İLETİŞİM BECERİLERİ EĞİTİM PROGRAMI

I. OTURUM 1. Yapılama: Grup sürecinin niteliğini açıklama ve program hakkında bilgi verme. 2. Üyeler arası tanışma: Tanışma Oyunu 3. Yaşantı Paylaşımı: a. Grup üyelerinin çatışma yaşantılarının paylaşılması. b. Çatışma karşısında grup üyeleri nasıl tepki veriyorlar? 4. Özetleme ve Kapanış

II. OTURUM 1.Beceri: Ego Geliştirici Dil Kullanabilme

BECERİNİN TANIMI VE AÇIKLAMA Ego geliştirici dil, çeşitli dil becerilerine ek olarak; psikolojik danışmanın ergen, çocuk ve ailelerle kullandığı iletişim becerisidir.

Kişiler arası ilişkilerde ego aşağılayıcı bir dille konuşmak gerilim ve çatışma yaratabilir. Sık sık ailelerde böyle olumsuz iletişim örüntüleri gözlenmektedir.

EGO GELİŞTİRİCİ DİLİN ÖZELLİKLERİ 1. Benlik değerini geliştirir. 2. Sosyal becerileri geliştirir. 3. İletişimde gerilim ve çatışmaları önler. 4. Güven duygusunu geliştirir. 5. Benlik saygısını geliştirir.

EGO GELİŞTİRİCİ DİL Oğlum toplu. Karım ince ve narin. Kocam tutumlu. Kardeşim konuşmayı çok sever. EGO AŞAĞILAYICI DİL Oğlum şişman. Karım sıska. Kocam cimri. Kardeşim boşboğaz.

Arkadaşım uyuşuk. Kızım çok cazgır. Eşim kepçe kulak. Arkadaşım yavaş hareket eder. Kızım yüksek sesle konuşur. Eşimin kulakları biraz büyük.

Yukarıda her cümle iki mesajı içermektedir. 1-İçeriği oldukça açık olan gerçeklik mesajı (oğlum, benim düşündüğümden şişmandır, bu da beni rahatsız etmektedir). 2-Olumsuz değerlendirmeyi gizlice içinde taşıyan egoyu aşağılayıcı mesaj (örneğin; kilosu onu değersiz, aşağı, küçük görülecek bir kişi durumuna getirir).

Egoyu aşağılayıcı mesaj, öfke ve incinme duyguları meydana getirir ve savunucu bir tepki vermesi için kişiyi uyarır. Egoyu geliştirici dil kullanmak ve aile üyelerini ego geliştirici dili kullanmaları için güdülemek, aile üyelerinin birbirlerini daha olumlu bir şekilde görmelerine yardım için bir başlangıçtır. Olumlu iletişim örüntüleri benlik saygısını pekiştirir.

ÖRNEK: Ebru sürekli olarak odasını dağınık bir şekilde bırakmaktadır. Annesiyle aralarında geçen şu diyoloğa bir göz atalım; Anne: Sen ne dağınık bir çocuksun, sürekli odanı dağınık bırakıp gidiyorsun, herşeyini arkandan mı toplayacağım, yeter artık bıktım. Ebru: Aman anne, sen de hep böylesin, bırak, ben bu dağınıklık içinde aradığımı buluyorum. Sana ne, benim odam. Anne: Hem dağınık , hem de terbiyesizsin. Anneyle böyle konuşulur mu?

Ve aralarındaki bu diyalog, anne ve çocuğun sürekli olarak birbirlerini suçlamaları şeklinde devam eder, birbirlerine olan kızgınlıkları artar. Oysa bu diyalogda olumsuz, benliği zedeleyici ifadeler yerine olumlu, benliği geliştirci ifadeler olsa, olumsuz duygular da yaşanmayabilir!

Anne: Seninle odan hakkında konuşmak istiyorum. Ebru: Ne olmuş odama Anne: Seninle odan hakkında konuşmak istiyorum. Ebru: Ne olmuş odama? Anne: Sanırım odanı düzenli tutmakta güçlük çekiyorsun . Ebru: Eeee ne olmuş? Anne: Düzenli olması için yapılabilecekleri konuşabiliriz. Senin odanın düzenli olmamasından rahatsızlık duyuyorum. Bu nedenle evden çıkmadan önce odanı toplamanı istiyorum. Ebru: Hımm. Biraz daha dikkatli olmaya çalışırım. Ve, anne ve çocuğun arasında herhangi bir olumsuz duygu yaşanmadan bu konu kapanabilir.

