (n=185) en sık görülen 3. kanser Kadınlarda (n=131) en sık görülen 4. kanser İnce barsak ve kolon : 103 Rektum : 85

Mortalite

Kolorektal Kanser Mortalite, 2002 (100 000 yaşa standartize mortalite hızları)

Kolorektal Kanser Mortalite, 2002 (100 000 yaşa standartize mortalite hızları)

Kanser Ölümleri, ABD, 2006 Erkek 291,270 Kadın 273,560 Akciğer & bronş %31 Kolon & rektum %10 Prostat %9 Pankreas %6 Lösemi %4 Karaciğ.&İntrahep.kan. % 4 Ösafagus %4 Non-Hodgkin lenfoma %3 Mesane %3 Börek %3 Diğer %23 %26 Akciğer & bronş %15 Meme %10 Kolon & rektum % 6 Pankreas %6 Over %4 Lösemi %3 Non-Hod. lenfoma %3 Rahim %2 Multiple myeloma %2 Beyin/DSS %23 Diğer Lung cancer is, by far, the most common fatal cancer in men (31%), followed by colon & rectum (10%), and prostate (9%). In women, lung (26%), breast (15%), and colon & rectum (10%) are the leading sites of cancer death. DSS=Diğer sinir sistemi Kaynak: American Cancer Society, 2006.

Kolorektal Kanser Mortalitesi 2000-2004 (100 000 yaşa standartize mortalite hızları) Mortalite

Kanser Ölümleri*, ABD, 1930-2002 *Yaşa standartize 2000 ABD populasyonu Akciğer Rahim Meme Kolon & rektum Mide Over Kaynak: US Mortality Public Use Data Tapes 1960-2002, US Mortality Volumes 1930-1959, National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and Prevention, 2005.

Kanser Ölümleri*, ABD, 1930-2002 *Yaşa standartize 2000 ABD populasyonu Akciğer Mide Kolon & rektum Prostat Pankreas Lösemi Karaciğer Kaynak: US Mortality Public Use Data Tapes 1960-2002, US Mortality Volumes 1930-1959, National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and Prevention, 2005.

ABD’nde 1995-2004 Kolorektal Kanseri Mortalitesi

Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2000, Türkiye

Kanser Ölümleri, Türkiye, 2005

Gelişme olasılıkları Sağkalım

Yaşam boyu kanser gelişme olasılığı, ABD, 2000-2002 Bölge Risk Tüm bölgeler† 3’ de 1 Meme 8’ de 1 Akciğer & bronş 17’ de 1 Kolon & rektum 18’ de 1 Uterus 38’de 1 Non-Hodgkin lenfoma 55’de 1 Over 68’de 1 Melanoma 77’de 1 Pankreas 79’da 1 Mesane‡ 88’de 1 Serviks 135’de 1 http://srab.cancer.gov/devcan † Bazal ve squamous hücreli deri kanserleri ile mesane dışı in situ kanserler hariçtir. ‡ İnvaziv ve in situ kanser olgularını içerir. Kaynak: DevCan: Probability of Developing or Dying of Cancer Software, Version 6.0 Statistical Research and Applications Branch, NCI, 2005. http://srab.cancer.gov/devcan

Yaşam boyu kanser gelişme olasılığı, ABD, 2000-2002 Bölge Risk Tüm bölgeler† 3’ te 1 Prostat 6’ da 1 Akciğer & bronş 13’ te 1 Kolon & rektum 17’ de 1 Mesane‡ 28’de 1 Non-Hodgkin lenfoma 46’da 1 Melanoma 52’de 1 Böbrek 64’te 1 Lösemi 67’de 1 Oral kavite 73’te 1 Mide 82’de 1 http://srab.cancer.gov/devcan † Bazal ve squamous hücreli deri kanserleri ile mesane dışı in situ kanserler hariçtir. ‡ İnvaziv ve in situ kanser olgularını içerir. Kaynak: DevCan: Probability of Developing or Dying of Cancer Software, Version 6.0 Statistical Research and Applications Branch, NCI, 2005. http://srab.cancer.gov/devcan

ABD’nde üç farklı dönemde beş yıllık sağkalım(%) Bölge 1974-1976 1983-1985 1995-2001 Tüm bölgeler 50 53 65 Meme (kadınlarda) 75 78 88 Kolon 50 58 64 Lösemi 34 41 48 Akciğer ve bronş 12 14 15 Melanom 80 85 92 Non-Hodgkin lenfoma 47 54 60 Over 37 41 45 Pankreas 3 3 5 Prostat 67 75 100 Rektum 49 55 65 Mesane 73 78 82   The survival rates for all cancers combined and for certain site-specific cancers have improved significantly since the 1970s, due, in part, to both earlier detection and advances in treatment. Survival rates markedly increased for cancers of the prostate, breast, colon, rectum, and for leukemia. With new treatment techniques and increased utilization of screening, there is hope for even greater improvements in the not-too-distant future.

Sağkalım

Sonuç olarak;

Kolorektal kanserler, kadınlar   İnsidans Mortalite Prevalans Bölge Olgu Kaba Hız YSH Ölüm Kaba Hız 1-yıl 5-yıl Dünya 472687 15.4 14.6 250532 8.1 7.6 362911 1315195 Çok gelişmiş bölgeler 312341 50.9 26.6 153980 25.1 12.3 252367 946179 Az gelişmiş bölgeler 159664 6.5 7.7 96184 3.9 4.7 110544 369016 http://www-dep.iarc.fr/dephome.htm Kaynak: GLOBOCAN 2002 database (http://www-dep.iarc.fr/dephome.htm )

Kolorektal kanserler, erkekler İnsidans Mortalite Prevalans Bölge Olgu Kaba Hız YSH Ölüm Kaba Hız 1-yıl 5-yıl Dünya 550465 17.6 20.1 278446 8.9 10.2 423416 1515221 Çok gelişmiş bölgeler 353390 60.8 40.0 159914 27.5 17.7 290177 1072683 Az gelişmiş bölgeler 196037 7.7 118025 4.6 6.2 133239 442538 http://www-dep.iarc.fr/dephome.htm Kaynak: GLOBOCAN 2002 database (http://www-dep.iarc.fr/dephome.htm )

14.05.2007, Gündoğdu Meydanı, İzmir Teşekkürler…