ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ/ERZURUM TÜBERKÜLOZ VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 07 Nisan 2017 Cuma ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ/ERZURUM DOÇ.DR.DUYGU ARIKAN

tüberküloz Mycobacterium tuberculosis TÜBERKÜLOZ NEDİR ? tüberküloz Mycobacterium tuberculosis denilen bir basille oluşan, tedavi edilmezse ölümle de sonlanabilen, bulaşıcı bir hastalıktır. 07 Nisan 2017 Cuma

TÜBERKÜLOZ HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ? 07 Nisan 2017 Cuma Tüberküloz bilinen en eski hastalıklardan biri olmasına; sebebinin kesin olarak bilinmesine; 50 yıldır tedavisinin mümkün olmasına; korunabilir bir hastalık olmasına karşın dünyada en yaygın ve ölümcül bulaşıcı hastalıklardan biri olmaya devam etmektedir

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR? 07 Nisan 2017 Cuma 1993 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSO), dünyanın birçok bölgesinde tüberkülozun kontrol altında olduğunu ve önemli derecede ihmal edildiğini ortaya koyarak tüberkülozun kontrolü konusunda acil durum ilan etmiştir

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR? 07 Nisan 2017 Cuma Bugün, dünya nüfusunun üçte biri vücudunda tüberküloz mikrobunu taşımaktadır. Her yıl yaklaşık 9 milyon kişi tüberküloz hastalığına yakalanmakta ve 1,7 milyon insan tüberkülozdan ölmektedir. Bunların çoğu Asya, Afrika ve Latin Amerika’ dadır. Dünya Sağlık Örgütüne göre tüm tüberkülozlu vakaların %10-20’sini çocuklar oluşturmaktadır. Dünya’da her yıl 15 yaşın altında bir milyon 500.000 çocuğun öldüğü tüberküloz basili ile enfekte olduğu ve bildirilmektedir

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR? 07 Nisan 2017 Cuma Bir yaşın altındaki bebeklerde akciğer tüberkülozu görülme oranı yaklaşık yüzde 40’dır. Dünya Sağlık Örgütü Küresel Tüberküloz Kontrolü 2010 Raporu” verilerine göre ülkemizin de içinde yer aldığı DSÖ Avrupa Bölgesi’nde 2009 yılı tüberküloz insidansı ortalaması yüz binde 47’dir.

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR? 07 Nisan 2017 Cuma Dünya genelinde 2009 yılı tüberküloz insidansı ortalaması yüz binde137’dir DSÖ tüberkülozu durdurma stratejisinin hedeflerinden biride 2050 de tüberkülozu yok etmektir

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR? 07 Nisan 2017 Cuma Türkiye'de her yıl yaklaşık 17 bin kişi tüberküloz hastalığına yakalanmaktadır. Türkiye'de 10-15 milyon nüfusun enfekte olduğu, yani vücutlarında tüberküloz mikrobu olduğu tahmin edilmektedir.

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR? 07 Nisan 2017 Cuma DSÖ tahminlerine göre Türkiye'de 2010 yılı tüberküloz insidansı yüz binde 28, tüberküloz prevalansı yüz binde 24'tür ( 11). Ülkemizde Verem Savaş Dispanserlerinde izlenen olguların 2005 yılı verilerine göre %6’sı 15 yaşın altındadır (5).

Türkiye’de durum(türkiyede verem savaş 2010 raporu) 07 Nisan 2017 Cuma

TB Hastalarının Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Olgu Hızları (100 TB Hastalarının Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Olgu Hızları (100.000’de), 2009 Hastaları (Sağlık Bakanlığı,türkiye verem savaş 2011 raporu)

