Çevre Sorunları Nedenler Öneriler Erkan Yasan Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü eyasan@cs.hacettepe.edu.tr

Çevre sorunları ne boyutta? Sürdürülebilir kalkınma çözüm mü? Teknoloji çözüm mü? Ne yapmalı? -1 Ne yapmalı? -2

Çevre sorunları ne boyutta? Küresel İklim Değişimi Nüfus Artışı Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı Besin Kıtlığı Kapıda mı? Sürdürülebilir kalkınma çözüm mü? Teknoloji çözüm mü? Ne yapmalı? -1 Ne yapmalı? -2

Küresel İklim Değişimi

Küresel İklim Değişimi (Devam Ediyor)

Küresel İklim Değişimi (Devam Ediyor)

Küresel İklim Değişimi (Devam Ediyor)

Küresel İklim Değişimi (Devam Ediyor)

Küresel İklim Değişimi (Devam Ediyor)

Küresel İklim Değişimi (Sonuç) Daha çok karbon yayıyoruz, Gezegenimiz ısınıyor.

Nüfus Artışı

Nüfus Artışı (Devam Ediyor)

Nüfus Artışı (Devam Ediyor) (Milyon) Yıllık Nüfus Artışı (Milyon) Yıllık Nüfus Artış Oranı Dünya 6057 78.0 1.30 Türkiye 67 1.0 1.51 Kaynak: United Nations, World Population Prospects: The 2000 Revision (New York: February 2001)

Nüfus Artışı (Devam Ediyor) İran örneği 1980’lerde nüfus artış hızı % 4.4 1990’ların başında sorunlar Nüfus planlaması Kadın okur yazarlığı %25’ten %70’e çıktı Dini liderlerce doğum kontrol eğitimi

Nüfus Artışı (Sonuç) Nüfusumuz hızla artıyor, Yeterli Kaynak var mı?

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı Okyanuslar Yılda 450 Milyar metreküp (saatte 675 ton) arıtılmamış atık denizlere atılıyor, Büyük Okyanus’ta çöplerin kapladığı alan, ABD yüzölçümünün iki katı.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Kuruyan nehirler Amu Derya Özbekistan’daki sulu tarım, Aral gölünü de kurutuyor. Kolorado Yoğun kullanım. Kurumak üzere. Fen Tamamen kurudu. Ganj 300 milyon insan Ganj’ın suyunu kurutuyor.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Kuruyan nehirler Indus Pakistan’ın sulu tarımı nedeniyle kurumak üzere. 157 Milyonluk Pakistan 350 Milyon olacak. Nil Sudan ve Etiyopya nüfusları ikişer katına çıkarsa tamamen kuruyacak. Sarı Nehir Denize ulaşamadan kuruyor.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Kuruyan nehirler Muhtemel çatışma bölgeleri: Amu Derya (Afganistan-Özbekistan, Türkmenistan) Dicle-Fırat (Türkiye- Suriye, Irak)

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Kuruyan Büyük Göller Aral Denizi (Kazakistan-Özbekistan) Baykal Gölü (Rusya) Çad Gölü (Çad, Nijer, Nijerya, Kamerun) Chapala Gölü (Meksika) Dal Gölü (Hindistan) Dojran Gölü (Makedonya, Yunanistan) Ölü Deniz (Ürdün, İsrail) Galile Denizi (İsrail) Manchar Gölü (Pakistan) Nakuru Gölü (Kenya) Owens Gölü (ABD) Tonle Sap (Kamboçya)

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Yeraltı Suları Tüm dünyada yeraltı suları hızla azalıyor, aküferler boşalıyor. Suya ulaşmak için yeni teknolojiler kullanılarak bin metreye kadar iniliyor. Hindistan’ın güneyinde kuyuların % 95’i kurudu.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Toprak 2001’de ABD’nin batısı, Nisan’da Çin ve Moğolistan’dan kalkan toz ile kaplandı. (100 milyon ton toprak 1800 km taşındı) Nisan 2002’de Çin’den gelen toprak fırtınası Kore’de yaşamı felç etti. Genişleyen çöller tarım alanlarını daraltıyor. Çin’de 50-59 arası 5 kum fırtınası 90-99 arası: 23

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Çin’de büyük kum fırtınaları Yıl Sayı 1950-59 5 1960-69 8 1970-79 13 1980-89 14 1990-99 23 Çin’de 50-59 arası 5 kum fırtınası 90-99 arası: 23

