TÜRKİYE’DE ADOLESAN SAĞLIĞI

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
AKDUR, Dünya Gençlik Yılı1 Uluslararası Gençlik Yılı Işığında Sağlık Programları ve GENÇLER İÇİN SAĞLIK PROGRAMI Prof. Dr. Recep AKDUR
Advertisements

Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi
ÜNİVERSİTEYE UYUM SÜRECİ
DEMOGRAFİ (Nüfusbilim)
Meme Kanseri Hastalarında Doğurganlık
ERGENLİK DÖNEMİNDE YAŞANAN FİZİKSEL DEĞİŞİMLER
BEIER CÜMLE TAMAMLAMA TESTİ
AİLE HEKİMLİĞİNDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI
BEIER CÜMLE TAMAMLAMA TESTİ
ANA BABA VE ERGENLİK.
1 Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği 2 Koç Üniversitesi
OKUL SAĞLIĞI Doç. Dr. A. Emel Önal İstanbul Üniversitesi
1 Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği, 2 Koç Üniversitesi
Sağlam Birey Takibi Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Eylül 2009 Doç. Dr. Zekeriya Aktürk / 10 1.
T. C. ANKARA VALİLİĞİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ Eğitim Şube Müdürlüğü www
ERGENLİK DÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ
HOŞGELDİNİZ. HOŞGELDİNİZ Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN Sivas CÜ İlâhiyat Fakültesi Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN Sivas CÜ İlâhiyat.
SAĞLIK İÇİN SAĞLIKLI SÜT İÇİN PROGRAMI DR.DYT.MELTEM ŞAHİNLER SOYLU T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Gıda Güvenliği Dairesi.
DÖNEMLERE GÖRE GELİŞİM GÖREVLERİ
TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU BAŞKANLIĞI 0-6 Yaş Çocuğun Psikososyal Gelişimini Destekleme Programı (ÇPGD)
ERGENLİK DÖNEMİ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ ve AİLE İÇİ İLİŞKİLER
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI BURSA İLİ ULUSAL ANNE ÖLÜMLERİ ÇALIŞMASI
Ergenlik Sorunları Hazırlayanlar Mehmet BAYRAM Mehmet ERDİN
Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR
Aile Hekimliği Anabilim Dalı
Şube Müdürlüğümüzce Kadın Sağlığı Bebek ve Çocuk Sağlığı
Prof.Dr.Seçil ÖZKAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
OKUL SAĞLIĞI (6-19 YAŞ).
PERİYODİK SAĞLIK MUAYENESİ
ERGENLİK: FIRTINALI DÖNEM AMA KİMİN İÇİN? Dr. Gülden AYKANAT İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Merkezi.
ERGEN SAĞLIĞI.
İnsanda üreme,büyüme,gelişme
0-1 YAŞ DÖNEMİNDE BESLENME
ADOLESANLARDA SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR
CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR
ADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN SAĞLIK HİZMETLERİ
ERGENLİK DÖNEMİNDE ARKADAŞ ETKİSİ
ŞAHİNBEY REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
Tutum Kişinin herhangi bir olaya ve kişiye karşı olan tutumu onun kişiliği doğrultusunda gerçekleşir. Genellikle ev dışındaki ortamlarda yaşıtları tarafından.