GRUP ÜYELERİNİN YAŞANTILARININ PAYLAŞILMASI Sizinle iletişim kuran kişilerin ego aşağılayıcı dilini kullanması size neler hissettirir? Sizinle iletişim kuran kişilerin ego geliştirici dilini kullanması size neler hissettirir?

EGO GELİŞTİRİCİ DİL KULLANABİLME BECERİSİYLE İLGİLİ EV ÖDEVİ Bundan sonra bütün ilişkilerinizde ego geliştirici dili kullanmanızı istiyorum.

ÖZETLEME VE KAPANIŞ

2. Beceri: BEN DİLİ İLE MESAJ GÖNDEREBİLME III. OTURUM 2. Beceri: BEN DİLİ İLE MESAJ GÖNDEREBİLME

BECERİNİN TANIMI VE AÇIKLAMA Ben dili, bireyin karşısındaki kişiyi suçlamadan, küçültmeden, bir konu ya da probleme ilişkin duygu ve düşüncelerini iletmesidir.

Ben Dili’ni kullanan kişi mesaj veren kişinin olumsuz duygularını, mesajı alana onu küçültmeksizin iletir. Ben Dili’nin kullanılması, duyguların paylaşılmasına istekli olunduğunun bir göstergesidir.

BEN DİLİNİN YARARLARI Sen dilindeki gibi kişiler savunmaya geçmezler, Birey karşısındakini suçlu hissettirmez, Dili kullanan kişinin neden o duyguyu yaşadığı anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur.

Konuşan kişiyi duygularını biriktirmediği, etkili olarak dile getirdiği için rahatlatır. Ben mesajı alan kişi başkalarını düşünmeyi de öğrenir. Yakınlığı artırıcıdır. Anlaşmazlıkları azaltır.

SEN DİLİ

Sen Dili kişinin karşısındaki kişiyi suçlayarak, aşağılayarak konuşmasıdır. Sen Dili itham edici ve suçlayıcıdır. Mesajı alan kişide düşük bir benlik saygısı oluşturur.

KODLAMA KOD ÇÖZME SEN MESAJI KODU “KABASIN” KÖTÜ OLDUĞUMU DÜŞÜNÜYOR. SİNİRLENME “KABASIN”

KODLAMA KOD ÇÖZME BEN MESAJI KODU “RAHATSIZ OLUYORUM” RAHATSIZ OLMUŞ SİNİRLENME “RAHATSIZ OLUYORUM”

ÖRNEKLER SEN DİLİ: Akşam yemeğe yine geç kaldın. BEN DİLİ: Çok üzülüyorum, ailemiz akşam yemeklerinde hiçbir araya gelemiyor.

SEN DİLİ: Saygısız, hocayla böyle konuşulmaz. BEN DİLİ: Konuşma biçimin beni üzdü hatta öfkelendirdi. SEN DİLİ: Yeter, kes sesini soru sorma. BEN DİLİ: Devamlı soru sorman beni sinirlendiriyor.

Örneklerde görüldüğü gibi, ben dilinde olumsuz duygular, hissedilenler açıkça ifade edilir. Sen dilinde ise hissedilen duygular açık ve net değildir. Yalnızca suçlama söz konusudur.

ROL-PLAYING UYGULAMASI Aileniz sizi de ilgilendiren bir konuda karar veriyor, fakat sizin fikrinizi sormuyorlar. Anneniz yapmak istemediğiniz bir şey için başkasına sizin adınıza söz veriyor. Kardeşiniz veya arkadaşınız gece geç saatlerde yatmaya geliyor, ışığı açıyor ve gürültü yapıyor. Babanız sizi hep başka çocuklarla karşılaştırıyor bundan rahatsız oluyorsunuz.

GRUP ÜYELERİNİN YAŞANTILARININ PAYLAŞILMASI Sizinle iletişim kuran kişilerin sen dilini kullanması size neler hissettirir? Sizinle iletişim kuran kişilerin ben dilini kullanması size neler hissettirir?

BEN DİLİYLE MESAJ GÖNDEREBİLME BECERİSİYLE İLGİLİ EV ÖDEVİ Bundan sonra bütün ilişkilerinizde ben diliyle mesaj gönderebilme becerisini kullanmanızı istiyorum.

ÖZETLEME VE KAPANIŞ

IV. OTURUM 3.Beceri: SAYGIYI İLETEBİLME VE EMPATİ KURABİLME

BECERİNİN TANIMI VE AÇIKLAMA SAYGI İyi ve etkili bir iletişim kurmak için karşıdaki kişiye saygı duymak gerekir. Kişilerarası ilişkilerde saygı karşılıklı olmalıdır. Mutlu ve sağlıklı ilişkileri kurabilmek için karşılıklı saygı ön koşuldur. Voltan Acar’a göre saygı; karşıdaki kişinin ayrı bir kişi olarak düşünce duygu ve eylemlerinde özgür olduğunun kabul edilmesi ve bunun iletilmesidir.

