EL HİJYENİ

Tarihçe

Tarihçe - 1847 Eski zamanlardan beri kişisel hijyen göstergesi olan el hijyeninin, hastalık yayılımındaki rolü son 200 yıldır bilinmektedir.

Normal Cilt Florası İnsan cildi bakterilerle kolonizedir. Florada yer alan bakterilerin sayısı cilt bölgesine göre değişkenlik gösterir. Saçlı deri: 1 x 106 kob/cm2 Aksilla: 5 x 105 kob/cm2 Karın: 4 x 104 kob/cm2 Önkol: 1 x 104 kob/cm2 Sağlık personelinin elleri: 3.9 x 104 – 4.6 x 106 kob/cm2

Hastane enfeksiyonlarından sorumlu değil.. GEÇİCİ FLORA GEÇİCİ FLORA; elemanları cildin yüzeyel kısmına kolonize olur ve uzaklaştırılabilir. Hastane enfeksiyonlarından sorumludur! KALICI FLORA; cildin derin tabakalarında bulunan bakteriler.. Uzaklaştırılamaz.. Hastane enfeksiyonlarından sorumlu değil.. GEÇİCİ FLORA KALICI FLORA Presence – bacterial counts on hands range from 104 to 106 resident microorganisms-attached to deeper layers of the skin and are more resistant to removal; less likely to be associated with HAIs. transient microorganisms-colonize the superficial layers of skin and amenable to removable; acquired by direct contact with patients or contaminated environment surfaces; frequently associated with HAIs. 1938 yılında ellerden izole edilen bakteriler iki gruba ayrıldı: Kalıcı ve geçici flora. Geçici flora cildin yüzeyel tabakasını kolonize eder, rutin el yıkama ile çıkarmak mümkündür Sağlık bakım ilişkili infeksiyonlar, genellikle geçici flora ilişkili Kalıcı flora cildin daha derin tabakaları ile ilişkili ve çapraz inf dan sorumlu

Her gün normal deriden, canlı mikroorganizma içeren 106 hücre dökülür Hasta yakınındaki cansız çevre kontamine olur Hastaya / yakınındaki cansız çevreye temas ile sağlık çalışanlarının ellerinin kontaminasyonu Bonten MJM et al. Lancet, 1996 Boyce JM et al. J Clin Microbiol 1994 McFarland LV et al. N EngJ Med 1989 Samore MH et al. Am J Med 1996

Kontamine Ellerden Çapraz Kontaminasyon Kontamine bir araca temas el kontaminasyonuna Diğer gereç veya hastaya kontamine ellerle temas onların da kontaminasyonuna Mikroorganizmaların onlara nakline Elde var olan herhangi bir kesiden mikroorganizmaların kan dolaşımına girmesine ve enfeksiyon gelişimine „Ben potansiyel mikroorganizma taşıyıcısıyım !“

Kontamine Ellerden Mikroorganizma Bulaşını Etkileyen Faktörler Organizmanın tipi Hasta bakım aktivitesinin süresi Kaynak ve ulaştığı yüzey Nemlilik düzeyi İnokulumun büyüklüğü

El Hijyeni ve “Temiz İşlemler” Hemşirelerin elleri Hastayı kaldırma, Nabız, tansiyon ölçme Hastanın vücut sıcaklığını ölçme Hastaya dokunma 100-1000 cfu Klebsiella spp ile kontaminasyon Hastanın kasığına temas 10-600 cfu/ml P.mirabilis üremesi

El Hijyeni El yıkama Hijyenik el yıkama Cerrahi el hijyeni El antisepsisi Cerrahi el hijyeni Antimikrobiyal sabun El antiseptiği El yıkama Normal sabun Antiseptik sabun

El Hijyeni Su ve normal sabunla el yıkama: Alkollü el antiseptikleri: yıkama süresi ciltteki bakteri sayısında azalma 15 saniye 0.6-1.1 log10 30 saniye 1.8-2.8 log10 1 dakika 2.7-3.0 log10 Alkollü el antiseptikleri: 30 saniyede 3.4-5.8 log10 azalma

