TÜRKİYE’DE VEREM MÜCADELESİ VE SORUNLAR Kuruluş: 1948 Ord. Prof. Dr. Tevfik Sağlam (1882-1963) TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU TUVSDF www.verem.org.tr

Verem dünyada erişkinlerde bulaşıcı hastalıklardan ölümün VEREM HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ? -1 VEREM DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE ÇOK CİDDİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU OLMAYA DEVAM ETMEKTEDİR. Verem dünyada erişkinlerde bulaşıcı hastalıklardan ölümün ikinci nedenidir. (HIV/AIDS’ den sonra)

VEREM HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ? -2 Dünya nüfusunun üçte biri verem basili ile enfektedir . Verem basili ile enfekte olanların % 10’u yaşamlarının bir döneminde verem hastalığına yakalanırlar.

Dünyada her yıl 8-10 milyon yeni hasta ortaya çıkmakta, VEREM HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ? -3 Dünyada her yıl 8-10 milyon yeni hasta ortaya çıkmakta, 2-2,5 milyon insan veremden ölmektedir.

Veremli hasta sayılarındaki değişim DOĞU AVRUPA WHO TB Report-2004

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR? Türkiye'de 15 ile 20 milyon arası bir nüfusun enfekte olduğu hesaplanmaktadır. Bu insanların % 5-10’ nu yaşamlarının bir döneminde verem hastası olacaklardır

Ulusal Hastalık Yükü – Maliyet Etkililik Çalışması 2000

Ulusal Hastalık Yükü – Maliyet Etkililik Çalışması 2000

Veremli hasta oranı (yüz binde) Gelişmiş ülkeler : 20’den az Türkiye : 30-40 Az gelişmiş ülkeler : 100-300 TÜRKİYE’DE KAYITLI VEREM HASTA SAYILARI Ülkemizde kayıtlı hasta sayısı giderek azalmaktadır, fakat kayıt dışı hastalar nedeni ile gerçek veremli hasta sayısının yılda 25-30 bin olduğu tahmin edilmektedir. 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002

VEREM HASTALIĞININ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR ? Dört veya beş ilaçla 6-8 ay süre ile tedavi verilmelidir. İlaçların düzenli kullanılması esastır. İlaçların bir gün bile aksatılmaması gereklidir.

Hedef :0 Yeni TB Olgularında Tedavi Sonuçları (n:17.222) (%70.4 - 87.7) (% 5.1-23.4) Verem Savaşı D.Başkanlığı T.U.V.S.D.Federasyonu Hedef :0

Hedef :0 “Eski” TB Olgularında Tedavi Sonuçları (% 58,7- 74.7) (%10.6 – 39) Verem Savaşı D.Başkanlığı T.U.V.S.D.Federasyonu Hedef :0

Yayma (+) TB Olgularında Tedavi Sonuçları (Yeni : 5830 ‘Eski’ : 690 ) Yeni Eski Kür Tedaviyi Tamam. Terk Ted.Başarısızlığı Dünya Sağlık Örgütüne Göre : En az % 85 olmalı

DÜZENSİZ VE EKSİK TEDAVİ NELERE YOL AÇAR. HASTA BİRAZ DA OLSA İLAÇ KULLANDIĞI İÇİN ÖLMEZ ! FAKAT ; İLAÇLARA DİRENÇ GELİŞİR. DİRENÇLİ BASİLİ YAYMAYA DEVAM EDER. “Tam tedavi etmeyeceksen hiç etme !”

Çok İlaca Dirençli Tüberküloz Duyarlı TB Dirençli-TB Tedavi başarısı % 95 % 56-80 Tedavi süresi 6 - 8 ay 24 ay İlaç maliyeti 100 $ 10 000 $ İlaç toksisitesi az çok

TÜRKİYE DE TB İLAÇ DİRENCİ Dirençli TB Sorunu Ciddi Boyutlarda Yeni hastalarımızda % 3-5 Daha önce tedavi almış hastalarımızda % 20-30 oranlarında ÇOK İLACA DİRENÇLİ TÜBERKÜLOZ VAR.

DOTS (DGTS) ÇÖZÜM NEDİR ? DÜNYANIN BİRLEŞTİĞİ ÇÖZÜM; DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ STRATEJİSİ DOTS (DGTS)

DSÖ’nün önerdiği TB kontrol stratejisi - DOTS Politik ve finans konusunda kararlılık. Balgam mikroskopik muayenesi ve TB şüphelilerde kültür. Doğrudan gözetimli ve standart kısa süreli anti-TB ilaç rejimleri. Bütün esas anti-TB ilaçların düzenli ve kesintisiz olarak sağlanması. Standardize kayıt ve raporlama sistemi. TB Register World Health Organization Regional Office for Europe

GÖZETİMLİ TEDAVİ NEDİR ? Dünya Sağlık Örgütü, tedavi başarısını garantilemek İçin, tüberkülozlu hastaların her doz ilacının her gün bir sağlık çalışanı veya eğitilmiş bir gönüllü tarafından yutturulmasını esas almaktadır. Nazilli’de gözetimli tedavi

DGTS UYGULAYAN ÜLKELERİN SAYISI Ülke sayısı Yıl Toplam ülke sayısı: 210

Nazilli’de gözetimli tedavi

TÜRKİYE’ DE DGT UYGULAMALARI Nazilli-AYDIN Samsun Eşrefpaşa-İZMİR AYDIN DENİZLİ MANİSA ... .... Yeterli merkezi politik kararlılık yok Yerel gayretlerle sınırlı.

