MADDE VE ÖZELLİKLERİ

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ Maddenin yapısı ve özellikleri Elementler ve sembolleri Bileşikler ve formülleri Karışımlar Periyodik çetvel Atomun yapısı Elektronların dizilimi Kimyasal bağ

MADDE YAPISI VE ÖZELLİKLERİ Madde, boşlukta yer kaplayan (hacim), kütlesi olan tanecikli yapılara denir. Kendi çapında saf madde ve saf olmayan madde (karışım) olarak ikiye ayırdığı zaman saf maddeleri elementler ve bileşikler oluşturur. Saf maddenin belirli özellikleri vardır ve bu özellikleri hiç değişmez. Tam saf madde yok gibidir. Bir madde içinde bulunan yabancı maddeler, kimya usulleri ile anlaşılmayacak kadar az olunca, bu maddeye, saf denir. Saf süt demek, kimya bakımından doğru bir söz değildir. Çünkü süt belli özellikler taşıyan tek bir madde değildir. Karışımları ise homojen ve heterojen olarak incelemek gerekir. Maddenin şekil almış haline cisim denir.

Maddede daima değişiklikler olduğunu bilmekteyiz Maddede daima değişiklikler olduğunu bilmekteyiz. Maddede meydana gelen değişikliklere olay denir. Bu ise genel olarak fiziksel ve kimyasal olmak üzere ikiye ayrılır: •   Fiziksel olay: Bir madde üzerinde meydana geldiği vakit, o maddenin hüviyetini, yapısını değiştirmeyen olaydır. Mesela kağıdın yırtılması, fiziki bir olaydır. Çünkü kağıdın şekli değişmiş fakat özü yine kağıttır. •   Kimyasal olay: Bir madde üzerinde meydana geldiği vakit, o maddenin hüviyet ve yapısını değiştiren olaydır. Mesela kağıdın yanması gibi.

Maddenin ortak özellikleri •   Kütle •   Hacim •   Atom ve Moleküller •   Ağırlık Madde Sıkıştırılabilir mi? Sıvı Maddeler Sıvı maddeleri oluşturan moleküller arasında çok küçük boşluklar vardır. Sıkıştırılamaz veya kısmen sıkıştırılır. Belirli bir şekli yoktur, konulduğu kabın şeklini alır. Hacim ve kütlesi vardır. Akışkandır. (Molekülllerdir.) Titreşim ve öteleme hareketi yaparlar.

Maddenin ayırt edici özellikleri                                   Katı        Sıvı       Gaz Özkütle                               +            +             + Özhacim                               +            +             + Çözünürlük                               +            +             + Özısı                               +            +             + Genleşme Katsayısı                               +            +              - Esneklik katsayısı                               +            -              -

ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ

ELEMENTLER : Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere “element” denir ELEMENTLER : Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere “element” denir. Örnekler : Demir, bakır, gümüş, altın, oksijen, hidrojen, iyot ve karbon birer elementtir. * Farklı cins atomlar içeren maddeler, element olamaz. SORU : Aşağıda verilen madde modellerinden hangisi element değildir?

ÇÖZÜM : A,B ve C seçeneklerindeki madde modellerini incelediğimizde bu modellerin aynı cins atomlardan oluştuklarını görürüz. Ancak D seçeneğindeki modelde farklı cins atomlar olduğu için bir element olamaz.

Bazı elementler

ELEMENT MOLEKÜLLERİ : Aynı cins atomlardan oluşan moleküllere “element molekülü” denir. Element moleküllerine örnekler :

BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ

BİLEŞİKLER : Aynı tür atomlardan oluşan maddelere element dendiğini öğrendik. O halde farklı cins atomlardan oluşan maddelere ne ad verilir? Doğada; tuz, su, sabun, şeker, alkol gibi farklı cins atomlar içeren pek çok madde vardır. Farklı cins atomlardan oluşan saf maddelere “bileşik” denir. SORU : Aşağıdaki madde modellerinden hangisi bileşik değildir?

ÇÖZÜM : A, B ve D seçeneklerindeki modelleri incelediğimizde farklı cins atomlardan oluştuklarını görürüz. Ancak C seçeneğindeki model, aynı cins atomlardan oluşmuştur. Dolayısıyla A, B ve D seçenekleri bileşik, C seçeneği ise elementtir.

BİLEŞİK MOLEKÜLLERİ : Farklı cins atomlardan oluşan moleküllere “bileşik molekülü” denir. Bileşik moleküllerine örnekler :

KARIŞIMLAR Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturma-dan bir arada bulunmasıyla meydana gelen mad-delere karışım denir.  Karışımlar görünümlerine göre iki çeşittir: Heterojen karışımlar Homojen karışımlar

1-Heterojen Karışımlar (Adi Karışımlar): Karışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafına eşit miktarlarda dağılmaz.  Örnek: (tebeşir tozu+ su), (zeytinyağ+su)  Süt, ayran, toprak, beton, sis….  A- Süspansiyon (katı- sıvı)  Bir katının sıvı içerisinde çözünmeyip, parçacıklar (asılı)halinde kalmasıyla oluşan karışımlardır. Ör-nek: ayran, pişmiş türk kahvesi, çamurlu su, te-beşirli su, hoşaf, taze sıkılmış meyve suyu, kan.  B- Emülsiyon (sıvı- sıvı)  Bir sıvının başka bir sıvı içerisinde çözünmeden kalmasıyla oluşan karışımlardır. Örnek: zeytinyağ-su, benzin-su, süt…  C- Aerosol (sıvı- gaz)  Bir sıvının gaz ile oluşturduğu heterojen karışım-lardır. Örnek: deodorantlar, sis, spreyler…