Saygı bir kimse ile ilgili olan görüştür Saygı bir kimse ile ilgili olan görüştür. İnsanlara sadece insan oldukları için değe vermek ve bir anlamda onları yüceltmektir. Saygı karşıdakinin her yaptığını her söylediğini onaylamak değildir. Karşısındakinden saygı göremeyen birey o kişi ile iletişimden kaçınır. Saygı gören birey ise karşısındaki kişi ile kolay iletişim kurar.

EMPATİ Empati de güçlü ve sağlıklı ilişkilerin kurulmasında etkili bir beceridir .Empati karşıdaki kişinin duygularının yoğunluğunu ve anlatımını algılama ve anlama yeteneğidir. Bir kişinin kendisini ve karşısındakinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması o kişinin duygularını düşüncelerini doğru olarak anlaması hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecidir. Empati etkin dinlemenin de anahtarıdır.

Empatinin iki bileşeni vardır: Bilişsel rol alma: Karşısındaki kişinin rolüne girip onun ne düşündüğünü anlamak. Duygusal rol alma: Karşısındaki kişinin hissettiklerini hissetmek.

Empati 3 temel öğeden oluşur: 1.Empati kuracak kişi kendini karşısındakinin yerine koymalı,olaylara onun bakış açısıyla bakmalıdır. 2.Karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak algılamamız gereklidir. 3.Empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın karşıdaki kişiye iletilmesidir.

Birey empati kurduğunu sözel ve sözel olmayan davranışlarla karşısındakine iletir. Sözel olmayan davranışlar vücut duruşunun uygun olması jest ve mimiklerin uygun kullanımıdır. Sözel olan davranışlar ise karşıdaki kişinin duygularını ona geri yansıtmaktır.

Empati güçlü ve sağlıklı ilişkilerin kurulmasında etkili bir beceridir.

3 Temel empati basamağı vardır: Senin düşüncelerin karşısında onlar(toplum) ne düşünüyor ve hissediyor? ONLAR BASAMAĞI Senin düşüncelerin karşısında ben ne düşünüyor ve hissediyorum? BEN BASAMAĞI Senin düşüncelerin karşısında sen ne düşünüyor ve hissediyorsun? SEN BASAMAĞI Empatide en uygun olan gördüğümüz gibi sen basamağında tepki vermektir.

EMPATİ İLE İLGİLİ ÖRNEK Bir halk masalında empati: Serçenin yürek çarpıntısını duymak Göğsü kınalı bir serçe varmış. Gök gürlediği zamanlar tir tir titreyerek yere yatar. Gök yıkılmasın diye de ayaklarını havaya kaldırırmış. Bir yandan da “Korkumdan kırk kantar yağım eriyor” diyormuş. Bir gün birisi demiş ki: ”Sen kendin beş dirhem gelmezsin; nerden oluyor da kırk kantar yağın eriyor? ”Bunun üzerine serçe: ”Herkesin kendine göre dirhemi, kantarı var siz ne anlarsınız…”

ROL PLAYING Kartlara yazılmış olan olayların rol yapılarak uygulanması: (33 yaşında evli bir bayan)”İnanamıyorum kocam bu hafta içinde her akşam yemeğe tam zamanında geldi. Onun yaptığımız anlaşmaya uyacağını hiç beklemiyordum.”

2. (40 yaşında bir erkek, hasta annesi için konuşuyor)”Hastalığını beni kontrol etmek için kullanıyor. Her zaman böyle yapar. Bütün hayatı boyunca beni kontrol etti.” 3. (16 yaşında bir öğrenci)”Babam sürekli bana ne yapmam gerektiğini söyleyip duruyor, ama yeter artık.”

GRUP ÜYELERİNİN YAŞANTILARININ PAYLAŞILMASI Sizinle iletişim kuran kişilerin empatik yaklaşım sergilemesi, size neler hissettirir?

SAYGIYI İLETEBİLME VE EMPATİ KURABİLME BECERİSİYLE İLGİLİ EV ÖDEVİ Bundan sonra bütün ilişkilerinizde saygı duyma ve empatik anlayışla yaklaşabilme becerisini kullanmanızı istiyorum.