NE YAPILMALI ? DGTS Programı için Bakan düzeyinde tam bir kararlılık sağlanmalı ! Bütün birinci basamak sağlık hizmetleri DGTS için Verem Savaşına entegre edilmeli !

Kırmızıdan iki, Bu beyazdan bir, Bu beyazdan altı, Bundan ..... ????? ...........

Hergün Bunları İçeceksin Tamam, çok iyi..

!!!! Ooooo.. Ama..

Bak bunları da Vereceğiz. Şehremini Dispanseri 25.02.2004

Ama hergün İlaçlarını İçersen !

İSTANBUL’DA TB HASTA SAYISI 2000 2001 2002 2003 1.Kılıçaslan Z, Sarımurat N..Toraks Derneği. 7.Kong.

TB sorunları Çözüm önerileri

TB kontrolünün zayıflatılması Dünyadan 2 örnek: New York Rusya

New York

New York Kentinde tüberküloz TB’un önemini yitirdiği düşünüldü. TB harcamalarını yıllık 40 milyon dolardan 18 milyon dolara indirmek planı yapıldı. 1968’de TB klinikleri (21) ve yatakları (1000) kapatılmaya başlandı. Ayaktan tedavi programı başlatıldı. esnek klinik saatler uygulaması, toplumdan eğitimli çalışanlar, ev bakımı, özel hastalar için evde kolaylıklar ve TB programı ile alkol ve madde bağımlılığı klinikleri ile integrasyonu

New York Kentinde tüberküloz 2 1978’de durum Hastaların çoğunu özel hekimler izliyor. Tedavi uyumsuzluğu ile uğraşanlar yok Temaslı muayenesi yok Koruyucu tedavi yok Yılda 2 milyon dolar harcanıyor (TB için) New York Kentinde TB artışı HIV’den önce 1979 yılında başladı.

New York Kentinde tüberküloz 3 1979’da eyalet, TB için yapılan %50 harcamayı kesti. HIV, göçler, ilaç direnci durumu daha da ağırlaştırdı. 1980’li yıllarda Harlem’de TB insidansı, yoksul ülkeler düzeyinde idi, çok yüksekti. NY kentinde, 1980’li yıllarda, her yıl beklenenden yaklaşık 1200 fazla hasta ortaya çıktı. Sonuçta, yeni bir program uygulandı. 1990-2000 arasında yaklaşık 1 milyar dolar harcandı

New York Kentinde Kayıtlı Tüberküloz Hastaları, 1920-1999

Rusya

Rusya’da TB neden arttı? Sosyo-ekonomik durumun kötüleşmesi Göç, işsizlik Sosyal olarak iş yapamayan ve cezaevindeki nüfusta artış Tüberküloz ilaçlarının eksikliği Hükümetin, problemin boyutunu yeterince görememesi ve TB bütçesini kısması. TB kurumlarında tıbbi ve koruyucu hizmetlerin bedelinin ödenmemesi. Toplumda TB hizmeti sunan yapıların kötü dağılımı TB hastalarının tedaviye uyumlarını sağlayan bir takibin yetersizliği, ilaca dirençli tüberkülozun ortaya çıkması HIV infeksiyonunun yayılması SHILOVA MV. Annals NY Acad Sci, 2001; 953:124-132 YEROKHIN VV, et al. Annals NY Acad Sci 2001; 953:133-137

Rusya’da TB insidansı ve mortalitesi, 100.000 nüfusta MARGARITA V. SHILOVA Annals NY Acad Sci 2001; 953:124-132 YILLAR İNSİDANS MORTALİTE

Kayıtlı TB insidansları, 100.000 nüfus için. DSÖ Avrupa Bölgesi, 2000 (ilk veriler) Kayıtlı TB insidansı /100.000 0-19 20-49 50 + Bilgi yok Andora Malta Monako San Marino

Yıllık kayıtlı hasta oranı (100.000'de) DSÖ Avrupa Bölgesi, 1995-2000, Yıllık kayıtlı hasta oranı (100.000'de) Doğu Orta Batı

TÜRKİYE

Sorun 1. Veriler eksik

İlaç direnci sürveyansı Tedavi sonuçlarını izlemek Tüberküloz hasta kaydı Tüberküloz hasta kaydı, yaş gruplarına göre

