VURGU CÜMLEDE VURGU

VURGU Konuşma ve okuma sırasında cümlenin bazı kelimelerinin, kelimenin de bir hecesinin diğerlerine göre daha baskılı okunmasına, söylenmesine vurgu denir. Vurgu tamamen sözlü ifade ile ilgilidir. Ama yazılı ifadede de sözlü ifadede nasıl vurgu yapılması gerektiğine dair ipuçları olabilir. Vurgu, söze duygu ve anlam değeri katar; anlaşılmayı kolaylaştırır, dinleyenin dikkatini uyanık tutar. Dilimizi öğrenen yabancıların en güç başardıkları konu, vurgu konusudur. Onların konuşmaları sırasındaki kelime yanlışları, sözlerin tuhaflaşmasının temel nedenlerinden birisi vurgudur. Vurgunun kelimenin hangi hecesinde veya cümlenin hangi kelimesinde olduğunu bulmanın en iyi yolu önemli olduğu anlaşılan hece ya da kelimenin abartılı bir şekilde baskılı okunmasıdır.   Vurgu çeşitleri: KELİME VURGUSU CÜMLE VURGUSU ÖBEK VURGUSU ÜNLEM VURGUSU

CÜMLE VURGUSU Cümlede, anlamca en önemli olan ve özellikle belirtilmek istenen kelimenin baskılı okunmasına cümle vurgusu denir. Cümle vurgusu, normal koşullarda yüklem üzerindedir. Ancak konuşma sırasında, cümlede yer alan sözcüklerin sırasında kimi değişiklikler olabilir. Bu tarz vurgu, sözcükler arasında yer değiştirebilen ve sözcük öbeklerinin kendi vurgularından daha kuvvetli olan vurgudur. Bu özelliği ile de cümlede, anlam değişiklikleri oluşumuna neden olmaktadır. İyi kalpli oğlan çiftçinin kızını seviyor.   Dün sabah Ayten, okulda beni aramış. Dün sabah okulda beni Ayten aramış Dün sabah Ayten, beni okulda aramış. Ayten beni okulda dün sabah aramış.

Cümlede, anlamca en önemli olan ve özellikle belirtilmek istenen kelimenin baskılı okunmasına cümle vurgusu denir. Cümle vurgusu, normal koşullarda yüklem üzerindedir. Ancak konuşma sırasında, cümlede yer alan sözcüklerin sırasında kimi değişiklikler olabilir. Bu tarz vurgu, sözcükler arasında yer değiştirebilen ve sözcük öbeklerinin kendi vurgularından daha kuvvetli olan vurgudur. Bu özelliği ile de cümlede, anlam değişiklikleri oluşumuna neden olmaktadır. İyi kalpli oğlan çiftçinin kızını seviyor.   Dün sabah Ayten, okulda beni aramış. Dün sabah okulda beni Ayten aramış Dün sabah Ayten, beni okulda aramış. Ayten beni okulda dün sabah aramış.

İsim cümlelerinde vurgu genellikle öznede ya da yüklemdedir. Dilimizde zengin imkânlar vardır. Dili de işlediği konular kadar ilginçtir. Akıl; yaşta değil, baştadır. Necip Fazıl'ın eserleri açıklanmaya muhtaçtır.

Soru cümlelerinde vurgu, “mi” soru sözcüğünün önündeki sözcük veya söz grubundadır. Geçmişteki olayları mı ele alıp değerlendiriyor? Hasan, dün sizi otobüste mi görmüş? “mi” ile yapılmayan soru cümlelerinde vurgulanmak istenen, soru kelimesidir. Kitabımı alan hanginizdi? Kaçıncı katta oturuyorsunuz? Ahmet size bu çiçekleri ne zaman getirdi?

“de” bağlacı cümlede kendinden önceki kelimeyi vurgulu yapar. Biz geçen sene buralara da gelmiştik.

UYARI Soru; “Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, özne, nesne veya dolaylı tümleç vurgulanmıştır ?” şeklinde karşımıza çıkarsa, gene vurgulanan öğeyi yüklemin önünde arayacağız. Ayşe bugün kalemini kaybetti. B.’li nesne (vurgulanmış) Ayşe kalemini bugün kaybetti. belirteç (vurgulanmış) Kalemini bugün Ayşe kaybetti. özne (vurgulanmış)

VURGUNUN HAYDUTLARI Bazı ekler ve bazı edat ve bağlaçlar vurguyu etkiler;Kendinden önceki kelime veya heceye atar. –mi bir edattır. –mı edatı kendinden önceki kelimeye veya edata atar. Dayak buldun mu kaç vurgu Beni Hasan mı aradı?

-ki bağlacı da vurguyu kendinden önceki kelime veya heceye atar. Olumsuzluk ekide –ma , -me yi kendinden önceki kelimeye atar. Annem yemek yapmadı. Bazı yüklem çekim ekleri ( -im, -sin, -dir, -siniz , -dirler ) ekleri vurguyu kendinden önceki kelimeye iterler. Sizi arayan ben-im Bunu yapan Ayşe’dir

SORULAR

1- Aşağıdaki tümcelerin hangisinde özne vurgulanmıştır? A. Sınıfımı geçersem babam beni İzmir’e gönderecek. B. Sınıfımı geçersem babam İzmir’e beni gönderecek. C. Sınıfımı geçersem İzmir’e beni babam gönderecek. D. Babam İzmir’e beni sınıfımı geçersem gönderecek.

CEVAP:C Vurgulanması istenen öğe veya sözcük yüklemin önünde yer alır:Yukarıdaki tümceyi öğelerine ayırırsak: Sınıfımı geçersem babam beni İzmir’e Zarf tüm özne nesne D. tüm. gönderecek. yüklem A seçeneğinde Dolaylı Tümleç ; B seçeneğinde nesne; D seçeneğinde belirteç tümleci ; C seçeneğinde özne vurgulanmıştır.

2- Aşağıdaki tümcelerin hangisinde dolaylı tümleç vurgulanmıştır.? A. Okuldan kitaplarımı dün ben aldım. B. Ben okuldan dün kitaplarımı aldım. C. Ben kitaplarımı okuldan dün aldım. D. Ben kitaplarımı dün okuldan aldım.

yüklem CEVAP:D D seçeneğinde Dolaylı tümleç yüklemin önünde vurgulanmıştır.

3- “ Ahmet bu akşam eve geç geldi” cümlesinde hangi öğe vurgulanmıştır? A. Zarf tüm B. Özne C. Dolaylı tüm. D. Yüklem

CEVAP: A Cümlede yüklemin önünde zarf tümleci vurgulanmıştır.

4- “Bugün okula arabayla Ayşe gidecek 4- “Bugün okula arabayla Ayşe gidecek.” cümlesinde hangi öğe vurgulanmıştır? A. Yüklem B. D. tüm C. Özne D. Z. tüm

CEVAP: C Cümlede yüklemin önünde özne vurgulanmıştır.

5- “ Dayak buldun mu kaç” cümlesinde hangi kelime vurgulanmıştır? A. dayak B. buldun mu C. kaç D. buldun

CEVAP: D “-mu” bir edattır -mu edatı kendinden önceki kelimeye veya edata atar. Bu yüzden –mu edatından önce gelen buldun kelimesi vurgulanmıştır.

HAZIRLAYAN BÜŞRA ŞAHİN