ERGENLİK DÖNEMİ VE GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
BURSASAĞLIKMÜDÜRLÜĞÜBURSASAĞLIKMÜDÜRLÜĞÜ AİLE İÇİ ŞİDDET.
ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ERGENLİK DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ VE SORUNLARI
Dr. Sema Yıldız Türk Diabet e Obezite Vakfı Özel Diabet Hastanesi
AİLE İÇİ ŞİDDET.
ERGENLİK DÖNEMİNDE RİSKLER ve SORUNLAR
YEME BOZUKLUKLARI.
Tarım İşçisi Kadınlarda Yaş İzlemi
BÖLÜM 3 DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM. BÖLÜM 3 DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM.
BÖLÜM 6 CİNSELLİK. BÖLÜM 6 CİNSELLİK CİNSELLİK Ergen Cinselliğini Keşfetmek Cinsel Tutum ve Davranışlar Ergen Gelişiminin Normal Bir Parçası Cinsellik.
ADOLESAN DÖNEM (ERGENLİK):
3.ADIM: HAYATA SAĞLIKLI BAŞLAMA KALITSAL HASTALIKLARIN KONTROLÜ
ERGENLİK DÖNEMİ PSİKOSOSYAL GELİŞME
ERGENLİK DÖNEMİ YAŞ BİLİŞSEL GELİŞİM * * Soyut işlemler dönemidir. * Tartışmaları sever, düşüncelerini ifade etmek isterler. * Mantık üzerinde.
Aile Hekimliğinde Sürekli Sağlık Bakımı
ÖZEL EĞİTİME GEREKSİNİM DUYAN ÇOCUKLAR VE ÖZEL EĞİTİM
ÇOCUKLARIMIZA CİNSELLİĞİ NASIL ANLATALIM?
Uzm.Dr.Sevil ARABACI Dr.Canan ... Adölesan Merkezi
ERGENLİK.
YAŞLILIKTA DEPRESYON ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
YRD.DOÇ.DR.NESLİHAN KOÇER İZMİR ÜNİVERSİTESİ
KADIN SAĞLIĞI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Yrd. Doç. DR. Tülay KUZLU AYYILDIZ ERGENLİK DÖNEMİ SAĞLIK SORUNLARI
ERGENLİK DÖNEMİ(12-18 YAŞ)
ANA BABA VE ERGENLİK.
TIBBİ SOSYAL HİZMET DERSİ
GENÇLİK DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Sunum transkripti:

TÜRKİYE’DE ADOLESAN SAĞLIĞI Uz. Dr. A. Emel Önal İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

ADOLESAN DÖNEM (ERGENLİK): Fiziksel ve duygusal süreçlerin yol açtığı, cinsel ve psikososyal olgunlaşma ile başlayan ve bireyin bağımsızlığını ve sosyal üretkenliğini kazandığı, çok da belirli olmayan bir zamanda sona eren bir dönemdir ve hızlı fiziksel, psikolojik ve sosyal değişmelerle tanımlanır.

Dünya Sağlık Örgütü adolesan olarak tanımladığı 10-19 yaş arasındaki bireylerin Dünya nüfusu’nun beşte birini oluşturduğunu bildirmektedir... 1998 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’na göre Türkiye’de 10-19 yaş grubu nüfusun % 21.6 sını oluşturmaktadır. ( 5-9 yaş grubu nüfusun % 10.5 dir )

Ergenlikte vücut üreme yeteneği kazanır Ergenlikte vücut üreme yeteneği kazanır. Buna bağlı olarak vücutta başlayan değişiklikler 10 yaştan erken başlarsa bir hastalık olasılığını akla getirmelidir. 16 yaşını tamamladığı halde adet görmeyen genç kızlar, 19 yaşına kadar hiçbir ergenlik belirtisi göstermeyen erkek çocuklar da hastalık olasılığı nedeni ile uzmana sevk edilmelidir.

Ergenlikte beslenme sorunları ile oldukça sık karşılaşılır. Zayıflık, şişmanlık, boy kısalığı, anemi, diğer vitamin ve mineral eksiklikleri bunlar arasında sayılabilir. Adolesan dönemde görülen yapısal-ailevi boy kısalığı, uzunluğu patolojik olanlardan (İskelet displazileri, Turner Sendromu, hipotiroidi ve büyüme hormonu eksikliği, Çölyak Hastalığı) ayırt edilmelidir. Şişmanlık, zayıflıkta ruhsal sorunlar ve yeme bozuklukları da akla gelmelidir.

Adolesan kızlarda kıl artışının hipertrikozis veya hirsutizm olduğunu ayırt etmek önemlidir. Meme problemleri (fibroadenom, fibrokistik hastalık) ve jinekolojik problemler (amenore, disfonksiyonel kanama, dismenore, polikistik over ve vajinal akıntı) bu dönemdeki kızlarda sık görülen sorunlardır.

