Kamusal Mallar ve Ortak Kaynaklar 11 Kamusal Mallar ve Ortak Kaynaklar

“Hayattaki en iyi şeyler bedavadır...” Bedava mallar iktisadî analiz açısından zorlu bir konudur. Ekonomideki malların çoğu piyasalar tarafından dağıtılırlar...

“Hayattaki en iyi şeyler bedavadır...” Mallar bedava olduğunda, normalde ekonomide kaynakları dağıtan piyasa unsurları ortalıkta görünmezler.

“Hayattaki en iyi şeyler bedavadır...” Bir malın fiyatı yoksa özel piyasalar o malın üretilmesini ve yeterli miktarda tüketilmesini garanti edemezler.

“Hayattaki en iyi şeyler bedavadır...” Böyle durumlarda ortaya çıkan piyasa başarısızlığını hükümet politikasının düzeltmesi ve iktisadî refahı artırabilmesi mümkün olabilir.

FARKLI ÇEŞİTLERDEKİ MALLAR Ekonomideki farklı malları düşünürken onları şu iki özelliğe göre sınıflandırmak yararlıdır. Mal dışlanabilir mi? Mal rakip mi?

FARKLI ÇEŞİTLERDEKİ MALLAR Dışlanabilirlik Dışlanabilirlik, malı başkalarının kullanmasının engellenebilmesi özelliğini ifade eder. Rekabetçilik Rekabetçilik, malı bir kişinin kullanmasının diğerlerinin kullanabileceği miktarı azaltması özelliğidir.

FARKLI ÇEŞİTLERDEKİ MALLAR Dört mal çeşidi Özel Mallar Kamu Malları Ortak Kaynaklar Doğal Monopoller (Doğal Tekeller)

FARKLI ÇEŞİTLERDEKİ MALLAR Özel Mallar Hem dışlanabilir hem de rakiptir. Kamu Malları Ne dışlanabilirdir ne de rakiptir. Ortak Kaynaklar Rakiptir ama dışlanabilir değildir. Doğal Monopoller Dışlanabilirdir ama rakip değildir.

Figür 1 Dört Çeşit Mal Rakip mi? Evet Hayır Özel Mallar Doğal Monopoller • Dondurma Elbiseler Sıkışık paralı yol • İtfaiye Kablolu televizyon Sıkışık olmayan paralı yol Evet Dışlanabilir mi? Ortak Kaynaklar Kamu Malları • Denizlerdeki balıklar Çevre Sıkışık serbest yollar • Kasırga alarmı Ulusal savunma Sıkışık olmayan serbest yol Hayır Copyright © 2004 South-Western

KAMU MALLARI (KAMUSAL MALLAR) Bir maldan faydalanan ama onun bedelini ödemekten kaçınan kişiye bedavacı denir.

Bedavacı Sorunu İnsanlar kamu mallarından fayda sağlamaktan dışlanamadıkları için bireyler kamu mallarının bedelini ödemekten kaçınabilir ve diğer insanların bedeli karşılamasını umabilirler. Bedavacı sorunu yüzünden kamu malları özel piyasalarda arz edilemezler.

Bedavacı Sorununun Çözümü Devlet, eğer toplam fayda toplam maliyeti aşıyorsa kamu malını üretip halka sunmaya karar verebilir. Devlet topladığı vergilerle kamu mallarının üretilmesini ve halka sunulmasını sağlayarak herkesin durumunu iyileştirebilir.

Bazı Önemli Kamusal Mallar Ulusal Savunma (Millî Müdafaa) Temel Araştırma (Bilginin artması yönünde sarf edilen gayret) Yoksullukla Savaş

Maliyet-Fayda Analizi (Zor İş!) Maliyet fayda analizi bir kamusal malı sağlamanın topluma olan maliyetini ve faydasını karşılaştırma işiyle ilgilidir. Bir kamusal malı sağlamak ya da sağlamamak konusunda karar verirken malı kullanacak olanların toplam faydası malın üretimi ve bakımı için gerekli olan maliyetle karşılaştırılmalıdır.

Maliyet-Fayda Analizi (Zor İş!) Bir projenin tüm topluma olan toplam maliyet ve faydası hesaplanırken maliyet-fayda analizi kullanılır. Bunu yapmak zordur, çünkü sosyal faydayı ve kaynak maliyetini hesaplamak için gerekli olan fiyatlar mevcut değildir. Hayatın değeri, tüketicinin değeri, estetik değerler… bunların ne olduğunu tespit etmek zordur.

ORTAK KAYNAKLAR Ortak kaynaklar, kamu malları gibi, dışlanabilir değillerdir. Onları kullanmak isteyenler bir bedel ödemeden kullanabilirler.

ORTAK KAYNAKLAR Ortak kaynaklar rakip mallardır, çünkü bir kişinin onları kullanması diğer insanların kullanacağı miktarı azaltır.

Ortaklar Malların Trajedisi Ortak kaynakların aşırı şekilde tüketilmesine ortak malların trajedisi denir. Ortak kaynaklar, bireyler kullandıkları miktar için ödeme yapmadıklarında aşırı kullanılırlar. Bu, negatif dışsallıklara benzer bir durum yaratır.

Bazı Önemli Ortak Kaynaklar Temiz hava ve su Sıkışık yollar Balıklar, balinalar ve diğer evcil olmayan hayvanlar

ÖRNEK OLAY: Neden İneklerin Soyu Tükenmiyor? Piyasa beni korur mu? Özel Mülkiyet ve Kâr Güdüsü!

SONUÇ: MÜLKİYET HAKLARININ ÖNEMİ Mülkiyet hakları doğru bir şekilde tanımlanıp korunmadığı zaman piyasa kaynakları etkin tahsis edemez. (Değerli bir şeyin sahibi olmadığı zaman bu durum ortaya çıkar).

SONUÇ: MÜLKİYET HAKLARININ ÖNEMİ Mülkiyet haklarının olmaması nedeniyle bir piyasa başarısızlığı meydana gelirse, devletin problemi çözme ihtimali vardır.

Özet Mallar dışlanabilirlik ve rakip olma açısından farklılık gösterirler. Bir malı başkalarının kullanması engellenebiliyorsa o mal dışlanabilirdir. Bir maldan bir kişinin fayda sağlaması başka birinin o maldan sağlayabileceği faydayı azaltıyorsa o mal rakip bir maldır.

Özet Kamu malları ne rakiptir ne de dışlanabilir. İnsanların kamu mallarından yararlanmaları bedel ödemelerine bağlı olmadığı için bu malları bedel ödemeden kullanmak isteyen çok sayıda insan vardır. Devlet kamusal malları sağlayabilir ve maliyet-fayda analizine dayanarak bu mallardan ne kadar sağlanılacağına karar verir.

Özet Ortak kaynaklar rakiptir, fakat dışlanabilir değildir. İnsanlar ortak kaynakları kullandıkları için para ödemezler, bu nedenle bunları çok fazla kullanma eğilimindedirler. Devlet ortak kaynakların kullanımını sınırlandırmaya çalışır.