Hem. İmran KAYA Hem. Meral GÜNDOĞAR Vertebra Hastalıkları ve Hemşire Bakımı Hem. İmran KAYA Hem. Meral GÜNDOĞAR 5.Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği Sağlık http://hastaneciyiz.blogspot.com Slayt Arşivi:

Omurga Anatomisi

Anatomi Omurga, vücut ağırlığını alt ekstremitelere aktaran, omuriliğin çevresini sararak koruyan, biribiri ile eklemleşen omur, sakrum ve koksiksten oluşmaktadır.

Omurga, 7 servikal 12 torasik 5 lumbar 5 sakral 4 koksiks

Omurganın Fizyolojik Eğrilikleri C 1- T1 arası Lordoz T1 - T 12 arası Kifoz T12 – L5 arası Lordoz Sakral Kifoz

Vertebra cisimleri 1. ve 2. vertebralar olan atlas ve axis dışında birbirlerinden disklerle ayrılırlar, 23 adet disk vardır. Disklerin orta kısımları yumuşak, jelatinöz bir madde, bunun çevresinde kollagen lifler ve kıkırdakdan oluşan bir doku vardır.

Omurga kanalının içinde beyinden çıkarak aşağı doğru uzanan medulla spinalis bulunur. Boyun bölgesinde 8, Sırt bölgesinde 12 Bel bölgesinde 5 Sakral bölgede 5 sinir kökü ayrılır.

İntervertebral aralıktan omurgayı terkeder. Bu sinir kökleri; Boyun bölgesinde medulla spinalisten çıktıktan hemen sonra, Bel bölgesinde ise bir süre omurga kanalında yol aldıktan sonra, İntervertebral aralıktan omurgayı terkeder.

Omurga Hastalıkları

Omurga Hastalıkları Dejeneratif Hastalıklar Deformiteleri Disk fıtıkları Dejeneratif disk hastalıkları Spinal stenoz Dejeneratif spondilolistezis Deformiteleri Kifoz Skolyoz Travma İnfeksiyon

Dejeneratif Hastalıklar Disk ve fasetlerde değişmeler olur Hayatın erken yaşlarında başlar, semptomatik kalır

Spinal Stenoz Nöral dokuların bulunduğu kanallarda, bu kanalları oluşturan yapılardaki kalınlaşma ve değişmelere bağlı daralma meydana gelir. Spinal kordda daralma nedeniyle bası vardır.

Diskal Herni Anulus fibrozisteki mikro çatlaklar zayıflığa yol açarak içerideki materyalin (nukleus) Dışarı çıkmasına izin verecek hale gelir. Bu diskin yüklenmesi ve hastanın aktivitesi ile arkaya hareket eder. Nukleusun bir kısmı dışarı çıkarak bu siniri sıkıştırır.

Diskal Herni

Spondilolistezis Bir omurun, altındaki omurun üzerinden öne kaymasıdır. En sık L4 - L5 seviyelerinde görülür. Sinir köküne baskı sonucu ağrıya neden olur.

Spondilolistezis

Omurga Deformiteleri Deformiteler Kifoz Skolyoz

Travma Tümör İnfeksiyon

Ameliyat Öncesi Hazırlık

Psikolojik Hazırlık Anksiyeteyi gidermeye, Ameliyatta daha az anestezik ve ameliyat sonrasında daha az analjezik kullanılmasına, Ameliyat sonrasında hızlı iyileşmeye ve erken taburcu olmaya yardımcı olur.

Pre-op Hazırlık Bir Gün Önce; Beslenme programına uyup uymadığı kontrol edilir, Genel vücüt hijyeni sağlanır, Solunum ve öksürme egzersizleri öğretilir, Ameliyat ile ilgili soruları cevaplanır.

Ameliyat Öncesi Akşamı; Rutin tetkiklerinin kontrolü yapılır, Kan ve ameliyat sarflarının kontrolü yapılır, Hastanın değerli eşyaları çıkartılır, yakınlarına teslim edilir, Bayan hastaların oje ve makyajı çıkarması sağlanır, Ameliyat bölgesi temizliği yapılır, Lavman yapılır, 24’den sonra aç kalması sağlanır, Hastanın rahat uyuması için uygun ortam sağlanır.

Ameliyat Sabahı; Vital bulguların kontrolü yapılır , gözleme kaydedilir, Diş protezi varsa çıkartılır, Mesane boşaltımı sağlanır, gerekirse foley sonda takılır, Damar yolu açılır, Bone ve Ameliyat gömleği giydirilir, Doktor direktifine göre antibiyotik ve diğer ilaçları yapılır.