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Toprak 3.1 milyar büyük ve küçük baş hayvanın aşırı otlatılması bitki örtüsünü yok ediyor. 1990’larda, yıllık 900 milyon hektar alan, rüzgar ve su erozyonundan zarar gördü. Tarıma ayrılan alan: 670 milyon hektar

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Toprak Yılda 400 bin hektar tarım alanı otomobiller için yol ve park alanına dönüştürülüyor. (4.2 milyon insan için tarım alanı) 78 milyon insan için yılda 3.1 milyon hektar alan gerekiyor.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Ormanlar Yağmur ormanları, dünya yüzölçümünün % 6’sını kaplarken, tüm türlerin % 50’den fazlasını barındırır. Son 30 yılda, Türkiye’nin yüzölçümü kadar yağmur ormanı yok edildi. Yağmur ormanları, tarım ve etanol tehdidi altında.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Türler Günde 137, yılda 50 bin tür, insan faaliyetleri sonucunda yok oluyor. Toplam tür sayısı: 2 - 100 milyon Bunlardan yalnızca 1.4 milyonu sınıflandırıldı.

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Devam Ediyor) Hava Hava kirliliğinden ölümler (yılda 3 milyon kişi), trafik kazalarındaki ölümlerin (1 milyon kişi) üç katı (WHO, [10]).

Yaşam Kaynakları Üzerinde Baskı (Sonuç) Suyu, Toprağı, Havayı Kirletiyor, Ormanları, Türleri Yok ediyoruz.

Besin Kıtlığı Tarımın Gerilemesi Tarım alanlarının çölleşmesi, Verimli tarım alanlarında konut, sanayi tesisi, yol, alışveriş merkezi, park, tenis kortu, golf sahası vb yapılması, Otomobil kullanımının artması, (bir otomobil için ABD’de 0,07 hektar alan ayrılıyor), Tarımsal Hastalıklar,

Besin Kıtlığı (Devam Ediyor) Tarımın Gerilemesi Toprağın su ve rüzgar erozyonuyla kaybı, Çiftçilerin şehirlere göçü, tarımda işgücü kaybı, Su kaynaklarının hızla yitirilmesi, Besin üretiminde kullanılacak alanların etanol üretimi için ayrılması, Küresel iklim değişimi.

Besin Kıtlığı (Devam Ediyor)

Besin Kıtlığı (Sonuç) 2004 yılı, dünyada besin kıtlığının başladığı yıl olarak kabul ediliyor.

Sürdürülebilir kalkınma çözüm mü? Çevre sorunları ne boyutta? Sürdürülebilir kalkınma çözüm mü? Teknoloji çözüm mü? Ne yapmalı? -1 Ne yapmalı? -2

Sürdürülebilir Kalkınma Birleşmiş Milletler (BM) Çevre ve Gelişme Komisyonu’nun 1987 yılında BM Genel Kurulu’na sunduğu Ortak Geleceğimiz Raporu Şimdiki ihtiyaçları, gelecek nesillerin de kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeden karşılamak

Sürdürülebilir Kalkınma (Devam Ediyor) BM Konferansları Stockholm, 1972, İnsan ve Çevre Konf. Rio, 1992, Çevre ve Kalkınma Konf. Johannesburg, 2002, Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi

Sürdürülebilir Kalkınma (Devam Ediyor) Kalkınmaya dair Kalkınma nedir? Nasıl kalkınma? Kimin kalkınması? Hangi sektörlerle kalkınma? Silah, İnşaat, Kozmetik, Uyuşturucu?

Sürdürülebilir Kalkınma (Devam Ediyor) Kalkınma Büyüme Büyüme Refah Toplumu Refah Toplumu Toplumsal ve Çevresel Çöküş

Sürdürülebilir Kalkınma (Devam Ediyor) Ekolojik Ayak İzi Topluluk Ekolojik Ayak İzi (ha.) Kuzey Amerika 12.5 Avrupa 5.0 Almanya 6.0 Türkiye 2.2 Etiyopya 0.85 Dünya 2.9

Sürdürülebilir Kalkınma (Devam Ediyor) Ortalama bir dünya vatandaşının, ortalama bir Amerikan vatandaşı düzeyinde yaşayabilmesi için 3 dünyaya daha gereksinim var [12]

Sürdürülebilir Kalkınma (Sonuç) Sürdürülebilir Yaşam

Teknoloji çözüm mü? Çevre sorunları ne boyutta? Sürdürülebilir kalkınma çözüm mü? Teknoloji çözüm mü? Ne yapmalı? -1 Ne yapmalı? -2

Teknoloji Bilişim teknolojileri ve İnternet, kağıt kullanımını arttırdı. Güvensizlik, Okuma kolaylığı (!), Zengin ve bol içerik, Kurumların dosyalama, arşivleme alışkanlıkları.