Adolesan erkeklerde ise jinekomasti (gençlerin % 30-50 sinde) ve varikosel, çıkan testis gibi skrotal problemler dikkat edilmesi gereken konulardır. Korunmasız cinsel ilişki ve adolesan gebelikleri bu dönemde cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve düşükler gibi başka sağlık sorunlarına da yol açar.

1998 TNSA’na göre 15-19 yaş grubundaki kadınlar Türkiye’deki doğurgan çağ kadınların beşte birini oluşturmaktadır. Adolesan gebeliklerine bakılacak olursa 15 yaşındaki kadınların % 2 sinin ilk gebelik deneyiminin olduğu, 19 yaşındaki kadınlarda bu oranın % 23 e ulaştığı görülmektedir.

Türkiye’de ilk evlilik medyan yaşı 25-49 yaş grubunda, erkekler için 24 yaş, kadınlar için 19.5 yaştır. 1986 yılında Zührevi Hastalıklar Hastanesine yatan 3 257 hastanın % 24.8 i 15-24 yaş grubundadır. 1989 da Ankara Etimesgut Sağlık Bölgesi’nde gençler arasında dismenorenin de içine dahil olduğu Ürogenital Sistemin Diğer Hastalıkları en sık görülen sağlık sorunları arasında 2 sırada yer almaktadır.

İstanbul’da 1993-1994 yıllarında topluma dayalı bir örnekte, 15-44 yaş arasındaki 696 kadının % 7.8 inde cinsel yolla bulaşan hastalık, % 13.7 sinde diğer üreme kanalı enfeksiyon hastalıkları olduğu laboratuar sonuçları ile gösterilmiştir.

Tablo 3. Türkiye’de HIV/AIDS vakalarının bulaşma yollarına ve cinsiyete göre dağılımı (31 Haziran 2002 T.C. Sağlık Bakanlığı) (5)

1998 TNSA’na göre 15-19 yaş arasındaki kadınların %37 1998 TNSA’na göre 15-19 yaş arasındaki kadınların %37.8 i HIV/AIDS ten korunma yolunu bilmiyor, % 27.1 i yanlış biliyor, % 4.4 ü kaçınmanın yolu olmadığını savunuyor, % 30.7 si herhangi bir kaçınma yolunu söyleyebiliyor (%7.2 seksten uzak durma, %10.4 kaput kullanma, %10.6 tek eşlilik, %8.8 hayat kadınıyla seksten kaçınma, %0.2 homoseksüelle seksten kaçınma, %7.4 kan naklinden kaçınma, %2.2 iğneden kaçınma, %0.6 öpüşmekten kaçınma).

Türkiye’de Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2002 de 431 AIDS, 998 HIV taşıyıcı olmak üzere toplam 1429 HIV/AIDS vakası vardır.

Tablo 2. Türkiye’de HIV/AIDS vakalarının yaş gruplarına göre dağılımı ( 31 Haziran 2002 T.C. Sağlık Bakanlığı)(5)

Tablo 3. Türkiye’de HIV/AIDS vakalarının bulaşma yollarına ve cinsiyete göre dağılımı ( 31 Haziran 2002 T.C. Sağlık Bakanlığı )(5)

Ergenlikte kişisel hijyen, deri, saç, el, ayak, ağız ve diş bakımı ve genital temizlik önemlidir. Akne ve cilt enfeksiyonları, Genital yol enfeksiyonları, Diş çürükleri, Hepatit B ergenlikte sık karşılaşılan sağlık sorunlarıdır.

Adolesan döneme özgü ortopedik problemler, skolyoz (kızların % 10-14 ünde, erkeklerin % 5-6 sında), kifoz, Osgood Schlatterdir. Adolesan dönemde kazalar sıktır. Türkiye’de gençlerde mortalite nedenleri arasında ilk sırayı motorlu taşıt kazaları almaktadır. Kazalara ve diğer nedenlere bağlı kalıcı sakatlıklar saptanmalıdır. Bu dönemde hipertansiyon, hiperkolesterolemi açısından da dikkatli olunmalıdır.

