E. COLİ O157:H7 GIDA ZEHİRLENMELERİ Yunus KILIÇOĞLU Veteriner Hekim

GİRİŞ: İlk kez 1895 Alman pediartrist Dr.T.Escherich : Bakterium coli commune En önemli fırsatçı patojenlerden Doğumdan birkaç saat-birkaç gün içinde gastrointestinal kanala Normal flora üyesi E. coli, barsaklarda patojen mikroorganizmaların kolonize olmalarını önler

GENEL ÖZELLİKLERİ: Gram negatif, Enterobacteriaceae Escherichia genusuna bağlı, fakültatif anaerob Peritrik flagellaları ile hareketli, hareketsiz suşlar da var Sporsuz, çubuk K.hidrat asit-gaz oluşumu, Katalaz, İndol-MR (+), Üre, H2S,VP, Sitrat, Oksidaz (-)

ENTEROTOKSİNLERİNE GÖRE: KLASİFİKASYON: ETEC (Enterotoksijenik E.coli), EPEC (Enteropatojenik E.coli), EIEC (Enteroinvasiv E.coli), EHEC (Enterohemorajik E.coli) EaggEC (Enteroaggregative) Domain: Bakteri Filum: Proteobakterilerden Sınıf: Gammproteobacteria Order: Enterobacteriales Aile: Enterobacteriaceae Cins: Escherichia Tür: E. coli

E. COLİ O157:H7 Ölümle sonuçlanan çoğu gıda enfeksiyonlarından sorumlu 1982 yılında ilk kez ABD’de identifiye MİD çok düşük (10-200 kob/gr., bazen tek bir hücre) Virülensi çok yüksek (stx1-2, aderenz sağlayan intimin,enterohemolizin) Başta asit çoğu intrinsik ve ekstrinsik faktörlere dirençli

E. COLİ O157:H7 -20°C’de donmuş kıymalarda canlı Isıya duyarlı Korunma: termal inaktivasyon 72 °C’de 15 saniye pastörizasyon 10.000 adet/ml. düzeyinde inaktive -20°C’de donmuş kıymalarda canlı Optimum üreme ısısı 37°C (7°C - 50°C) pH 4.0-9.0 aralığında üreyebilir (fermente sucuk-elma suyu) 3 temel özelliği: Sorbitolü fermente etmemesi 4-methyl umbelliferone glukuronide’i (MUG) hidrolize eden β-glukuronidase yok 44-45°C’lerde zayıf gelişmesi

E. COLİ O157:H7 Yapılan çalışmalar; -80 ve -20°C’lerde dondurulmuş kıymalarda, 9 ay gelişimini sürdürebildiği 5 ve 23°C’lerde pH 5.0’de depolanmış ketçap, 23°C’de daha kısa 5°C’de daha uzun canlı Klorlanmış içme suyunda 5°C’de 70 gün canlı Antibiyotiklere duyarlı bazı çalışmalarda çoklu direnç (sufaksazol, tetrasiklin, streptomisin, nalidiksik asit, kloramfenikol, oksitetrasiklin trimetophrim)

EPİDEMİYOLOJİ : İnsana geçiş: Yapılan taramalar: Direkt hayvanla temas, İndirekt olarak dışkı ve atıklarla kontamine gıda, içmesuyu tüketilmesi Halka açık yüzme havuzu, göller Çiğ ya da yetersiz pişirilmiş gıdalara temas eden araçlar, eller (çapraz kontaminasyon) Kişiden kişiye temas, asemptomatik taşıyıcı (oral-fekal) Yapılan taramalar: Süt sığırlarının % 3.2’si, besi sığırlarının % 1.6’sı E.coli O157:H7 içerdiği Sığır dışkısında 5°C’de 70 güne kadar canlı Verotoksin üretme kapasitesi var Dışkının yanı sıra su ve yemlerden de izolasyon

EPİDEMİYOLOJİ : Riskli gıdalar: Hayvansal gıdalar; Yetersiz pişirilmiş hamburger Soğuk sandviçler, hot dogs Rosto, kurutulmuş kürlenmiş salam, kurutulmuş fermente sucuk Çiğ sütten yapılan peynirler, yoğurt Pastörize olmamış meyve suları (elma, portakal) Çiğ meyve ve sebzeler (marul) Mayonez, pişmiş mısır