Teknoloji (Devam Ediyor) Teknolojik desteğe rağmen tarımda verim artışı durdu (verim düşüşleri başladı) Tahıl üretim artışı: % 0.7 Nüfus artışı: % 1.3

Teknoloji (Devam Ediyor) Biyo-yakıt teknolojisi Mısır, soya fasulyesi vb. üretmek için yeterli toprak, kuzey yarım kürede yok, Brezilya, Malezya, Endonezya gibi ülkelerde geniş alanların, ekim için ayrılması zorunlu. Yalnızca Brezilya’da, biyo-yakıt üretimi için ayrılması gereken alan, İngiltere, Hollanda, Belçika ve Luksemburg’un toplam yüzölçümüne eşit.

Ne yapmalı? -1 Teknoloji çözüm mü? Çevre sorunları ne boyutta? Sürdürülebilir kalkınma çözüm mü? Teknoloji çözüm mü? Ne yapmalı? -1 Ne yapmalı? -2

Ne yapmalı? -1 Eğitim, Ağaç dikmek, Bilinçli üretim, Bilinçli tüketim, İsrafın önlenmesi, Geri dönüşüm, Yenilenebilir kaynaklar, Kaynak yönetim ve planlaması ...

Ne yapmalı? -2 Ağaç dikmek, bilinçli üretim, bilinçli tüketim vs. yeterli mi?

Ne yapmalı? -2 Sürdürülemezlerimiz Büyümeye dayalı ekonomik süreç, Refah toplumu hedefi, Tüketim toplumu alışkanlıkları.

Ne yapmalı? -2 Yeni üretim, Tüketim, Yaşayış, Düşünüş Yöntem ve yaklaşımları, Yeni bir toplumun yaratılması.

Kaynaklar [1] Lester R. Brown, Dünyayı Nasıl Tükettik?, Çeviren: M. Fehmi İmre, Türkiye İş Bankası Kültür yayınları, 1. Basım, 230 s. [2] http://pubs.giss.nasa.gov/docs/2006/2006_Hansen_etal_1.pdf [3] Florence J., 2005 Hottest Year on Record, 2006, http://www.earth-policy.org/Indicators/Temp/2006.htm [4] Larsen J., Population Growing by 80 Million Annually, 2002, http://www.earth-policy.org/Indicators/indicator1.htm [5] http://www.worldwater.org/data.html [6] Brown L. R., Plan B 2.0: Rescuing a Planet Under Stress and a Civilization in Trouble, 2006, NY: W.W. Norton & Co., http://www.earth-policy.org/Books/PB2/PB2ch3_ss3.htm [7] Brown L. R., DESERTS INVADING CHINA: Spreading Deserts: The Response, 2002, NY: W.W. Norton & Co., http://www.earth-policy.org/Books/Epr/Epr1_ss4.htm [8] http://www.rain-tree.com/facts.htm [9] http://www.rainforestweb.org/Rainforest_Destruction/

Kaynaklar (Devam Ediyor) [10] Roberts B. F., Air Pollution Fatalities Now Exceed Traffic Fatalities by 3 to 1, 2002, http://www.earth-policy.org/Updates/Update17.htm [11] http://web.cs.hacettepe.edu.tr/~eyasan/neden/kalkinma.htm [12] Çevre El Broşürü, Çankaya Belediyesi, 2007 [13] Server Tanilli, İnsanlığı Nasıl bir Gelecek Bekliyor?, Alkım Yayınları, 7. Basım, 475 s. [14] Fevzi Özlüer, Sürdürülebilir Kalkınmanın Ekonomi Politiği, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Sayı 51, Dosya 05, Sayfa 4-13. [15] Ilgın Özkaya, Bir Kalkınmacılık Masalı, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Sayı 51, Dosya 05, Sayfa 14-18. [16] Raşit Gökçeli, Çevrenin Siyaseti, Siyasetin Çevresi, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Sayı 51, Sayfa 22-29. [17] Baran Bozoğlu, Sürdürülebilir Kalkınma’nın Küresel Çöküşü, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Sayı 50, Sayfa 24-27.

http://web. cs. hacettepe. edu http://web.cs.hacettepe.edu.tr/~eyasan/neden/CevreSorunlariNedenlerCozumler.ppt http://web.cs.hacettepe.edu.tr/~eyasan/neden/kalkinma.htm

Teşekkürler...