Post-op Hasta Bakımı ve Eğitimi

Amaç: Bireyi günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yerine getirebilecek düzeye gelene kadar desteklemek ve komplikasyonların ortaya çıkmasını önlemektir.

Girişimler: Hayati belirtiler stabil olana kadar 15 dakikada bir, daha sonra 2 saatte bir kontrol edilir. Hemovak drenajı ve pansuman kanama yönünden takip edilir, aşırı kanama varsa hekime haber verilir. Laboratuvar sonuçlarına göre gerekirse direktifle kan transfüzyonu yapılır.

Ameliyat sırasında aşırı kanama ve beslenmede değişim nedeniyle sıvı volümünde değişimler meydana gelebilir. Gerektiğinde doktor istemi ile mayi ve kan transfüzyonu yapılır.

Genel anestezi, uzun süreli yatak istirahati, katater uygulaması ve narkotik analjezikler mesane boşaltım alışkanlığını değiştirir. Mesane boşaltımı sağlanamıyor ise pubis üzerine sıcak uygulama yapılır, idrar çıkaramaz ise doktora bildirilir.

Ameliyat sırasında hastaya verilen pozisyon nedeniyle üst ve alt ekstremitelerde gelişebilecek nörolojik bozukluklar açısından hasta takip edilir. (hissizlik, uyuşma ve benzeri…)

Vertebra Cerrahisi Sonrası Hastalarda Sık Karşılaşılan Hemşirelik Tanıları Etkisiz solunum şekli, Ağrı, Vücut gereksiniminden az beslenme, Enfeksiyon riski, Sıvı volüm eksikliği, Deri bütünlüğünde bozulma riski, Fiziksel hareketde bozulma, Periferal nörovasküler disfonksiyon riski, Tromboflebit riski, Beden imajında bozulma.

Etkisiz Solunum Şekli: Amaç: - Solunum sayısı 12 – 28 /dakika olmalı - Akciğer sesleri normal olmalı - Yüksek ateş olmamalı - Akciğer ventilasyonu sürdürülmeli Girişimler: - Postop 3 gün akciğerler değerlendirilir. - Egzersiz öncesi ağrı kesici verilir. - Solunum egzersizleri ve trifilo ilk 24 – 48 saat içinde 1 – 2 saat ara ile, daha sonra hasta ayağa kalkana kadar 2 – 4 saat ara ile uygulanır.

Ağrı: Hastanın rahat nefes alıp vermesine, Derin solunum yapmasına, Öksürme eksersizleri yapmasına engel olur, Atelektazi ve pnömoni gelişebilir, Hasta kontrollü analjezi, ileus insidansını artırabilir.

Amaç: Hastanın ağrıyı azaltan ve artıran aktiviteleri tanımlaması, ağrının azaldığını ve rahatladığını ifade etmesi. Girişimler: - Pozisyon değiştirme, - Ortamı havalandırma, -Dikkati dağıtma (kitap okuma, TV) -Hasta Kontrollü Analjezi, ağızdan beslenmeye geçildiğinde oral analjezik.

Az Beslenme: Amaç: Kilo kaybı olmaması, oral, tüp ya da IV beslenmeyi tolere etmesi. Girişimler: - İlk 24 saat sulu beslenme, tolere ederse daha sonra yumuşak ve normal gıdalar. - Distansiyon, bulantı, kusma görülürse oral beslenmeye ara erilir - Superior Mezenterik Arter Sendromu olursa oral beslenme kesilir, nazogastrik takılır

Bağırsak hareketlerinde yavaşlama Kifoz ve skolyoz ameliyatı sonrasında, hasta ağızdan beslenmeye başlamadan önce ileus riski açısından değerlendirilmelidir. Hastanın kusması olamamalı ve barsak sesleri gelmiş olmalıdır.

Ciddi kusması olan hastalar Superior Mezenterik Arter Sendromu açısından incelenmelidir. Hayati belirtiler ve laboratuvar sonuçları enfeksiyon yönünden önemlidir.

Efeksiyon: Amaç: Girişimler: IV kateter, insizyon ve hemovac bölgesinde eritem, ödem, sıcaklık, pürülan akıntı olmaması. Girişimler: -Bu bölgeler kontrol edilir -Gerekirse yara ve kan kültürü alınır -Foley kateter bakımı yapılır -Hekim direktifi ile antibiyotik kullanılır.