..\Documents\Downloads\Video\EMPATİ video başka söze gerek yok.flv

\Documents\Downloads\Video\empati - Hayvanlar - Videolar - DinamikNet ..\Documents\Downloads\Video\empati - Hayvanlar - Videolar - DinamikNet.Com.flv

ÖZETLEME VE KAPANIŞ

V. OTURUM 4.Beceri: ETKİN (AKTİF) DİNLEME

NEDEN DİNLERİZ?

Birini dinlemek için birden fazla neden olabilir : Bilgilenmek Eleştiri yapmak Bir başkasının öyküsüne katılmak Diğerlerinin deneyimlerinden ve anlayışlarından faydalanmak Bir konuya hakim olmak Ufkumuzu genişletmek Bir ilişki oluşturmak Diğerlerini değerlendirmek ve saygı göstermek

SAĞLIKSIZ DİNLEME TÜRLERİ

1. Seçerek dinleme: Kimileri konuşanın söylediklerinden sadece kendi ilgilendikleri bölümü duyar, diğer söylenenleri dinlemez. 2. Saplanmış dinleme: Sürekli olarak belirli bir duygusal tonu taşımak ister; ne söylerseniz söyleyin ondan bir hüzün çıkarmak isteyenler olabileceği gibi, her söylenenden bir espri çıkarmaya çalışanlar da vardır.

3. Savunucu dinleme: Ne duyarsa duysun her söyleneni kendine yönelmiş bir saldırı sayar ve hemen karşı saldırıya geçer. 4.Tuzak kurucu dinleme: Bu tür dinleyiciler hiç seslerini çıkarmadan dinlerler,çünkü bunlar dinledikleri bilgilerden yararlanarak karşısındakini zor duruma sokacak fırsatlar yakalamaya çalışırlar.

5. Yüzeysel dinleme: Bu tür dinleyiciler, konuşanın kullandığı kelimelerin yüzeyinde kalır ve asıl altta yatan anlama ulaşamazlar. 6. Görünüşte dinleme: Kişi karşısındakini dış görünüşüyle dinliyormuş gibidir fakat iç dünyası bambaşka yerlerdedir.

SAĞLIKSIZ DİNLEYİCİLER

DİNLEME ESNASINDA SERGİLENEN İLETİŞİM ENGELLERİ

1. Yargılama: Yargılayıcı birinin karşısında olduğunu anlayan konuşmacı birkaç dakika içinde savunucu duruma geçer ve kendini kapatır.

2. Çözümleme: Karşısında konuşan kişiyi çözümleyen kimse,konuşanı konuşandan daha iyi bir biçimde kendisinin anladığını ima eder. ”Bence seni rahatsız eden şey ya da “Söylediğin bu ama, gerçekte düşündüğün…”gibi cümlelerle dinleyici sanki konuşanın kafasını okur.

3. Tuzakçı Soru Sorma: Soru sormak bir stratejidir ve soru soranın kafasında bizi götürmek istediği, bir tuzak olarak kullanacağı bir yer vardır. Böyle bir tutum savunuculuğa yol açar.

4. Şakaya Vurma: Belirli bir konuda bunalmış bir kimseye “boşver, yorma kafanı böyle şeylere,” demek ya da, neşesi yerine gelsin diye işi şakaya vurmak, sizin onun sorunlarını ciddiye almadığınız ya da içinde bulunduğu durum karşısındaki duygu ve düşünceleri doğal bulmadığınız izlenimini verebilir.

İLETİŞİMDE DİNLEME ENGELLERİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR

1. Yargılama: Gruptan iki danışana rol verilecek İçerik: Haftalarca uğraştığın ödevin masanın üzerinde iken arkadaşın su döktü. Danışan bir yaşantısını paylaşacak (2-3 dk.). Danışan dinlerken yargılayıcı tepkiler verecek. Paylaşım sonunda duygular paylaşılacak.

2. Çözümleme: Gruptan iki danışana rol verilecek İçerik: Sınavda kopya çekmediğin halde, kopya çekmiş muamelesi gördün. Danışan bir yaşantısını paylaşacak (2-3 dk.). Danışan dinlerken çözümleyici tepkiler verecek. Paylaşım sonunda duygular paylaşılacak.

3. Tuzakçı soru sorma: Gruptan iki danışana rol verilecek İçerik: Arkadaşının senin hakkında kötü şeyler söylediğini öğrendin. Danışan bir yaşantısını paylaşacak (2-3 dk.). Danışan dinlerken tuzakçı sorularla tepkiler verecek. Paylaşım sonunda duygular paylaşılacak.