TB olguları, coğrafi köken, yaş grupları ve cinsiyet Coğrafi kökene göre TB olguları Tedavi durumuna göre direnç profili Tedavi durumu ve coğrafi kökene göre direnç

Çözüm: Yeni kayıt sistemi 1. Veriler eksik Çözüm: Yeni kayıt sistemi

Sorun 2. Tedaviyi terk edenler çok

Yeni TB Olgularında Tedavi Sonuçları Türkiye, 1999 (hasta sayısı:17.222) (% 5.1-23.4) (%70.4 - 87.7) Verem Savaşı D.Başkanlığı T.U.V.S.D.Federasyonu

“Eski” TB Olgularında Tedavi Sonuçları Türkiye, 1999 (n:1658) (% 58,7- 74.7) (%10.6 – 39) Verem Savaşı D.Başkanlığı T.U.V.S.D.Federasyonu

Bir İç Anadolu Kentinden, 25 yaş erkek hasta. 2 kez, herbiri 9 ay tedavi almış. Toplam yuttuğu ilaç: 20 gün. Evdeki ilaçları görülüyor.

2. Tedaviyi terk edenler çok Çözüm: Doğrudan gözetimli tedavi (DGT) Birinci basamak sağlık kuruluşlarının tedavide rol alması

Sorun 3. Tanı almış hastalar dispanserde kayıtlı değil

Hastaların ne kadarı dispanserde kayıtlı? (Sivas ili hastaları) YILLAR TB (hasta sayısı) Dispanser kaydı var Kayıtlıların yüzdesi 1999 340 146 43 2000 299 95 68 2001 242 109 55 Toplam 881 350 40 Özşahin SL, ve ark. 23. Ulusal TB ve GH Kongresi, Malatya, 2003: s.115

3. Tanı almış hastalar dispanserde kayıtlı değil Sonuçları: Kayıtlarda eksiklik Hatalı tedavi → ilaç direnci Hatalı / eksik tedavi → toplumda bulaşmanın sürmesi Hastaların düzenli ve sürekli tedavi almaları sağlanamaz Hasta yakınlarının muayenesinde eksiklik Temaslıların koruyucu tedavisinde eksiklik

3. Tanı almış hastalar dispanserde kayıtlı değil Çözüm: Bildirim sistemini işletmek (tanıda ve taburculukta) TB ilaçlarını sadece Bakanlık dağıtmalı

Sorun 4. Personelin eğitim ve denetimi eksik

4. Personelin eğitim ve denetimi eksik Çözüm: Verem savaşı il koordinatörleri (il düzeyinde sorumluluk) Verem savaşı dernekleri

Sorun 5. İlaç, tanı materyali eksikliği

5. İlaç, tanı materyali eksikliği Çözüm: Verem Savaşı Daire Başkanlığının bütçe ve ikmal hizmetleri

Sorun 6. Gözetimli tedaviye rağmen tedaviye uyumsuz hasta

6. Gözetimli tedaviye rağmen tedaviye uyumsuz hasta Çözüm: Karantina merkezleri kurulması

Sorun 7. Normal bütçe kalemleri ile eğitim, tedavi gözetimi, hastalara destek ve teşvikler mümkün değil.

7. Normal bütçe kalemleri ile eğitim, tedavi gözetimi, hastalara destek ve teşvikler mümkün değil. Çözüm: Verem savaşı dernekleri ve Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu

Sorun 7. TB ile uğraşan personelin döner sermayesi az

7. TB ile uğraşan personelin döner sermayesi az Çözüm: TB ile uğraşan personele, eş konumdaki sağlık ocağı ya da hastane çalışanlarına benzer döner sermaye verilmesi

Sorun 8. Sosyal güvencesi olmayan TB hastalarının hastane yatışları güçtür.

8. Sosyal güvencesi olmayan TB hastalarının hastane yatışları güçtür. Çözüm: Sosyal güvencesi olmayan TB hastası, tüberkülozu tedavi olana kadar yeşil kartlı kabul edilmelidir.

SONUÇ: Tüberküloz hala önemli bir sorundur.

SONUÇ: Tüberküloz hala önemli bir sorundur. VEREM SAVAŞI SÜRMELİDİR. Verem savaşının merkezi birimi Merkezi ilaç alımı varlığını Verem savaşı dispanserleri sürdürmelidir. Verem savaşı dernekleri

Teşekkürler.

Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonuna sunulan Bu slaytlar, 23.12.2004 tarihinde, TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonuna sunulan Verem Brifinginin slaytlarıdır. Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri adına sunumu yapanlar: Başkan: Prof. Dr. Ferit Koçoğlu İkinci Başkan: Prof. Dr. Zeki Kılıçaslan Bilim Kurulu Üyesi: Doç. Dr. Şeref Özkara