EPİDEMİYOLOJİ : Bazı salgınlar: En büyük salgın 1996’da Japonya’da Okul yemeğine katılan beyaz turp filizlerinden 9451 adet enfeksiyon vakası 12 çocuk ölümü 1991 Massachusetts’de Pastörize edilmemiş taze sıkılmış elma suyu, elmalar yerden fekal kontaminasyon 18 kişi etkilenmiş, 4 çocukta HUS’un geliştiği Bazı salgınlar: 1991, Missouri’de kaynak sularının dezenfekte edilmemesi 243 kişi etkilenmiş ve 4 kişi ölmüş

EPİDEMİYOLOJİ : Bazı salgınlar: İngiltere’de 1992-1994 arası olgu sayısı 273 1996’da 660 olgu bildirilmiş 1995 ABD’de 25.000 olgu ve 251 ölüm rapor edilmiş Son yıllarda ABD ‘de yıllık ortalama 75.000 Bazı salgınlar: İngiltere’de aynı anda 8 farklı kasaba 16 diyare vakası 11’i 10 yaş ve altında 5 tanesinde HUS’un şekillenmiş Yerel bir imalathanede pastörize sütten çocuklar için üretilen tatlandırılmış yoğurt

EPİDEMİYOLOJİ : Türkiye’de: Gıda tarama çalışmalarında E.coli O157:H7 serotipine çok fazla rastlanmamış olması: Analiz yönteminde mi eksiklik var ? Son yıllarda daha hassas analiz yöntemleri Kıyma-karkas ve sütten izolasyon Ör: 2005’te Kafkas Vet. Fak. 126 kıyma örneğinde % 0.79 2007’de Afyon Vet. Fak. çiğ sütte % 3 peynirde % 1 E.coli O157:H7 izolasyon

PATOGENEZ : Virülens faktörler; kapsül, fimbria, endotoksin, ekzotoksin (stx1-stx2), endothel hücrelere adhezyon Stx primer hedefi: Vasküler endotheliyal hücreler Kolonda aktif toksinler, endotelial hücrelere bağlanarak Hemorajik kolitis (HC) Akut, önce sulu 1-3 gün içinde kanlı diyare A- Etkenin istilası ve adezyonu, B- Toksin salgılanması sonucu hücreler arası bariyerin yıkımlanması, C- Yıkımlanma sonucu daha fazla kolonizasyon, D- Emilimin bozulması, hemorajik kolitis

PATOGENEZ : Shigella dysanteria tip I toksinine benzeyen (Shiga like toxin - SLT - stx), verotoxin (VT1-VT2-VT3) üretimi Toksinlerin reseptörü Gb3 (glikolipid); böbrek epitel hücrelerinde Sonuç: Hemolitik üremik sendrom Böbrek yetmezliği, trombositopeni, hemolitik anemi

Bazı glomerül kapillerlerinde eritrosit ve trombüs birikimi Tubuler hücre nekrozu, trombüs ve vakouler dejenerasyon Arterioller ve glomerül kapillerlerinde eritrosit birikimi, yaygın eritrosit infiltrasyonu

SEMPTOMLAR : Hemorajik kolitis: Neden sitotoksin, küçük çocuklar, yaşlılar ve immun sistemi zayıf insanlar duyarlı Aniden kramplı karın ağrıları, mide bulantısı 24 saat içinde başta sulu sonraları yoğun kanlı diyare 2-9 gün, ya çok düşük ateş var yada şiddetli ateş yok (tipik özellik) Günde yirmi kezden fazla ağrılı, az miktarda ve çoğunlukla kanlı diyare, ağır olgu: yalnızca kan 6-10 gün içerisinde iyileşme olmazsa “Hemolitik üremik sendrom” (HUS) (10 yaşın altındaki çocuk hastaların yaklaşık %10’u)