Yaş grubu HASTALIĞIN YERİ TOPLAM AKCİĞER AKCİĞER DIŞI AC+AC DIŞI SAYI % 0-4 126 56.5 88 39.5 9 4.0 223 5-14 370 50.3 329 44.8 36 4.9 735 15-24 2.292 64.3 1.137 31.9 133 3.7 3.562 25-34 2.479 66.0 1.139 30.3 139 3.757 35-44 1.616 63.9 817 32.3 94 2.527 45-54 1.694 64.5 832 31.7 102 3.9 2.628 55-64 1.135 59.6 715 37.5 55 2.9 1.905 65 ve + 1.194 57.8 791 38.3 80 2.065 10.906 62.7 5.848 33.6 648 17.402 07 Nisan 2017 Cuma Tablo:TB Olgularında Yaş Gruplarına Göre Hastalığın Tutulum Yerinin Dağılımı, 2009(verem savaş,2011 raporu)

Verem Sadece Akciğerlerde mi Hastalığa Neden Olur? 07 Nisan 2017 Cuma Solunum yolu ile alınan mikrop, daha sonra kan ve lenf dolaşımı yolu İle lenf bezi beyin zarı dalak Karaciğer kemik ve böbrek gibi diğer organlarda hastalığa neden olur

TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA Tüberkülozda bulaşma 07 Nisan 2017 Cuma Tüberkülozda bulaşma hayatın ilk 2 yılında ve adölesan dönemde fazladır. Çocuklardaki tüberküloz enfeksiyonunun kaynağı büyük oranda erişkinlerdir. Çoğunlukla evdeki bir akraba, bazen de bir bakıcı, komşu, öğretmen ya da yuva personeli gibi çocukla yakın teması olan bir tüberkülozlu basil saçarak bulaşmaya neden olabilir. genellikle çocuklar bulaştırıcı değildir. M. tuberculosis’e bağlı enfeksiyon sınırlandırılamazsa hastalık ortaya çıkar . sığırların süt ve bu sütlerden yapılan süt ürünleri ile de bulaşabilir (m.bovin)

Tüberkülozda bulaşma 07 Nisan 2017 Cuma Erişkinlerden farklı olarak çocuklarda ilk 5 yaşta enfeksiyon varsa hastalanma riski yüksektir. Enfekte olan çocuğun yaşı ne kadar küçük ise hastalık gelişme riski o kadar yüksektir (3,12).

TÜBERKÜLOZ YATAKTAN BARDAKTAN TABAKTAN KAŞIKTAN EL SIKIŞMA İLE 07 Nisan 2017 Cuma YATAKTAN BARDAKTAN TABAKTAN KAŞIKTAN EL SIKIŞMA İLE BULAŞMAZ

Çocuklarda tüberkülozun ortaya çıkmasında 07 Nisan 2017 Cuma beslenme yetersizliğinin kızamık, suçiçeği gibi viral ya da boğmaca gibi bakteriyel enfeksiyonların steroid kullanımının ruhsal ve fiziksel travmaların ve benzeri bazı etkenlerin direnci kırması hazırlayıcı rol oynayabilir.

07 Nisan 2017 Cuma Hastalığının özellikle çocuklara çok kolay bulaşabilmesi ve erişkin yaşlarda alevlenen tüberküloz olgularında basillerin büyük oranda çocukluk evresinde alınmış olması çocuklardaki primer tüberküloz olgularının tanınmasının önemini arttırmaktadır (7,12).

Bulaşrıcılığı etkileyen faktörler 07 Nisan 2017 Cuma Hastaya ait faktörler: Balgamda basil sayısının fazla olması, canlılığı, virülansı bulaşmayı artırır Ortama ait faktörler: Ortamın havalandırılması basili seyreltir. Ultraviyole, güneş ışığı canlı basil sayısını azaltır.

Bulaşrıcılığı etkileyen faktörler 07 Nisan 2017 Cuma Kaynağa yakın olma karşılaşılan basili artırır (aile bireylerinde latent enfeksiyon ve hastalık uzak temaslılara göre daha fazladır).

Bulaşrıcılığı etkileyen faktörler 07 Nisan 2017 Cuma Hedef kişiye ait faktörler: Hastalığa/basile kişisel direnç (önceki hastalık, koruyucu tedavi, BCG, TB dışı enfeksiyonlar) bulaşmayı azaltır. Hastalanmayı artıran durumlar ve diğer hastalıklar bulaşmayı artırabilir.

VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ? 07 Nisan 2017 Cuma Kuru öksürük ve hafif dispne Ateş, gece terlemesi iştahsızlık Bebeklerde kilo almada zorluk gelişme geriliği Yorgunluk, halsizlik solunum seslerinde azalma solunum sıkıntısı

VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ? 07 Nisan 2017 Cuma Çocuklarda lenfo-hematojen yayılım sık olduğundan akciğer dışı organların tutulumu fazla görülür ve bunlara ait klinik bulgular eşlik edebilir. (9).

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ? 07 Nisan 2017 Cuma Diğer organlara bulaşan veremde, baş ağrısı, kusma, boyun veya koltuk altında lenf bezi şişliği gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Karaciğer ve dalakta büyüme Eklem ve kemiklerde hassasiyet, hareket kısıtlılığı Menenjit belirtileri Gözlerde iltihaplanma görüntüsü Deri bulguları

TÜBERKÜLOZUN TANISI Tüberkülozda tanI 07 Nisan 2017 Cuma tüberkülin deri testi (PPD) ve interferon gama salınım testinin (İGST) pozitif olması ile anlaşılır. Enfekte çocukta hastalığa ait belirti ve bulgu yoktur. Akciğer grafileri normaldir akciğer parankiminde veya lenf nodlarında kalsifikasyon ve/veya granülom görünümü olabilir.

Tüberkülozda tanI 07 Nisan 2017 Cuma Özellikle küçük çocuklarda (en çok ilk bir yılda olmak üzere 5 yaşa kadar) hematojen yayılım olasılığı yüksektir. Tanı için, semptomlar, tüberküloz hastası ile temas öyküsü, risk faktörlerinin var olup olmadığı bilgisi, fizik muayene bulguları, tüberkülin cilt testi, radyolojik bulgular ve mikrobiyolojik bulgular kullanılır (9,12).

                                                                                                                Tüberküloz Tüberkülozda tanI 07 Nisan 2017 Cuma Balgam muayenesikesin tanı balgamda tüberküloz basillerinin gösterilmesi ile konulur—çıkaramıyorsa bronş lavajı uygulanır veya açlık mide suyunun incelenmesi yapılır. Tüberküloz basili içeren bir balgam örneğinin mikroskop görüntüsü

Tüberkülozda tanI 07 Nisan 2017 Cuma Röntgen filmi: tüberkülozlu bir hastanın akciğer grafisinde hastalıkla ilgili bulgulara rastlanabilir. Tüberkülin deri testi (PPD): kişinin tüberküloz mikrobu ile karşılaşıp karşılaşmadığını öğrenmemizi sağlar. Sol kola

Tüberkülozda tanI 07 Nisan 2017 Cuma yapılan test 48-72 saat sonra ölçülür. Hastanın yakınmaları ile hastalıktan şüphelenilir. Verem savaşı dispanserlerinde tanı işlemleri, tedavi, ilaçlar ve takip ücretsizdir (9,12).

PPD testi BCG’lilerde15 mm ve üzeri 07 Nisan 2017 Cuma PPD testi BCG’lilerde15 mm ve üzeri PPD testi BCG’sizlerde10 mm ve üzeri pozitif

Tüberkülozda tanI 07 Nisan 2017 Cuma Verem mikrobunun tuttuğu akciğer dışı diğer organlara göre tetkikler yapılmaktadır. Lenf bezi için lenf bezi biyopsisi, akciğer zarı için akciğer zarının biyopsisi, üriner sistem için idrar kültürü, periton için periton sıvısının incelenmesi, Tüberküloz menenjit için beyin omurilik sıvısının incelemesi gibi

DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ (DGT) Verem savaş Dispanseri (VSD) hekimi, DGT’ nin yeri, zamanı, uygulayıcısını aile ile birlikte ve onlara en uygun şekilde belirler. DGT sağlık personeli tarafından uygulanamıyorsa bu görev aileden bu sorumluluğu taşıyacak bir kişiye verilir. Hasta için Verem Savaş Dispanseri tarafından hazırlanan ve içinde günlük ilaç poşetleri ve “DGT izlem formu” olan “DGT paketi” DGT gözetmenine ulaştırılır. DGT gözetmeni, 07 Nisan 2017 Cuma

07 Nisan 2017 Cuma ilaçların dozları, olası yan etkileri, tedavinin süresi ve kontroller konusunda bilgilendirilir. Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) gözetmeni ve hasta ya da velisi, ilaç içirilince, günlük olarak DGT formuna imza atarlar. Aile bireyi tarafından DGT yapılıyorsa, sık aralıklarla denetlenmesi, ilaç sayımı yapılması ve DGT’nin düzenli uygulandığından emin olunması gerekir (8,12).

Erzurum’da DGT uygulaması 07 Nisan 2017 Cuma

Tüberkülozlu anneden doğan bebek 07 Nisan 2017 Cuma Bebekte aktif hastalık düşünülmüyorsa ve tüberküloz deri testi (PPD) negatif ise izoniazid(H), ile koruma tedavisi (profilaksi) başlanır. Bebek üç aylık olunca tekrar klinik olarak ve PPD ile değerlendirilir. PPD pozitif ise aktif hastalığın olup olmadığı araştırılmalıdır. Hastalık yoksa PPD sonucuna bakılmaksızın izoniazid(H), 6 aya tamamlanır. Koruma tedavisinin altıncı ayının sonunda tekrar PPD yapılır ve negatif bulunursa BCG(verem aşısı) uygulanır (12).

Emziren annelerde 07 Nisan 2017 Cuma bütün temel (birinci seçenek) ilaçlar güvenle kullanılabilir. Tüberküloz ilaçları anne sütünde çok düşük düzeylerde bulunur. Bunun bebeğe zarar verici etkisi yoktur. Ancak koruyucu etkisi de olmadığı unutulmamalıdır (12). Sosyal koşulları uygun olan ailelerde, annenin balgamının teorik olarak negatifleşeceği iki haftalık tedavi süresince bebekten ayrı tutulması önerilir. Bu dönemde

Bildirim ve kayıt 07 Nisan 2017 Cuma annenin sağılan sütü bebeğe verilebilir. Sosyal koşulları uygun olmayan ailelerde ise anne ve bebek bir arada kalabilirler ve anne cerrahi maske takarak bebeği emzirir (9). Bildirim ve kayıt Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Tanı konduktan sonra bir hafta içinde İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilir (9,12).

TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ Tüberkülozda tedavi 07 Nisan 2017 Cuma Tüberküloz hastalığı düzenli ilaç kullanmakla 6-9 ayda tamamen iyileşir. İlaçlarını düzenli kullanan hastalar başkalarına hastalık bulaştırmaz. çocukların tedaviside kullanılan temel ilaçlar izoniazid(H), Rifampisin(R), pirazinamid(Z), Ethambutol(E), Streptomisin(S),

Tüberkülozda tedavi Tüberküloz menenjit, 07 Nisan 2017 Cuma Tüberküloz menenjit, plevral ve perikardial tüberküloz ve miliyer tüberküloz tedavisinde antitüberküloz ilaçlarla birlikte oral kortikosteroidler 4- 6 hafta süreyle kullanılır. M.bovis enfeksiyonuda benzer şekilde tedavi edilir. Çocuklarda tüberküloz tedavisinde, tutulan organ ve

Tüberkülozda tedavi 07 Nisan 2017 Cuma bulaştırıcı olduğu düşünülen erişkinlerdeki tüberküloz ilaç direnci gözetilmelidir. Eğer basil yükünün fazlalığını gösteren mikroskobi pozitifliği ya da kavite varsa, ülkemizde çocuklara da tedaviye dört ilaçla başlanmalıdır. Son yapılan bir derlemede çocuklarda etambutolün güvenli bir şekilde kullanılabileceği gösterilmiştir; bununla birlikte, etambutolün görme alanı muayenesi yapılabilen çocuklarda kullanılması uygundur (1, 3, 9).