El Hijyeni Ne Zaman ?? ÖNCE SONRA Hasta ile temas Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldiven giyme İlaçların hazırlanması Yemek İşten ayrılma SONRA Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldivenlerin çıkartılması Kan, kanlı sekresyon ile kontamine olma olasılığı olan herhangi bir alet veya objeye temas Diğer vücut sekresyonları ile temas Tuvalet WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006 Guideline for hand hygiene in health care settings. MMWR 2002; 51:RR 16.

El Yıkama Endikasyonları Ellerde gözle görülür kirlenme varlığında, Nonantimikrobiyal sabun ve su Antimikrobiyal sabun ve su Ellerde gözle görülür kirlenme yoksa; Alkol bazlı el antiseptikleri Gözle görülür kir? Kendini kirli hissetmesi WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006

Doğru El Yıkama Tekniği - Önce su ile eller ıslatılır - Ellere 3-5 ml sabun alınır En az 15 sn süre ile eller ovalanır - Ellerin ve parmakların tüm yüzeyinin kaplanmış olmasına dikkat edilir Eller su ile durulanır ve tam olarak kurulanır

Etkili El Yıkama Eller suyla ıslatılır

Etkili El Yıkama Ellere 3-5 ml sıvı sabun alınır

Etkili El Yıkama Avuç içi avuç içine alınarak ovalama hareketi tekrarlanır

Etkili El Yıkama Aynı hareket diğer el içinde beş kez tekrarlanır. Sağ avuç içine sol el sırtı gelecek şekilde yerleştirilir, ovalanarak beş kez tekrarlanır. Aynı hareket diğer el içinde beş kez tekrarlanır.

Etkili El Yıkama Sağ eli sol el sırtına koyarak parmak araları birbirinin içine gelecek şekilde tekrarlanır. Aynı hareket sol el içinde tekrarlanır.

Etkili El Yıkama Sağ el parmak sırtları sol elin avuç içine gelecek şekilde yerleştirilir, ovalama tekrarlanır.

Etkili El Yıkama Sağ el baş parmağı sol avuç içine alınarak rotasyonel olarak beş kez tekrarlanır. Aynı hareket sol el için de tekrarlanır

Etkili El Yıkama Sağ el parmak ucu iç kısımları sol el avuç içine gelecek şekilde konur, ovalanır Aynı hareketler sol el parmak uçları için de yapılır

Etkili El Yıkama Eller iyice durulanır

Ellerin Kurulanması

Kağıt havluyla eller iyice kurulanır. Etkili El Yıkama Kağıt havluyla eller iyice kurulanır.

Etkili El Yıkama Kağıt havlu kullanarak musluk kapatılır

Etkili El Yıkama Kullanılmış havlu çöp kutusuna atılır

Etkili El Yıkama Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı Dermatit riski! Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenek Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun eklenmemeli! Çok kullanımlık havlular uygun değil!

El Antisepsisi avuç içlerinin teması avuç içi ile diğer elin yüzeyi parmak aralarına 1 2 3

El Antisepsisi avuç içinde parmaklar baş parmak çapraz parmaklar 4 5 6

Eldiven giymeden önce uygulanan alkol bazlı el antiseptiğinin tam olarak kurumuş olmasına dikkat edilmeli! Tam kuruma sağlanana kadar eller ovalanmaya devam edilmeli Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı

Cerrahi El Hijyeni Geçici floranın tamamen, kalıcı floranın kısmen ortadan kaldırılması amaçlanır İrritan olmamalı Geniş etki spektrumlu Hızlı ve persistan etkili olmalı Yüzük, saat vs çıkartılmalıdır

