DİL ve ANLATIM DERSİ ÖĞRETMEN:EROL AYDIN www.edebiyatogretmeni.net FİİL ÇATISI DİL ve ANLATIM DERSİ ÖĞRETMEN:EROL AYDIN www.edebiyatogretmeni.net

FİİL ÇATISI Fiillerin, özne ve nesnelerine göre almış oldukları durumlara, gösterdikleri özelliklere çatı denir.

FİİLLER ÇATILARI BAKIMINDAN İKİYE AYRILIR FİİL ÇATISI A.Nesnelerine Göre B.Öznelerine Göre Geçişli Fiil 1.Etken Fiil Geçişsiz Fiil 2.Edilgen Fiil 3. Oldurgan Fiil 3.Dönüşlü Fiil 4. Ettirgen Fiil 4.İşteş Fiil

A.NESNELERİNE GÖRE FİİLLER 1.Geçişli Fiiller: Kullanım sahasına çıktığında nesneye ihtiyaç duyan, nesne alabilen fiillere geçişli fiiller denir.

Akşam güzel bir film seyrettik. yüklem Ne seyrettik ? Film (nesne) FİİL GEÇİŞLİDİR

Kardeşi kalemini kırmış. Özne nesne yüklem Kardeşi neyi kırmış? Kalemini (nesne) FİİL GEÇİŞLİDİR

DİKKAT Bir fiilin geçişli ya da geçişsiz olduğunu öğrenmek için soru sorarken, önce özneyi bulmalıyız.Özneyi bulmadan nesneyi bulmaya çalışırsak yanılabiliriz.Çünkü bazı kullanımlarda özne ve nesne karışabilmektedir.

Şakalaşırken eli çıkmıştı. yüklem Çıkan ne? Eli (Özne) FİİL GEÇİŞSİZDİR

DİKKAT Bir fiilin geçişli olabilmesi için , önemli olan o fiilin “ne, neyi, kimi” sorularına cevap verebilmesidir.Bazen fiil geçişli olduğu halde cümlede nesne bulunmayabilir.

Akşama kadar bekledim. yüklem Kimi bekledim? Onu , kardeşimi..... (nesne)

2. Geçişsiz Fiiller: Nesne gerektirmeyen, nesne olmadan da kullanım sahasına çıkan fiillere geçişsiz fiil denir.

Bu söze sınıftakilerin hepsi gülmüştü. yüklem Ne gülmüştü? Neyi gülmüştü? Kimi gülmüştü? FİİL GEÇİŞSİZDİR

Ağaçların yaprakları sarardı. yüklem Sararan ne? Ağaçların yaprakları (özne) Neyi sarardı? Kimi sarardı? FİİL GEÇİŞSİZDİR

Geçişli fiiller ayrıca yapılışlarına göre de incelenir Geçişli fiiller ayrıca yapılışlarına göre de incelenir.Bunlar oldurganlık ve ettirgenliktir.

OLDURGAN FİİLLER Geçişsiz fiillerin geçişli hale getirilmesine oldurgan fiil denir. Oldurgan fiiller , geçişsiz fiillere getirilen “-r, -t, -tır, -dır...” ekleriyle yapılır.

Çocuğu zor da olsa uyuttum. yüklem “Uyumak” Neyi uyumak? (Cevap yok) “Uyutmak” Neyi uyutmak? (Çocuğu) FİİL OLDURGANDIR

Geçişsiz fiil Geçişli fiil gülmek -dır- gül-dür-mek Ağlamak -t- ağ-lat-mak Pişmek -ir- piş-ir-mek Çıkmak -r- çık-ar-mak oldurgan fiil

ETTİRGEN FİİLLER Geçişli fiillerin geçişlilik derecesinin arttırılmasına ettirgen fiil denir. Ettirgen fiiller, oldurgan fiillerde olduğu gibi “-r, -t, -tır” ekleriyle yapılır.

Evin kapısını kırdırdı. yüklem Neyi kırdırdı? Evin kapısını (nesne) kırdı - kırdırdı