TEDAVİ 07 Nisan 2017 Cuma Kullanılan ilaç dozları, tabletlerin ve şurupların kullanımını kolaylaştıracak şekilde yaklaşık doz yapılabilir. Kilo aldıkça dozlar arttırılır. Tedaviye uyum önemlidir.

Tüberkülozda tedavi 07 Nisan 2017 Cuma Hastanın kapsül ya da tabletleri rahatça yutamaması durumunda bir kaşığa kapsül içi dökülerek ya da tabletler ezilerek konulabilir. İçme zorluğu nedeniyle mecbur kalınırsa, meyve suyu ya da çocuğun seveceği başka bir besine karıştırılıp verilebilir.

İlaçlar; ışık görmeyen, serin, kapalı bir yerde saklanmalıdır. 07 Nisan 2017 Cuma İlaçlar; ışık görmeyen, serin, kapalı bir yerde saklanmalıdır. Her sabah aç karnına, aynı saatte içilmeli, yemek 1 saat sonra yenmelidir. Sütle ve antiasit türü mide ilaçları ile birlikte alınmamalıdır. Bunlar, ilacın etkinliğini azaltmaktadır. Eğer ilaç midesine dokunuyorsa süt veya antiasitler ilaç alımından 2 saat önce ya da sonra alınmalıdır.  

Genellikle tedavi başlandıktan 15-20 gün sonra bulaştırıcılık ortadan kalkar 07 Nisan 2017 Cuma Çocuklar, vücut ağırlıklarına göre daha yüksek dozlara daha iyi tahammül gösterirler. Daha az yan etki görülür Düzenli bir tedavi ile %95-99 iyileşme sağlanır.

İlaca Dirençli Tüberküloz 07 Nisan 2017 Cuma Uygun tamamlanmayan tedavi (tek ilaçla tedavi, yetersiz ilaç kombinasyonları ile tedavi ve tedaviye aralar vermek) ile ilaç direnci gelişmektedir. İlaca dirençli tüberkülozu olan hastaların tedavisi; daha uzun sürmesi, daha çok yan etki yaratması, daha pahalı olması ve bazen ameliyat da gerektirmesi nedeniyle daha zordur. (1, 9,12). Türkiye de Dirençli TB Sorunu Ciddi Boyutlarda

Tüberkülozda KORUNMA 07 Nisan 2017 Cuma Toplumsal Korunma: Bulaştırıcı olan tüberkülozlu hastaları bulmak ve bunları etkin bir şekilde tedavi ederek bulaştırıcı durumdan çıkarmakla mümkündür.

Tüberkülozda KORUNMA 07 Nisan 2017 Cuma Kişisel Korunma: Bireysel korumada BCG ile aşılama ve ilaçla koruma (kemoprofilaksi) kullanılmaktadır. a) BCG ile aşılama: Ülkemizde BCG aşısı doğumdan sonra ikinci ayını bitiren bebeklere yapılır

Tüberkülozda KORUNMA Aşı zamanı geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir. 07 Nisan 2017 Cuma Aşı zamanı geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir. Ancak bu durumda, önce tüberkülin deri testi (PPD) yapılması gerekir

VEREM HASTALIĞINDAN KORUNMA 07 Nisan 2017 Cuma b) İlaçla Koruma: Enfekte olmayan sağlam kişilerde, ve enfekte olan fakat hastalanmamış kişilerde aktif tüberküloz hastalığı gelişme olasılığını azaltmak için yapılan koruyucu tedavidir. İlaçla koruma tedavisinde genellikle izoniyazid kullanılır. Toplam koruma tedavi süresi 6 aydır (2,10).

