Madde ve Maddenin Özellikleri

Madde Madde kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan her şeydir. Maddenin aynı zamanda kütlesi hacmi vardır. Maddenin üç fiziksel hali vardır: Katı, sıvı, gaz.

Hacim Her maddenin kendisine ait bir hacmi vardır. Hacim V ile gösterilir. Katı ve sıvıların belirli bir hacimleri vardır. Sıvıların hacmi, dereceli kaplarla ölçülür. Katıların hacmi ise içinde hiç çözünmediği bir sıvı bulunan dereceli kaba atıldığında taşırdığı sıvının hacmi ile ölçülür. Gazların belirli bir hacmi yoktur. Bulunduğu kabın hacmi aynı zamanda gazın hacmidir.

Kütle Her maddenin kütlesi vardır. Kütle m ile gösterilir. Maddelerin kütleleri, eşit kollu terazi ile ölçülür. Miktarı artan bir maddenin kütlesi kesinlikle artar. Kütle birimleri genel olarak miligram (mg), gram (g), kilogram (kg ve ton) olarak ifade edilir. 1000 mg = 1 g ; 1000 g = 1 kg ; 1000 kg = 1 ton dur.

Eylemsizlik Maddelerin bulunduğu durumu koruma isteğine eylemsizlik denir. Bunun için gösterdiği dirence de eylemsizlik kuvveti denir. Hareket eden bir maddenin hareketine devam etme, durmakta olan bir maddenin de durmaya devam etme isteğine eylemsizlik denir. Günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız bir durumdur. Bir otomobil ani bir fren ile durduğunda içinde oturmakta olan yolcuların öne doğru hareket etmesi ya da aniden kalkış yaptığında içinde oturmakta olan yolcuların geriye doğru hareket etmesi eylemsizlik örneğidir, içi su dolu bir bardağın altına konan bir kağıdın hızlı bir şekilde çekilerek bardağın altından alınması ve bardağın hareket etmemesi bir eylemsizlik örneğidir.

Fiziksel Değişme Maddenin dış görünüşü ile ilgili olan özelliklere fiziksel özellikler denir. Yoğunluk, sertlik, renk, koku, tad …. gibi. Maddenin sadece dış yapısında meydana gelen değişmelere ise fiziksel değişmeler denir. Fiziksel değişimler sonucu maddelerin fiziksel özellikleri değişir. Buzun erimesi, alkolün buharlaşması, tuzun suda çözünmesi, yoğurttan ayran yapılması, naftalinin süblimleşmesi, camın kırılması…. gibi olaylarda maddenin sadece fiziksel özellikleri değişir. Saf maddelerin yapısına ısı verildiğinde, maddenin ya sıcaklığı artar ya da fiziksel hâli değişir.

Kimyasal Değişim Maddenin iç yapısı ile ilgili olan özelliklere kimyasal özellikler denir. Yanıcı olup olmaması, asidik ya da bazik özellik göstermesi …. gibi. Maddelerin atom ve moleküllerinde meydana gelen değişikliklere kimyasal değişme denir. Kimyasal değişimler sonucunda maddelerin hem fiziksel hem de kimyasal özellikleri değişir. Odunun yanması, metallerin paslanması, asitin bazla nötrleşmesi, suyun elektrolizi, yaprakların sararması, domatesin çürümesi, peynirin küflenmesi…. gibi olaylarda madde kimyasal değişime uğrar. Bu durumda kimyasal özellikler ile birlikte fiziksel özellikler de değişir.

Maddenin Katı Hali Maddenin belirli bir şekle ve hacme sahip en düzenli halidir. Örnek demir, tahta, buz birer katı örneğidir. Taneciklerinin düzenli ve aralarında boşlukların en az olduğu hâlidir. Belirli şekilleri vardır ve akışkan değildir. Tanecikleri birbiri ile temas hâldedir. Ancak bulundukları yerde titreşim hareketi yaparlar. Bu olay katıların bir şekle sahip olmasını sağlar. Katı maddelerin yapısına ısı verildiğinde enerjileri artar ve belirli bir sıcaklıkta hâl değiştirirler ve sıvı hâle geçerler. Maddenin potansiyel enerjisi en az olan hâlidir.

Maddenin Sıvı Hali Sıvı maddenin belirli bir hacmi vardır, ancak belirli bir şekli yoktur. Sıvıyı oluşturan tanecikler arasında az da olsa boşluk bulunur. Örnek su, benzin, alkol... Tanecikleri birbiri ile temas hâlindedir. Tanecikleri arasında mini boşluklar vardır. Tanecikler sürekli hareket ettiklerinden birbirleri üzerinde kayarak yer değiştirirler. Bu sıvının belirli bir şeklinin olmamasına sebep olur. Sıvılar akışkandır ve bulundukları kabın doldurdukları kadarının şeklini alırlar. Sıvı maddelerin yapısına ısı verildiğinde enerjileri artar ve belirli bir sıcaklıkta hâl değiştirirler ve gaz hâle geçerler. Belirli bir hacimleri vardır. Bulundukların kabın temas ettikleri alanlarına basınç uygularlar.

Maddenin Gaz Hali Maddenin sıvı hal gibi belirli bir şekli yoktur. Bir gazın hacmi bulunduğu kabın hacmine eşittir. Gazların hacimleri basınç ve sıcaklıklarına bağlı olarak değişir. Hava, karbondioksit, oksijen birer gazdır. Tanecikleri birbirinden bağımsız hareket eder. Tanecikleri arasındaki çekim yok kabul edilir. Sürekli hareket hâlinde olduklarından belirli bir şekilleri yoktur. Bulundukları kapalı bir kabın her yerine homojen olarak yayılırlar ve kabın şeklini alırlar. Yani belirli bir hacimleri yoktur. Tanecikleri arasında katı ve sıvılara göre çok büyük boşluklar vardır. Isıtıldıklarında hacimleri artar ve tanecikleri daha hızlı hareket ederler. Gazlar sıvı hâle geçene kadar kuvvet etkisi ile sıkıştırabilirler. Akışkanlığı, sıvılardan büyüktür. Potansiyel enerjisi en büyük olan gaz hâli, en küçük olan katı hâlidir.

Hal Değişimi Katı eriyerek sıvıya, süblimleşerek gaza dönüşür. Sıvı buharlaşarak gaza, donarak katıya dönüşür. Gaz yoğunlaşarak sıvıya, depozisyon ile ise katıya dönüşür. Erime Noktası Bir maddenin katı haleden sıvı hale geçmesidir.Sıvılar için ayırt edicidir. Donma Noktası Bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesidir. Sıvılar için ayırt edicidir. Kaynama Noktası Bir maddenin sıvı halden gaz haline geçmesidir. Sıvılar için ayırt edicidir. Yoğunlaşma Noktası Bir maddenin gaz halinden sıvı hale geçmesidir.Gazlar için ayırt edicidir. Süblinleşme Bir maddenin katı halden gaz haline geçmesidir.Katılar için ayırt edici özelliktir.