Heterojen Karışımların Özellikleri: 1- Heterojen özellik gösterirler Heterojen Karışımların Özellikleri:  1- Heterojen özellik gösterirler.  2- Bulanık görünürler.  3- Dipte çökelti oluştururlar.  4- Genellikle tanecikleri gözle görülür.  5- Fiziksel yolla (süzme) ayrılırlar

 2-Homojen Karışımlar (Çözeltiler): Karışımı oluşturan maddeler, karışımın her tarafına eşit olarak dağılmışlardır.  Örnek: bronz, çelik, sirke, hava, tuzlusu  Çözeltiler fiziksel hallerine bağlı olarak katı, sıvı veya gaz halde bulunabilirler.  A- Katı-Katı çözeltiler:  Alaşımlar =metal+metal  B- Sıvı çözeltiler:  Sıvı- Katı: burun damlası, şerbet  Sıvı- Sıvı: kolonya, sirke  Sıvı- Gaz: gazoz, deniz suyu  C- Gaz çözeltiler:  Gaz- gaz çözeltiler= hava, doğalgaz...

Homojen Karışımların Özellikleri  1- Homojendirler  2- Dipte çökelti oluşturmazlar.  3- Berrak görünüşlüdürler.  4- Tanecikleri gözle görülmez.  5- Süzme ile ayrılmazlar.  6- Belirli erime, kaynama noktaları yoktur. Çözünen madde miktarı arttıkça kaynama noktası yükselir, donma noktası azalır.  

PERİYODİK CETVEL

ATOMUN YAPISI

ATOMUN YAPISI Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir. Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sa-hiptir. Atomda bulunan yükler; negatif yükler ve pozitif yüklerdir. Atomu oluşturan parçacıklar: * Cisimden cisme elektrik yüklerini taşıyan negatif yüklü elektron, * Elektronların yükünü dengeleyen aynı sayıda ama pozitif yüklü olan proton, * Elektrik yükü taşımayan nötr parcacık nötron.

Atom iki kısımdan oluşur : 1-Çekirdek (merkez) ve 2-Katmanlar (yörünge; enerji düzeyi) Çekirdek, hacim olarak küçük olmasına karşın, atomun tüm kütlesini oluşturur. Çekirdekte proton ve nötronlar bulunur. Elektronlar ise çekirdek çevresindeki katmanlarda bulunur

Proton sayısı atomlar (elementler) için ayırt edici özelliktir Proton sayısı atomlar (elementler) için ayırt edici özelliktir. Yani proton sayısının farklı olması elementin diğerinden farklı olduğu anlamına gelir. Elektronların bulunma olasılığının olduğu bölgelere elektron bulutu denir. Kimyasal olaylarda (reaksiyonlarda) yalnızca elektron sayısı değişir. Proton ve nötron, çekirdekte bulunduğu için sayıları değişmez.

Nötr bir atom için; elektron sayısı= proton sayısı (A. N Nötr bir atom için; elektron sayısı= proton sayısı (A.N.) Atom numarası= proton sayısı Çekirdek yükü= proton sayısı İyon yükü= proton sayısı – elektron sayısı (E.S.) (K.N.) Kütle numarası= proton + (N.S)nötron sayısı (Nükleon sayısı)(atom ağırlığı) Atom Numarası = Proton Sayısı = Çekirdek Yükü = Elektron Sayısı

ELEKTRONLARIN DİZİLİMİ

Helyum (2), neon (10), argon (18)in elektron dağılımları incelendiğinde

Eğer bu üç elementin birer elektronu daha olsaydı, her birinde yeni bir katman oluşacaktı. Çünkü her üçünün de en dıştaki katmanları tamamen dolu durumdadır.

KİMYASAL BAĞ

Atomlar birleştiği zaman elektron dağılımındaki değişmelerin bir sonucu olarak kimyasal bağlar meydana gelir. Üç çeşit temel bağ vardır. 1-İyonik bağlar, elektronlar bir atomdan diğerine aktarıldığı zaman meydana gelir. Tepkimeye giren elementlerden birinin atomları,elektron kaybedip pozitif yüklü iyonlara dönüşürken,diğer elementin atomları elektron kazanıp negatif yüklü iyon oluştururlar. Böylece zıt(artı-eksi) bir şekilde yüklenmiş iyonlar arasındaki elektrostatik çekim kuvveti,söz konusu iyonları bir kristal içinde tutar.

2- Kovalent bağlarda elektronlar, bir atomdan diğerine aktarılmaksızın ortaklaşa kullanılır. Tek kovalent bağ,iki atom tarafından bölünmüş yani ortaklaşa kullanılan bir elektron çiftinden ibarettir. Moleküller birbirlerine kovalent bağlarla bağlanmış atomlardan meydana gelir. 3-Metalik bağlar, metal ve alaşımlarda bulunur. Metal atomları üç boyutlu bir yapı içinde düzenlenirler. Bu atomların  en dış elektronları, yapının her tarafında serbestçe dolaşır ve atomların birbirlerine bağlanmasını sağlarlar