taramalar Taramalar Tüberküloz hastalarının temaslıları 07 Nisan 2017 Cuma Tüberküloz hastalarının temaslıları ceza ve tutukevlerinde kalanlar sağlık çalışanları bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar (AIDS, kronik böbrek yetmezliği vb.) ya da bağışıklığı baskılayıcı tedavi uygulananlar (TNF alfa inhibitörü kullananlar, hemodiyaliz hastaları, vb.) huzurevinde kalanlar maden ocaklarında çalışanlar,

taramalar akıl hastanelerinde uzun süre kalanlar 07 Nisan 2017 Cuma akıl hastanelerinde uzun süre kalanlar göçmenler, mülteciler, sığınmacılar tüberküloz insidansı yüksek ülkelerden gelenler evsizler alkolikler, ilaç bağımlıları Risk gruplarında yılda bir kez tarama yapılması gerekmektedir.

İsteğe bağlI ve rapor amacıyla yapılan taramalar 07 Nisan 2017 Cuma Fabrikalar askere giriş yurt başvuruları, çocuk yuvası ve kreş başvuruları bazı esnaf grupları heyet raporu başvuruları işe giriş vb. (9).

Tüberküloz düşünülen çocukta mutlaka aile taraması yapılmalıdır. 07 Nisan 2017 Cuma Tüberküloz düşünülen çocukta mutlaka aile taraması yapılmalıdır. Gebelerde Tüberküloz tedavisi Tüberküloz tanısı konan gebede en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Streptomisin dışındaki tüm temel ilaçlar gebelikte güvenle kullanılabilir. Gebelik döneminde tedavi alan anneler, bulaştırıcılıkları ortadan kalkacağı için doğum sonrasında bebeklerine tüberküloz bulaştırmamış olacaklardır (12).

07 Nisan 2017 Cuma Doğum yaptıktan sonra tüberküloz tanısı konan annelerin bebeklerinde de tüberküloz araştırılmalı; hastalık saptanırsa bebek de tedavi edilmeli, hastalık saptanmamışsa koruyucu tedaviye alınmalıdır ( 12).

En sık görülen yan etkiler; Tüberküloz tedavisinin yan etkileri var mıdır? Yan etki çıkması halinde ne yapılmalıdır 07 Nisan 2017 Cuma En sık görülen yan etkiler; cilt döküntüsü, kaşıntı, İştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı görme bozukluğu, bulanık görme, kırmızı/yeşil renk ayırımında bozulma grip benzeri yakınmalar, eklem ağrısı parmaklarda uyuşma, ağız çevresinde uyuşma Kulakta çınlama ve işitme kaybıdır.

ilaca bağlı sarılık ve böbrek yetmezliğidir. Daha nadir görülen yan etkiler; 07 Nisan 2017 Cuma kanamaya eğilim ilaca bağlı sarılık ve böbrek yetmezliğidir.

Yan etkilerin birçoğu tedaviyi tamamen bırakmayı gerektirmez. Tüberküloz tedavisinin yan etkileri var mıdır? Yan etki çıkması halinde ne yapılmalıdır 07 Nisan 2017 Cuma Yan etkilerin birçoğu tedaviyi tamamen bırakmayı gerektirmez. İlaca devam edilip edilmeyeceğine ancak tedaviyi düzenleyen ve/veya takip eden doktor karar verebilir (12).

HEMŞİRELİK BAKIMI 07 Nisan 2017 Cuma Tüberküloz tanısı ile izlenen çocuğun aşılarının düzenli o yeterli beslenmesi önemlidir. ağır tüberküloz vakaları hastaneye yatırılır. Ancak aktif tüberkülozu olan çocukların temas sporları gibi aktivitelere katılmaları kısıtlanır. Etkili tedavi başlandıktan sonra ve bulgular geriledikten sonra çocuk okula dönebilir. Hemşire çocuğu ve aileyi tanı yöntemlerine hazırlar ve PPD testini uygular

HEMŞİRELİK BAKIMI 07 Nisan 2017 Cuma Ayrıca radyolojik çalışmalara yardım eder ve laboratuvar incelemeleri için gereken örnekleri alır. Bebeklerde ve küçük çocuklarda balgam örneğini almak güçtür. Bu çocuklara nazogastrik sonda takılarak gastrik lavaşla açlık mide suyu alınır. Aileye çocuğun bakımında sağlık ekibi ile işbirliği yapmasının önemi açıklanır. Çünkü tedavinin başarısı ilaç tedavisine bağlıdır.