4. Şakaya vurma: Gruptan iki danışana rol verilecek İçerik: Çok uğraşarak hazırladığınız tiyatroyu sınıfa sunacağınız gün, sınıfta kimse yoktu. Danışan bir yaşantısını paylaşacak (2-3 dk.). Danışan dinlerken şakaya vurarak tepkiler verecek. Paylaşım sonunda duygular paylaşılacak.

..\Documents\Downloads\Video\Video - bkm mutfak - yanlış anlaşılma - Vidivodo.flv

SAĞLIKLI DİNLEME ETKİN (AKTİF) DİNLEME Etkin dinlemede, dinleyen,konuşanın söylediklerini açarak geri verir ve böylece konuşan,dinleyenin ne anladığını öğrenir. Ve bireyler iç dünyalarına kapanıp kendi anlamları içine gömülerek bir monolog geliştirme yerine,karşılarındaki kişiyle bir diyalog kurarak,anlamlı bir ilişkiye girme olanağı bulmuş olurlar.

ETKİN DİNLEMEDE SERGİLENEN TEPKİLER Söz kesmez. Yargılamaz. Karşılık vermeden önce düşünür. Yüzü konuşana dönüktür. Konuşanı duyabileceği uzaklıkta durur. Sözel olmayan mesajları gözler. Ne söylendiğine odaklanır. Dinlerken ne söyleyeceğinin provasını yapmaz. Son sözü söyleme çabasına girmez.

ETKİN DİNLEME ÖRNEĞİ Çocuk: Mehmet bugün benimle oynamıyor. Benim dediklerimi yapmak istemiyor. Anne: Mehmet‘e kızgınsın (Etkin Dinleme) Çocuk: Evet. Bir daha onunla oynamayacağım. Arkadaşım olmasını istemiyorum.

Anne: Ona öyle kızgınsın ki onu bir daha görmek bile istemiyorsun. Çocuk: Doğru. Ama o arkadaşım olmazsa oynayacak başka kimse kalmaz. Anne: Arkadaşsız kalmak hoşuna gitmiyor. Çocuk: Evet. Galiba onunla iyi geçinmeliyim. Ama ona kızmamam da zor olacak.

Anne: Mehmet'le daha iyi geçinmek istiyorsun Anne: Mehmet'le daha iyi geçinmek istiyorsun. Ama ona kızmamak sana zor gelecek. Çocuk: Eskiden ona kızmazdım, çünkü ne istersem onu yapardı. Artık onu yönetmeme izin vermiyor. Anne: Mehmet’i etkilemek artık kolay değil. Çocuk: Öyle. Artık büyüdü. Ama şimdi daha çok eğleniyoruz.

Anne: Onu bu haliyle daha çok beğeniyorsun. Çocuk: Evet Anne: Onu bu haliyle daha çok beğeniyorsun. Çocuk: Evet. Ama onu yönetmekten vazgeçmek biraz bana zor geliyor. Öyle de alışmıştım ki. Arada bir onun istediğini yaparsak belki daha az dövüşürüz. İşe yarar mı dersin? Anne: Ara sıra boyun eğersen ilişkinize yardımcı olabileceğini düşünüyorum. Çocuk: Evet deneyeceğim.

ETKİN (AKTİF) DİNLEME ALIŞTIRMALARI Keşke çocuk olmasaydım. Bir an önce büyümek istiyorum, büyüyünce her istediğimi yapacağım.

Çok aptalım, hiçbir zaman başarılı olamayacağım

Kardeşim beni deli ediyor, yine eşyalarımı karıştırmış

Ödevlerden nefret ediyorum. Niye bu kadar çok ödev veriyorlar Ödevlerden nefret ediyorum. Niye bu kadar çok ödev veriyorlar. Hiçbirini yetiştiremeyeceğim.

GRUP ÜYELERİNİN YAŞANTILARININ PAYLAŞILMASI Birisinin sizi dikkatlice dinlediğinde hissettiğiniz duygular ile dinlemediğinde hissettiğiniz duygular arasındaki farklı yönler nelerdir?

ETKİN DİNLEME İLE İLGİLİ EV ÖDEVİ Bundan sonra bütün ilişkilerinizde etkin dinleme becerisini kullanmanızı istiyorum.

ÖZETLEME VE KAPANIŞ

VI. OTURUM: KAPANIŞ Grup sürecinin değerlendirilmesi. Her üye gruptan neler kazandı? Hangi beceriler öğrenildi? Grup süreci ile ilgili duyguların paylaşılması. Ev ödevlerinin sürekliliğinin vurgulanması. Sevgi Bombardımanı Oyunu ve kapanış.

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