BİYOLOJİ DÖNEM ÖDEVİ ÖĞRETMEN ADI: ALİ ÖZGÜR AKDAYI KONU: MAYOZ VE MİTOZ BÖLÜNME HAZIRLAYANLAR 834-PELİN DURAL 830-DİDEM SELVİ SINIFI: 12-E

MAYOZ VE MİTOZ BÖLÜNME

MİTOZ BÖLÜNME Mitoz bölünmede amaç ana hücredeki kalıtım materyalinin eşit şekilde(nitelik ve nicelik olarak değişmeden) yavru hücrelere aktarılmasıdır. Mitoz bölünme;büyümeyi,rejenerasyonu ve gelişmeyi sağlar.Eşeysiz çoğalan canlılarda ise aynı zamanda üremeyi sağlamaktadır.

MİTOZ BÖLÜNMENİN ÖZELLİKLERİ Bütün canlılarda görülür. Vücut hücrelerinde görülür. Çok hücrelilerde büyüme ve gelişmeyi,bir hücrelilerde çoğalmayı sağlar. Vücut hücreleri oluşturulur. Büyüme ve gelişmenin olduğu her dönemde görülür.(Ömür boyu) Oluşan hücreler uzun ömürlüdür

Bölünme sonunda kalıtsal özellikleri aynı iki hücre oluşur. Kromozom sayısı sabit kalır. Bir bölünmeden ibarettir. Mutasyonlar hariç DNA nitelik ve niceliği değişmeden yavru hücrelere aktarılır. Çekirdek bölünmesinden (karyokinez) ve sitoplazma bölünmesinden (sitokinez) oluşur. n ve 2n kromozomlu hücreler görülür.

KARYOKİNEZ

SİTOKİNEZ

MİTOZ BÖLÜNMENİN EVRELERİ 1- İNTERFAZ EVRESİ 2- ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ

İNTERFAZ EVRESİ Genç hücrelerin,büyüyüp gelişerek bölünebilme özelliği kazandığı evreye interfaz denir. İnterfazın sonunda; -Kromozomlar kendini eşlemiş durumdadır. -Sentromerler çift hale gelmeye başlar. -DNA miktarı iki katına çıkmıştır. -Kromatitler kromozomlar halinde düzenlenir.

G1 Evresi: Protein sentezi ile enzimler üretilir. S Evresi: Kromatin iplik(DNA) kendini kopyalar. Bu olaya(DUPLİKASYON=REPLİKASYON) denir. G2 Evresi: Hücrede ATP üretim hızı, protein sentezi, RNA aktifliği artar.

ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ Çekirdek bölünmesi 4 evrede gerçekleşir. -PROFAZ EVRESİ -METEFAZ EVRESİ -ANAFAZ EVRESİ -TELEFAZ EVRESİ

PROFAZ EVRESİ İnce uzun kromatitli iplikler şeklinde görünen kromozomlar, yavaş yavaş kalınlaşmaya başlar. Eşlenmiş sentrioller birbirinden ayrılırken iğ iplikleri oluşur. Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur. E.R. Kaybolur. Profazın sonuna doğru kromatitli durumdaki kromozomlar iğ ipliklerine tutunurlar.

PROFAZ

METEFAZ EVRESİ Kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde tek sıra halinde dizilirler. Kromozomlar sentromerleri ile iğ ipliklerine tutunarak hücrenin ekvatoral düzlemine yerleşir. Kromozom sayısının çok iyi sayılabildiği evredir. Sentromerler bölünür. Kardeş kromatitler birbirinden ayrılmaya başlarlar.

METAFAZ

ANAFAZ EVRESİ Kardeş kromatitlerin ayrılması bu safhada olur. Bütün kromatitlerin sentromerleri aniden birbirinden ayrılır ve hızla iğ iplikleriyle karşılıklı kutuplara çekilir.(Sentomerler iğ iplikleri üzerinde kaymayı sağlarlar.) Kromatitler kutuplara ulaştığı zaman anafaz safhası sona erer. Her kromatit birer kromozom olur.

ANAFAZ

TELOFAZ EVRESİ Kromozomlar kutuplara toplanırlar ve interfazdakidaki durumları yeniden kazanırlar. Kromatitler (yavru kromozomlar) kromatin ağına dönüşür. Çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşumu gerçekleşir. E.R. oluşur. İğ iplikleri kaybolur. Stoplazma bölünmesi başlar.

TELOFAZ

MAYOZ BÖLÜNME Eşeyli üremenin göründüğü canlılarda üreme hücrelerinin oluşumunu sağlayan özel bir bölünme çeşididir. Mayoz bölünmede kromozom sayısı yarıya indirgenir.

MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖZELLİKLERİ Sadece 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinde görülür. Eşeyli üreyen canlılarda, spor oluşturan bazı canlılarda görülür. Üremede rol oynar. Üreme hücreleri oluşturulur. Sadece üreme döneminde görülür. Kısa ömürlüdür.

Hücre oluşumunu sağlar. Çeşitliliğe yol açar. Krossing-over görülürse çeşitlilik daha da artar. Kromozom sayısını yarıya indirger. Bir hücre bir defa mayoz geçirir. Bir hücreden kalıtsal özellikleri farklı 4 hücre oluşur. İki çekirdek bölünmesi ve iki sitoplazma bölünmesinde oluşur. İki çekirdek bölünmesi arasında DNA replikasyonu olmaz.