Grafik 1. İstanbul’da 10-24 yaştaki gençlerde en sık karşılaşılan fiziksel sorunların cinsiyete göre dağılımı (8)

Grafik 2. İstanbul’da 10-24 yaşındaki gençlerde en sık karşılaşılan ruhsal sorunların cinsiyete göre dağılımı (8)

Türkiye’de 1991-1992 verilerine göre 12-19 yaş grubunda 800 bini aşkın ücretli çalışan genç vardır. Tüm sigortalıların uğradığı iş kazalarının % 11 ini 12-19 yaş arasındaki çocuklar oluşturmaktadır. 1991 SSK istatistiklerine göre iş kazası sonucu yaşamını yitiren 1631 işçiden % 8 i 15-24 yaş arasındaki işçilerdir.

1986 yılında Türkiye’de Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanelerine yatan hastaların % 21 i 15-24 yaş grubundadır. Hastalık sıklık sırası; Şizofreni, Manik Psikoz, Melankoli ve Anksiyetedir. Ergenlik dönemi çok fazla psikososyal değişimin yaşandığı bir süreçtir. Bu süreç dönemlere ayrılabilir.

Erken Ergenlik Dönemi (12-14 yaşlar): Gençler bedenleri ile uğraşırlar, aynı cinsle kuvvetli arkadaş ilişkileri kurarlar, soyut kavramları düşünebilirler, gelecekle ilgili kaygılar duyarlar ve bu nedenle duygusal dalgalanmalar gösterirler. Ailelerin, öğretmenin ergene tutarlı biçimde sınır koyucu tutumları gençlerin endişelerini azaltacaktır.

Orta Ergenlik Dönemi (15-18 yaşlar) : Pubertal değişiklikler ve bilişsel gelişme tamamlanmıştır. Ergen genellemeler yapabilir, soyut düşünebilir, deneyimleri ile birleştirebileceği bir iç görü geliştirebilir. Karşı cinse ilgi duyar, arkadaşlıklar kurup tanımaya çalışır. Aileden ayrışma ve bağımsızlık kazanma çabaları yaşar, arkadaş gruplarına daha fazla önem verirler. Spor ve çeşitli sosyal etkinlikler, bu dönemde artmış olarak süren dürtüsel yoğunluğu yönlendirebilmeleri, dürtülerle baş etmede uygun yollar bulabilmeleri için ergenlere çok yardımcı olur.

Geç Ergenlik Dönemi (18 yaşın üstü) : Ne kadar süreceği kişiden kişiye değişir. Ergenin kim olduğu ve ne olacağı sorularına güven duyarak, aynılık ve süreklilik gösteren bir yanıt verebilmesi ile sonlanır. Ergen yakın ilişkiler kurabilme, kendine iş ve eş seçebilme yetisini kazanmıştır. Toplumda erişkin rolünü üstlenecek sorumluluğa sahip olmuştur. Bu süreçte görülen aksamalar ruh sağlığı sorunları yaşanmasına yol açar.

Gençlerde sık görülen ruh sağlığı sorunları (9) Obsesif-kompülsif bozukluk, Fiziksel ve seksüel kötüye kullanım, Post travmatik stres bozukluğu, Psikoz, Şizofreni, İntihar Tourette Sendromu Alkol ve ilaç bağımlılığı, Anorexia Nervosa, Anksiyete, Hiperaktivite, Bipolar hastalık, Bulimia Nervosa, Davranış Bozukluğu, Depresyon, Öğrenme güçlükleri,

1-Ergende fiziksel ve psikolojik döneme özgü değişiklikler Ergenlere verilecek sağlık eğitiminde 1-Ergende fiziksel ve psikolojik döneme özgü değişiklikler 2-Üreme sağlığı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, kontraseptif yöntemler 3-Akraba evlilikleri, genetik danışma 4-Sigaranın, alkolün ve uyuşturucu maddelerin zararları 5-Boş zamanları değerlendirme, spor ve sosyal etkinlikler 6-Beslenme konular arasında olmalıdır.

