Belirtim ve Tanım Doç. Dr. Ender Ateşman

Bu dersin konusu Belirtimlerin Özellikleri Tanımlar Kavramlar Tanımın Tanımı Tanımların Özellikleri Kavramlar Kavram Sistemleri

Belirtimlerin özellikleri 1 Belirtimler şu özelliklere sahip olmalıdır: Geçerli dil kullanım alışkanlıklarına uygun olmalı Kendi başlarına anlaşılabilir olmalı Kısa olmalı İstenmedik çağrışımlara neden olmamalı Eşyazımlı olmamalı Dil kurallarına aykırı olmamalı Türetmelere uygun olmalı

Belirtimlerin özellikleri 2 Kavram ile belirtim arasındaki ilişki belirgin olmalı Kolay okunabilmeli Kolay akılda kalıcı olmalı Açık olmalı Kolay çevrilebilir olmalı Kullanıcıları heveslendirici olmalı (olumlu etkilemeli)

Tanımın tanımı Tanım Soyut ya da somut bir nesnenin özelliklerinin dilsel araçlarla belirlenmesi, sınırlanması ve betimlenmesidir. Örnek: “ampul” İçlerinden geçen elektrik akımıyla ısınarak akkor durumuna geçen katı maddelerin ışık vermesiyle çalışan elektrikli lamba.

Tanım Örnek: “otomobil” Herhangi bir raydan bağımsız olarak karada tekerlekleri üzerinde kendi gücüyle hareket eden taşıt.

İçerik tanımı Üst kavram + sınırlayıcı özellikler Kitap, bir kenarından birleştirilerek dışına kapak takılmış yani ciltlenmiş, (kâğıt, parşömen vb. malzemeden üretilmiş) üzeri baskılı sayfaların toplamıdır. (Wikipedi)

Tanım türleri Kavramlar arasındaki hiyerarşik ilişkiler yardımıyla yapılan tanımlar İçerik tanımı Kapsam tanımı Oluşum tanımı Kavramlar arasındaki hiyerarşik olmayan ilişkiler yardımıyla yapılan tanımlar

Kapsam tanımı aynı düzeydeki bütün kavramların sayılması Gösterge denilince, belirtimler, piktogramlar, ideogramlar ya da semboller anlaşılır.

Oluşum tanımı kavramı oluşturan bütün cisimlerin sayılması Gezegenler şunlardır: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Plüton

Tanım türleri Kavramlar arasındaki hiyerarşik olmayan ilişkiler yardımıyla yapılan tanımlar Oluşumsal tanım Parçasal tanım Adsal tanım Bağlamsal tanımı …

Oluşumsal tanım Olayların ve olayların sonuçlarının tanımlanması Su, iki hidrojenle bir oksijen molekülünün birleşmesinden oluşur.

Parçasal tanım Bir bütünün kendisini oluşturan parçalarının sayılması Bisiklet, gövde, didon, sele, tekerlekler, fren ve hareket ettirici sistem ile diğer aksesuarlardan oluşur.

sözcüklerin anlamı ya da sorun açıklanır şeffaf: ışık geçiren Adsal tanım sözcüklerin anlamı ya da sorun açıklanır şeffaf: ışık geçiren

Bağlamsal tanım anlam bağlamdan çıkartılır Ankara’dan İstanbul’a uçakla 50 dakikada gidilir.

Tanımlarda kullanılan araçlar çizimler resimler örnekler semboller formüller ses görüntü vb.

Nitelikli tanımın özellikleri Güvenilir kaynağa dayanmalı Çıkış noktası (üst kavram ) gözönüne alınmalı Açık, anlaşılır ve eksiksiz olmalı Bir özel alana özgü olmalı Alan uzmanı ve native speaker tarafından kontrol edilmeli

Tanımlarda kaçınılması gerekenler Eşanlamlılık, argo Kısır döngü (mat = parlak olmayan; parlak = mat olmayan) Aşırı geniş tanım Aşırı dar tanım Olumsuz tanım (… olmayan) Artık (fazladan) bilgi Başka dillerden çeviri