Cerrahi El Hijyeni Warm water makes antiseptics and soap work more effectively. Your hands--more than any other part of your arms--must be as clean as possible. Therefore, it is important to hold your hands above the level of your elbow to allow the water to flow from your hands (the area of least contamination) to your forearms (the area of most contamination). Otherwise, water may splash onto the unscrubbed portions of your arms and run down over the scrubbed portions, which would contaminate them. Scrubbing for at least 3-5 minutes allows adequate time to remove, inhibit, or kill as many microorganisms as possible. Remove all jewelry on your hands and wrists. Adjust the water to a warm temperature and wet your hands and forearms thoroughly. Clean under each fingernail with a stick or brush. It is important for all surgical staff to keep their fingernails short. Holding your hands up above the level of your elbow, apply the antiseptic. Using a circular motion, begin at the fingertips of one hand and lather and wash between the fingers, continuing from fingertip to elbow. Repeat this for the second hand and arm. Continue washing in this way for 3-5 minutes. Rinse each arm separately, fingertips first, holding your hands above the level of your elbow. Using a sterile towel, dry your arms--from fingertips to elbow--using a different side of the towel on each arm. Keep your hands above the level of your waist and do not touch anything before putting on sterile surgical gloves.

2-6 dakika Fırça kullanımı ? Steril havlu ile kurulama Cerrahi El Hijyeni 2-6 dakika Fırça kullanımı ? Steril havlu ile kurulama

Cerrahi El Hijyeni Gözle görülür kir yok ise Uygun antiseptik, doğru kullanılır ise alkol bazlı el antiseptiği ile el ve ön kolu ovalamak yeterli Tırnak altları alkol içerikli dezenfektan ile fırçalanırsa etkinlik artar Kuruması beklenmeli Günün ilk ameliyatında ve günlük etkinlikler sonrasında eller yıkanmalıdır Kalıcı etkinlik düşük Havlu ile kurulama gerekli değil

Önemli Noktalar Suni tırnak Ø Tırnakların uzunluğu tırnak etini geçmemeli

Eldiven Kullanımı Endikasyonları Sınırlanmalı ! Kan ve/veya vücut sıvıları ile temas olasılığı durumunda Bütünlüğü bozulmuş cilt ile veya mukoza ile temas durumunda Temas veya sıkı temas izolasyonundaki hasta odasına girmeden önce steril olmayan temiz eldiven giyilmelidir. Eldivenler, önlük giyildiği durumlarda önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmelidir.

Eldiven Kullanımı Yanlış güven hissi! El hijyeni uyumu azaltan bir uygulama! Eldiven kullanımı öncesinde ve sonrasında mutlaka el hijyeni sağlanmalıdır Eldivenler yıkanmamalı Tekrar kullanılmamalı Eldiven üstüne antiseptik solüsyon uygulanmamalı

Eldiven Kullanımı Hasta ile temas sonrası eldivenler çıkartılmalı Bir başka hastaya aynı eldiven ile temas edilmemeli Hastadaki işlemler temiz alandan kontamine alana doğru yapılmalı Aynı hastada kontamine vücut alanından temiz alana geçişte eldivenler değiştirilmeli

EL HİJYENİNE UYUM NASIL?

El Hijyeni - Uyum Normal servislerde ve YBÜ’lerde yapılmış çok sayıda çalışma: Bazal uyum: % 4 - 50 İyileştirme çalışmaları sonrasında uyum: % 40 - 80

Uyumsuzluk Nedenleri Yetersiz sayıda veya uygunsuz yerleşimli lavabo ya da alkollü el antiseptikleri Sabun ve kağıt havlu bulunmaması İş yoğunluğu Yetersiz eğitim Eldiven kullanımı Rol modelinin bulunmaması Unutkanlık

El Hijyenine Uyum Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye 60 055 gözlem % 55.8 hemşire %43.4 doktor Uyum Hemşireler %52.8 Doktorlar %47.1 Kadınlar %52.8 Erkekler %47.1 Rosental VD, IFIC 2005

