Her Sulamada Uygulanacak Sulama Suyu Miktarı ve Sulama Aralığı Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % cinsinden verilmesi durumda; D.N. T.K. TK (%) SN (%) biliniyorsa; mm Ry S.N. dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm TK : Tarla kapasitesi, % SN : Solma noktası, % Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı t : Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3 D : Islatılacak toprak derinliği, mm F.K.T. Kullanılabilir su tutma kapasitesinin derinlik cinsinden verilmesi durumunda; dk biliniyorsa; dn = dk.D.Ry dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm dk : Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm/m D : Islatılacak toprak derinliği, m Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı

Su kaynağında ihtiyaç duyulan toplam sulama suyu miktarı : Ry, bitkiye göre değişir. Ry, sulama yöntemine göre de değişir. Ry değeri bilinmediğinde (ortalama ) % 50 (0.50) alınabilir. Yüzey ve yağmurlama sulama yöntemi için : 0.50 damla ve küçük başlıklı yağmurlama sulama (ağaçaltı sulama yönt..) için : 0.30-0.40 alınır. Tarla parsellerinde her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı: dt : Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, mm dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı) (Ea, yüzey sulama yöntemlerinde 0.30-0.80, yağmurlama yönteminde 0.65-0.80, damla sulama yönteminde 0.85-0.95 arasında değişir) Su kaynağında ihtiyaç duyulan toplam sulama suyu miktarı : dt : Su kaynağında ihtiyaç duyulan sulama suyu miktarı, mm dn : Bitki kök bölgesinde depolanması istenen sulama suyu miktarı, mm Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı) Ec : Su iletim randımanı (Toprak kanallarda 0.70, beton kaplamalı kanallarda 0.85, basınçlı boru hatları olan sistemlerde 1.00 yani % 100 alınabilir)

Sulama aralığı : SA : Sulama aralığı, gün dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm ET : Bitki su tüketimi, mm/gün Sulama aralığı ağır bünyeli topraklarda su tutma kapasitelerinin daha yüksek olması nedeni ile hafif bünyeli topraklara göre daha fazla olur.

Örnek: Verilenler: -Kullanılabilir su tutma kapasitesi, dk= 160 mm/m -Etkili bitki kök derinliği, D= 60 cm -Bitki su tüketimi, ET= 5.9 mm/gün -Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % 50’si tüketildiğinde sulamaya başlanacaktır, Ry= 0.50 -Su uygulama randımanı, Ea= % 65 -Su iletim randımanı, Ec= % 85 İstenenler: Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı Sulama aralığı Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı Çözüm: Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı; dn = dk.D.Ry=160 x 0.60 x 0.50 =48 mm b) Sulama aralığı; SA=dn / ET=48/5.9=8 gün c) Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı (Tarlaya her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı) dt =dn/Ea=48/0.65 =73.8 mm d) Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı; dt =dn/Ea Ec=48/0.65 x 0.85 = 86.9 mm

Belirli bir sulama sisteminin kapasitesi için temel denklem: SİSTEM KAPASİTESİ Belirli bir sulama sisteminin kapasitesi için temel denklem: dn var A  d = 3.6  Q  T  Ea idi. dt yok dt verilmişse ; dn verilmişse ; Üstteki eşitlik daha önce verilen dt ’yi hesaplamada kullanılan ve eşitliklerinde mm cinsinden bulunacak toplam sulama suyu ihtiyacının L/s cinsinden ifade edilmesinde ya da su kaynağında mevcut sulama suyu ile belirli bir tarla parselinin ne kadar sürede sulanacağının belirlenmesinde kullanılabilir.