SEMPTOMLAR : Hemolitik üremik sendrom: Olguların %85-95’inin sebebi E.coli O157:H7 3 karateristik özelliği: Hemolitik anemi, trombositopeni ve akut böbrek yetmezliği Oligüri, anüri, ödem, nöbet Cilt döküntüleri, artralji ve hiperbilurubinemi Daha çok çocuklar, az olarak yaşlılar Kuvvetli kronik böbrek yetmezliği: ömür boyu diyaliz cihazına bağımlı kalabilir

SEMPTOMLAR : Hemolitik üremik sendrom: Trombotik trombositopenik purpura TTP’da ateş ve beyinde hasara sebep olan semptomlar Daha çok yetişkinlerde HUS’un FATURASI : Hastaların çoğu destek tedavisi ile iyileşir Etkilenen çocukların % 3-5’inde ölüm % 12-30’unda böbrek yetmezliği Hipertansiyon veya merkezi sinir sistemi bozukluğu gibi sekeller

TEŞHİS : Klinik Teşhis: Semptomlar değerlendirilir Kesin tanı lab. muayeneleri Kültür: Hem hasta örneklerinden, hem de şüpheli gıdalardan Selektif zenginleştirme Modifiye EC Broth (mEC) Modifiye Triptic Soy Broth (mTSB) Lauryl Sulfate Broth (LST)

TEŞHİS : Selektif katı besiyerleri Sorbitol Mc-Conkey Agar Sefiksim-tellürit ile desteklenmiş CT-SMAC Agar Florocult E.coli O157:H7 Agar Florocult HC Agar 18-24 saat zenginleştirici besi ortamında inkübe 0,1 ml. selektif katı besiyerine İndol pozitif E coli O157:H7 kolonisi

TEŞHİS : Koloni morf., Gram boyama Katalaz (+), oksidaz (-) İndol (+), sitrat (-), Laktoz ve mannit fermentasyonu (+), Voges-Proskauer reaks. (-) = E.coli Sorbitol ve Floresan negatif koloniler (florocult besi yeri) E.coli O157 serotipi olabilir Latex test ile kontrol pozitif sonuç sadece E.coli O157 H7 için H7 antiserumu ile test

TEŞHİS : İmmunomanyetik seperasyon (IMS) PCR rfbO157 (O157 lipopolisakkarit), fliC (H7 flagella) İntimin, enterohemolysin, verotoksin 1-2, Stx1, Stx2 ‘yi kodlayan genler

TEDAVİ: Henüz spesifik bir tedavi planlaması yok EHEC ishaline uygun bir tedavi geliştirilememiş Antibiyotik faydasız, barsak mikroflorasını bozar, komplikasyonu artırabilir, sakıncalı Antidiyareller barsak hareketini durdurur, toksin emilimi artar, sakıncalı Böbrekler üzerindeki dehidrasyon stresini kaldırmak Oral ve intavenöz rehidrasyon destek tedavisi Plasma-immunglobulin transfüzyonu Devamlı müşahede (kan basıncı-böbrek fonksiyonu) Kan takviyesi ve steroidler

KORUNMA: Tarımsal üretimden, işleme ve hazırlama prosesleri kontrol (çiftlikten-çatala) Hijyenik kesim Deri yüzme ve iç organ çıkarma (kritik noktalar) Karkas dekontaminasyon işlemleri Et ısısı kesim sonrası hızla 7ºC’nin altına Sağım hijyeni sütün ısısı hızla 5 ºC’nin altına Personel eğitimi

KORUNMA: Özellikle çocuklara el yıkama alışkanlığı En etkili metod ısıtma (pişirme merkez sıcaklık 70ºC veya pastörizasyon) Pastörize edilmemiş süt ürünleri meyve suları Yetersiz pişirilmiş kıyma, et ürünleri hamburger tüketilmemeli Meyve ve sebzeler iyice yıkanmalıdır

KORUNMA: Klorlanmamış sular içilmemeli Gıda işlemelerindeki ekipmanların yüzey temizliğinde kullanılmamalı İşlem görmemiş havuz veya göl suları patojen riski GMP (Good manufacturing practice) ve HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point) Aşı yok, çalışmaları devam ediyor

TEŞEKKÜR EDERİM…