Türkiye’de ergen sağlığını geliştirmek için, çalışan adolesanların sorunları çözülmeli, tüm ergenlerin eğitim alması sağlanmalıdır. Eğitimden sonra gençlerin iş bulması kolaylaşmalıdır. DSÖ’ nün 21. yüzyıl hedefleri içinde Hedef 4: GENÇLERİN SAĞLIĞI ile ilgilidir. Buna göre 2020 yılına kadar, bölgedeki gençler daha sağlıklı olmalı ve toplumdaki rollerini daha iyi üstlenebilmelidirler.

4.1 Çocuklar ve adolesanlar daha iyi yaşam becerileri ve sağlıklı seçim yapma kapasitesine sahip olmalıdırlar. 4.2 Gençlerin karıştığı şiddet ve kazalara bağlı ölüm ve sakatlık en az % 50 azaltılmalıdır. 4.3 İlaç, tütün ve alkol tüketimi gibi zararlı davranışlara yönelen gençlerin oranı azaltılmalıdır 4.4 Adolesan gebeliklerin insidansı en az üçte bir azaltılmalıdır.

Türkiye’de: Adolesanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden sağlık düzeyleri ile gelişimleri ve risk grupları tam olarak bilinmemektedir, Yetişkinler (aile, öğretmen, kamu görevlileri ve işverenler) ve adolesanlar, adolesanlar hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir, Adolesanlara hizmet veren birimler arası iletişim sağlanamamıştır, Adolesanlarla ilgili istatistiki bilgiler yetersizdir. Veri toplama sistemi adolesanlarla ilgili bilgi toplamaya müsait değildir,

Adolesanlara yönelik danışmanlık ve hizmet sunan birimler yetersizdir, sahada çalışan personel adolesana yaklaşım hakkında yeterince bilgi sahibi değildir. Bu alanda yetişmiş sağlık personeli yok denecek kadar azdır. Sağlık personeli yetiştiren üniversitelerde de adolesana yönelik özel uzmanlık eğitimi bulunmamaktadır. Bu eksiklikleri gidermek amacıyla UNFPA ve T.C. Sağlık Bakanlığı AÇS/AP Genel müdürlüğü “Adolesanların üreme sağlığı bilgi ve hizmet gereksinimlerinin karşılanması için strateji geliştirilmesi projesi”ni başlatmıştır.

Bebeklik: “Ben bana verilenim” Çocukluk: “Ben oluşturduğum şeyim” Ergenlik: “Ben özgürce seçim yapabilen bağımsız bir şeyim” Genç erişkinlik: “Biz sevdiklerimizin tümüyüz” Erişkinlik: “Ben ürettiğim her şeyim” Yaşlılık: “Ben geride bıraktıklarımım”

KAYNAKLAR 1- T.C. Sağlık Bakanlığı, Aile Sağlığı Programı Eğitici Dosyası, Ergen Sağlığı, T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Basımevi, Ankara, 1998. 2- Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü, MEASURE DHS+ Macro International Inc. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 1998, Ankara, 1999. 3- http://www.saglik.gov.tr/default.asp?sayfa= projedetay&id= 16&page=3 4- Yolsal N. Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar, (Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Tanı ve Tedavi Rehberi, Düzenleyenler: Olcay N, Yolsal N),İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, İstanbul, 1997. 5- http://www.izcilikfederasyonu.org/aids/002.htm

6- Bumin MA, Gençlik döneminin morbidite ve mortalite sorunları, III 6- Bumin MA, Gençlik döneminin morbidite ve mortalite sorunları, III. Halk Sağlığı Günleri Bildiri Kitabı, s:1-6, Kayseri, 1993. 7- Sofuoğlu S, Gençlerin ruhsal problemleri, III. Halk Sağlığı Günleri Bildiri Kitabı, s:22-248, Kayseri, 1993. 8- Yardımcı ( Önal) E, İnce N, Hapçıoğlu B, İşsever H. Öğrenim gören gençlerimizin sağlık sorunları, III. Halk Sağlığı Günleri Bildiri Kitabı, s:89-95, Kayseri, 1993. 9- http://www.aacap.org/about/glossary/index.htm 10- DSÖ, Editörler: Öztürk Y, Günay O, Sağlık21, 21. Yüzyılda herkese sağlık, Erciyes Üniversitesi Yayınları No:126, 28, Kayseri, 2000.