Hücre arka arkaya iki çekirdek bölünmesi ve iki sitoplazma evresi geçirir. Ancak diploid hücreler mayoz geçirir. İki çekirdek bölünmesi arasında DNA replikasyonu olmaz. Homolog kromozomlar sinapsis oluştururlar. Oluşan hücreler kromozom ve gen yapısı olarak birbirlerinden ve ana hücreden farklı olabilirler.

1.ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ -PROFAZ 1 -METAFAZ 1 -ANAFAZ 1 -TELEFAZ 1

2.ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ -PROFAZ 2 -METAFAZ 2 -ANAFAZ 2 -TELEFAZ 2

1.ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ PROFAZ 1 -Homolog kromozomlar kısalıp kalınlaşır. -Homolog kromozomlar karşılıklı gelip sinapsis yapar. -Tetratlar oluşur. -Tetrat sayısı bir hücrenin kaç çift kromozomlu olduğunu gösterir. -Homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında parça degişimi meydana gelebilir.(Krossing-over)

Homolog kromozom :Biri anneden diğeri babadan gelen ve benzer özellikteki genleri taşıyan kromozolara denir. Sinapsis:Anne ve babadan gelen her biri iki kromatitten oluşan kromozomların bir araya gelerek birbiri üzerine sarılmasına denir. Krossing-over:Homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasındaki parça değişimine denir. Kalıtsal çeşitliliğe neden olur. Evrimin açıklanmasına yardımcıdır.

-Tetrat:Homolog kromozomların çiftine ait 4 kromatitin ayrı ayrı gözlendiği evredir. -Kromatit:Bir kromozomdaki tamamen biribirine benzer olan iplikçiklere denir.

-Çekirdek zarı ve çekirdekçik erir. -İğ iplikleri oluşur. -E.R. kaybolur.

METAFAZ 1 Kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde çift sıra halinde dizilirler.

ANAFAZ 1 Homolog kromozom çiftleri ayrılarak zıt kutuplara çekilir.Bu olayla her hücre, ana hücrenin yarısı kadar kromozom taşır.

TELEFAZ 1 Kromozomlar kutuplarla toplanırlar. Çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur. Kromatin ağı oluşur. İğ iplikleri kaybolur. Sitoplazma bölünerek 2 hücre oluşur.

2.ÇEKİRDEK BÖLÜNME PROFAZ 2 -Kromatin ağı kromazomlara dönüşür. -Eşlenmiş sentrioller birbirlerinden ayrılırken iğ iplikleri oluşur. -E.R kaybolur. -Çekirdek zarı ve çekirdekçik erir.

METAFAZ 2 Kromozomlar sentriolleri ile iğ ipliklerine tutunarak hücrenin ekvatoral düzlemine yerleşir.

ANAFAZ 2 Kromatitler iğ ipliklerinin kısalıp gevşemesiyle zıt kutuplara giderler. DNA miktarı ana hücreninkinden yarısı kadardır.

TELEFOZ 2 Her bir kutup da; Kromatitler( yavru kromozom ) kromatin ağına dönüşür. Çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur. E.R oluşur. İğ iplikleri kaybolur. Sitoplazma bölünerek her hücre ikişer tane N kromozomu oluşturur. Sonuçta 4 tane N kromozomlu hücre oluşur.

MİTOZ VE MAYOZ BÖLÜNME ARASINDAKİ FARKLAR -Çok hücreli canlıların vücut hücrelerinin çoğalmasını sağlar. -Gelişme sırasında vücudun bütün doku ve organlarında görülür. -Bölünmeyle oluşan hücreler canlının gelişmesini sağlar. MAYOZ -Çok hücreli canlılarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. -Hayvanların erkeklerini testislerinde,dişilerin yumurtalıklarında ve bitkilerindeki üreme organlarında oluşur. -Bölünme ile oluşan hücreler üremeyi sağlar.

-Bölünme ile oluşan hücreler genellikler uzun ömürlüdür. -Bölünme sırasında tetrat oluşmadığından krossing-over görülmez. -Bir hücrenin bölünmesinden 2 hücre oluşur. -Bölünme ile oluşan hücreler genellikle kısa ömürlüdür. -Bölünme sırasında tetrat oluştuğunda krossing-over görülür. -Bir hücrenin bölünmesinde 4 hücre oluşur.

-Bir bölünmeden ibarettir. -Homolog kromozomlar eşleşmez. -Bölünen hücrenin ve oluşan hücrelerin kromozom sayıları aynıdır. -Arka arkaya iki bölünmeden ibarettir. -Homolog kromozomlar eşleşir. -Oluşan hücrelerde bölünen ana hücrenin yarısı kadar kromozom bulunur.

-Oluşan 2 hücre (mutasyon olmamışsa) birbirinin aynıdır. -Bölünme sırasında çekirdek ve sitoplazma bölünmesi bir kez olur. - Zigot oluşumunda ölüme dek sürer. -Oluşan 4 hücre birbirinin aynısı değildir. -Mayozon 1.bölümünde bir kez ve 2.bölümünde bir kez olmak üzere iki kez çekirdek ve sitoplazma bölünmesi görülür. -Ergenlikle başlar,üreme devri süresince oluşur.

KAYNAKLAR ZİRVE DERGİLERİ BİYOLOJİ CEP KİTABI ÖSS VE ÖYS’YE HAZIRLIK BİYOLOJİ KİTABI FİNAL DERGİSİ BİYOLOJİ DERS NOTLARI