El Hijyenine Uyum Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye 163 doktorun hasta bakımı ile ilgili 573 aktivite sırasında gözlenmesi ve sonrasında anket uygulaması Ortalama uyum %57 Bölümler arasında önemli fark (dahili branşlarda %80, cerrahi branşlarda %23) Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

El Hijyenine Uyum Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye Öğrencilerde uyum daha iyi Profesör veya konsültan hekim: %49 Uzman ve asistan doktor: %57 Tıp öğrencisi: %79 Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

Eldiven çıkarıldıktan sonra el hijyeni uygulamanın gerekli diyenler El Hijyenine Uyum Eldiven çıkarıldıktan sonra el hijyeni uygulamanın gerekli diyenler %30 Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

Uyumdaki Sıkıntılar Bilgi ve farkındalık eksikliği Beklenti eksikliği Motivasyon bozukluğu Aşırı iş yükü Profesyonel kategori Ünitenin özellikleri Cilt irritasyonu Kurumsal politika eksikliği

El Hijyenine Uyum ZAMAN YETERSİZLİĞİ ! UNUTKANLIK !

Uyumu Artırmada Etkinliği Gösterilmiş Uygulamalar ? Hangi durumda Hangi uygulama Nasıl Ne sürede Kurumsal klavuzlar BİZ NEREDEYİZ?

El Hijyenine Uyum

Çalışma arkadaşları için rol modeli oluşturduğunu düşünenlerde uyum daha yüksek (%67 vs %48) Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

Gözlendiğini fark eden grup / fark etmeyen grupta uyum NİYE ÇALIŞMIYORSUN? GELDİĞİNİZİ GÖRMEDİM ! Gözlendiğini fark eden grup / fark etmeyen grupta uyum %61 vs %44

Yalancı GÜVEN ! Yanlış inanış ! El hijyeninin önemini azaltmıştır!

Hatırlatıcı Posterler

Uyumu Artırmada Etkinliği Gösterilmiş Uygulamalar Eğitim çalışmaları Devamlı olmalı Lokal ve kültürel şartlara uygun öneriler içermeli KİŞİSEL HİJYEN EĞİTİMİ ÇOK KÜÇÜK YAŞLARDA BAŞLAYAN BİR SÜREÇ!

Eğitimin ve Performansın Geri Dönük Bildiriminin Etkisi Arjantin’de 3 hastanede 15531 hasta teması gözleminde; El hijyenine uyum %17 (müdahale yok iken) %44 (eğitim) %58 (eğitim ve performans bildirimi) Rosenthal et al. Am J Infect Control 2003; 31: 85-92

DSÖ’nün projesi Dünya bazında eğitime ve teşvike dayalı Hİ’nin önlenmesi İsveç’te ilk olarak ulusal el hijyeni kampanyası Başlatılan araştırma sonucunda bir kavram ortaya çıkmış “My five moments for hand hygiene” Sax H et al. J Hosp Infect 2007

(YIKAMA/ EL ANTİSEPTİĞİ) EL HİJYENİ (YIKAMA/ EL ANTİSEPTİĞİ) NE ZAMAN GEREKLİ? HASTA İLE TEMAS SONRASINDA ASEPTİK İŞLEMLERDEN ÖNCE HASTA İLE TEMAS ÖNCESİNDE HASTA ÇEVRESİNDEKİ YÜZEYLERLE TEMAS SONRASINDA VÜCUT SIVILARI İLE TEMAS SONRASINDA

“My five moments for hand hygiene” Eğitimi kolaylaştıracak Bireyler arası uygulama farklılıklarını en aza indirecek Uyumu artıracak Sax H et al. J Hosp Infect 2007

El Hijyeni Uyumu İçin Bireysel düzeyde Kurumsal düzeyde Bilmek İnanmak Uygulamak Kurumsal düzeyde Enfeksiyon kontrolünde sağlık personelinin öneminin vurgulanması Devamlı uyum değerlendirmesi Geri dönük bildirimler Hatırlatma çalışmaları

TEŞEKKÜRLER