Sıvı Volüm Eksiği Amaç: - Sıvı volümünün normal seviyede tutulması - Hemoglobinin 10 gr üzerinde olması, - Hematokrit % 30 üzerinde tutulmalı, - Pansumanda kanama olmaması - Hemovak drenajının 4 saatte 100 ml altında olması.

Deri Bütünlüğünde Bozulma Riski Amaç: Bası yaralarına neden olan faktörlerin tanımlanması ve oluşumunun önlenmesi. Girişimler: - Cilt, giysiler ve yatak takımları temiz ve kuru tutulur, Saatte bir pozisyon değiştirilir, Basınç bölgelerine masaj uygulanır Yeterli sıvı alımı ve beslenme

Riskli Bölgeler

Yara Evreleri

Fiziksel Harekette Bozulma Amaç: Eklem açıklığının normal olarak sürdürülmesi, fiziksel harekette artma olması. Girişimler: Kontraktür gibi hareketsizliğe bağlı komplikasyonlar gözlenir. Günde en az 4 kere pasif eklem egzersizleri uygulanır, 2 satte bir pozisyon değiştirilir, pozisyon yastıkla desteklenir.

Periferal Nörovasküler Disfonksiyon Riski Amaç: Üst ve alt ekstremitelerde ve sfinkter tonüsünde hareket ve duyunun ameliyat öncesi gibi olması. Girişimler: Rektal tonüs rektal muayene ile kontrol edilir, Hasta tarafından ifade edilen uyku hali, Hissizlik ve uyuşma gibi verilere dikkat edilir.

Tromboflebit Riski Amaç: Girişimler: Tromboflebit belirtilerinin (bacaklarda hassasiyet, kızarıklık, ateş vb.) olmaması. Girişimler: Alt ekstremiteler bu semptomlar Açısından kontrol edilir, Aktif ve pasif eklem egzersizleri yaptırılır, Tromboflebit çorabı giydirilir, Direktif ile antikoagülan tedavisi uygulanır.

Tromboflebit

Beden İmajında Bozulma Amaç: Hastanın beden imajına uyum sağladığını ifade etmesi. Girişimler: Aşırı beklentileri tanımlayarak, tedavi sonrası hayal kırıklıkları bertaraf edilir, Hastanın diğer hastalar ve sağlık ekibi ile bu değişiklikleri paylaşması için cesaret verilir, Fiziksel görünüm düzeltilir (baş banyosu, traş, giyinme)

Bakım ve Eğitim Ameliyat sırasında gözleri iyi korunmayan hastalarda konjunktiva problemleri ortaya çıkabilir.

Ev Bakımı ve Eğitim

Taburcu olmadan önce hasta Çok az yardımla ayağa kalkabilmeli Hijyenik aktivitelerini yerine getirebilmeli, Yeterli beslenebilmeli, Egzersiz programına katılabilecek durumda olmalı.

Cerrahi girişim sonrası iyileşme 6-12 haftadır İyileşme döneminde ilk 1 ay aralıklı yürüme programları uygulanır. 30 dakikadan fazla aynı pozisyonda oturmaması ağrıyı azaltır.

Alt vertebraya cihaz yerleştirilmiş hastalara oturup kalkma hareketleri çok iyi öğretilmelidir. (sandalyede lomber destek, kalkarken eller ve bacaklardan güç alarak vertebrayı bükmeden)

Evde 2-3 hafta ev işlerini yapacak biri olmalıdır, Dengeli beslenme ve günde yaklaşık 1200 mg kalsiyum içeren diyet verilir. Diyetisyenle temasta olması öğütlenir,

Füzyon oluşuna kadar cinsel ilişkide aşırı fleksiyon ve ekstansiyondan kaçınması tavsiye edilir. Yan yatar ve sırtüstü pozisyon önerilir.

Ameliyattan 6 hafta sonra vertebrayı zorlamadan normal işler ve hafif yük kaldırmaya izin verilir, Aşırı eğilme, bükülme ve uzanma önerilmez, Bu süre içinde jimnastik, atlama, güreş, ata binme ve kayak ve benzeri yasaklanır, Dalmadan yüzme, dik olarak bisiklete binme ve yürüyüş önerilir.

Sağlık http://hastaneciyiz.blogspot.com Slayt Arşivi: Teşekkür Ederiz