Anılan eşitlikten T çekilirse ; Q : Sistem kapasitesi (L/s) A : Sulanacak alan (da) dt : Toplam sulama suyu ihtiyacı (mm) T : Sulama süresi (h) dn : Net sulama suyu ihtiyacı (mm)

Örnek 1: Verilenler: -Tarla parselinin büyüklüğü, A= 20 da -Uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, dt= 90 mm -Tarlanın 10 saatte sulanması istenmektedir, T=10 h İstenen: -Tarlabaşı kanalında ihtiyaç duyulan debi miktarı Çözüm: Q= (A dt)/ (3.6 T)= (20 x 90)/ (3.6 x 10) = 50 L/s Örnek 2: Verilenler: -Su kaynağında mevcut debi, Q= 60 L/s -Tarla parselenin büyüklüğü, A= 50 da -Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, dn= 80 mm -Su uygulama randımanı, Ea= % 70 -Su iletim randımanı, Ec= % 100 İstenen: -Tarlanın sulama süresi Çözüm: Önce dt sonra T bulunmalı. dt= dn/ Ea.Ec= 80 / (0.70 x 1.00) = 114.3 mm T=(A dt)/ (3.6 Q)= (50 x 114.3)/ (3.6 x 60)= 26 h

Sulama Zamanının Planlanması Fenolojik gözlemlerle Toprak neminin elle kontroluyla Toprak neminin ölçülmesiyle Bitki su tüketiminden yararlanarak (Su dengesi denklemi) Gravimetrik yöntem Tansiyometreler Nötron Prob yöntemi

Fenolojik Gözlem

Elle kontrol

Toprak Neminin Ölçülmesi

Gravimetrik Yöntem: Örnek kabı Pw : Kuru ağırlık yüzdesi cinsinden nem (%) W : Toprak örneğinin yaş ağırlığı (g) Ws : Toprak örneğinin kuru ağırlığı (g)

Tansiyometre Yöntemi: Sulama Zamanı İçin Tansiyon Değerleri 20 30 40 60 30 20 10 Toprak nemi Pw (%) Tansiyometre okumaları (cb) Sulama Zamanı İçin Tansiyon Değerleri BİTKİ TANSİYON (cb) Meyve ağaçları 70 – 80 Narenciye 50 – 70 Bağ 40 – 60 Domates 60 – 70 Marul 40 – 50 Çilek 25 – 35 Kereviz 20 – 30 Kavun, Karpuz, Havuç…. 50 – 60 Tansiyometre

(Nötron okuması/Standart okuma) Nötron Prob Yöntemi: Toprak nemi Pv (%) Sayım oranı (Nötron okuması/Standart okuma) .

Bitki su tüketiminden yararlanarak (su dengesi denklemi kullanılarak) sulama zamanının belirlenmesi: S = I + P – ET – D S : Topraktaki su değişimi, mm I : Sulama, mm P : Yağış, mm ET : Evapotranspirasyon, mm/gün veya mm/ay D : Drenaj, mm Tarih Başlangıç Nemi (mm) Sulama Suyu (I) (mm) Yağış (P) Toplam Nem Periyot Sonu Nem (mm) Periyodik ET Yığışımlı ET 22/03 01/04 12/04 25/04 05/05 25/05 300 250 200 260 210 290 - 120 110 15 25 12 26 315 275 332 346 65 75 72 50 56 140 212 262 318 (+)

mm suyun hacim cinsinden ifade edilmesi 1 da 1 mm su 1 da alanda 1 m3 (1 ton) su 1 mm su 1 m2 alanda 1 lt (1kg) su

Pompa diesel yerine elektrik motoru ile çalıştırılacaksa gerekli güç : SULAMADA POMPA GÜCÜ hb : Basma yüksekliği Pompa H = he + hb + hs hs = (he+hb)0.10 he : Emme yüksekliği H : Manometrik yükseklik (m) hs : Sürtünme kaybı (m) Q  L/s 1 kg/dm3 (lt) m3/s 103 kg/m3 (ton) P : Pompa gücü (BG) (Pompa diesel motorla çalıştırılacaksa gerekli güç) Q : Debi (L/s) H : Manometrik yükseklik (m) : Suyun yoğunluğu (1 kg/dm3) p: Pompa randımanı (%) Pompa diesel yerine elektrik motoru ile çalıştırılacaksa gerekli güç : 1 BG = 0.736 KW

ÖRNEK PROBLEMLER