HEMŞİRELİK BAKIMI 07 Nisan 2017 Cuma Aktif tüberkülozu olan çocuğun ilaçlarını aldığından emin olmak için hemşirenin yakın izlem yapması gereklidir. Yakın izlem en az iki hafta boyunca her gün, daha sonra tedaviye uyum varsa haftada ikiye indirilerek yapılmalıdır (1, 3, 13).

TEŞEKKÜRLER 07 Nisan 2017 Cuma

07 Nisan 2017 Cuma KAYNAKLAR 1-Aksaray ,N., Özgür, Ö.( 2011).Tüberküloz Tanısı. J Pediatr Inf ; 5 (Suppl 1): 54-8 2-Bakırtaş, A., Can, D., Gülen, F., Kiper, N., Pekçan S.,Yalçın, E.(2008) Çocuk ve tüberküloz. Türk Toraks Derneği Eğitim Kitapları Serisi, Ankara: Aves Yayıncılık http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/book/file/2422011194634-12_cocuk_ve_tuberkuloz.pdf)

07 Nisan 2017 Cuma 3-Çavuşoğlu, H.(2011). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. 10.Baskı.Cilt I, Ankara: Sistem Ofset basımevi 4- Dye, C., Scheele ,S., Dolin, P., et al. (1999).Global burden of tuberculosis. Estimated incidence, prevalence, and mortality by country. JAMA 282:677-686. 5-Gümüşlü F., Özkara Ş.İ Özkan S., Baykal F., Güllü Ü.(2007). Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2007. Ankara: Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Daire Başkanlığı. 6-Kılıçaslan, Z.(2007).Dünyada ve Türkiye’de tüberküloz. ANKEM Dergisi21(ek 2):76-80 7-Nelson, LJ., Wells, CD.(2004) Global epidemiology of childhood tuberculosis.Int J Tuberc Lung Dis 8: 636-47.

07 Nisan 2017 Cuma 8-Özkara, S., Aktas, Z., Özkan, S., Ecevit, H.(2003) Türkiye’de Tüberkülozun Kontrolü için Başvuru Kitabı. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları 9-Özkara, Ş., Türkkanı, M H., Musaonbaşıoğlu, S.(2011).Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları

07 Nisan 2017 Cuma 10-.Singh, V., Patra, S. ( 2011 ) A Relook at Preventive Therapy for Tuberculosis in Children. Indian J Pediatr 78:205–210 11-Tahaoğlu, K., Kongar, N., Elbek, O., Tümer Ö, Kılıçaslan Z.(2012)Türk Tabipler Birliği Tüberküloz Raporu,1.Baskı Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları

07 Nisan 2017 Cuma 12-TC Sağlık Bakanlığı (2011).Verem (Tüberküloz) Hastaları ile Hasta Yakınlarını Bilgilendirme Rehberi ve Veremli Hastaların Hak ve sorumlulukları, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları 13-Törüner, E K., Büyükgönenç, L.(2012). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. 1.Baskı, Ankara: Göktuğ Yayıncılık

07 Nisan 2017 Cuma 14-Türkkanı, M H., Güllü, Ü., Yıldırım, A., Baykal, F., Özkara, Ş.(2010).Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2010.Ankara: Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Daire Başkanlığı. 15-Türkkanı, MH., Musaonbaşıoğlu, S., Yıldırım, A., Baykal F.(2011). Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2011. Ankara:Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Daire Başkanlığı. 16-.World Health Organization (2006) The Stop TB Strategy: Building on andenhancing DOTS to meet the TB-related Millennium Development Goals. Geneva: World Health Organization.