Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi Ocak-Nisan 2012 Bulguları

Projenin amacı Irkçılık, ayrımcılık ve ötekileştirmenin üretilmesinin araçlarından biri olan medyada ayrımcı dil ve nefret söyleminin azalmasına katkıda bulunmak Bu konuda hem medyanın hem de sivil toplumun aktif bir rol almasını sağlamak Türkiye’de ırkçılık, ayrımcılık ve hoşgörüsüzlükle mücadeleye katkı sağlamak.

Aktiviteler Medya Taraması Medya takip merkezi aracılığıyla anahtar kelimeler üzerinden ulusal ve yerel basının taranması Tirajlar dikkate alınarak seçilmiş 16 ulusal gazetenin elden taranması Doğrudan ve açık bir biçimde belli bir gruba karşı ayrımcılık veya düşmanlık içeren haber ve köşe yazılarının sitesi ve sosyal medya aracılığıyla duyurulması

Aktiviteler Toplanan yazıların istatistiki ve içerik analizlerini içeren 4 aylık rapor Gazetecilerle atölye çalışmaları Konuyla ilgili alanlarda çalışan, uluslararası tanınırlığı olan akademisyenlerin katılımıyla gerçekleşen nefret söylemi panelleri

Nefret Söylemi Kategorileri Abartma / Yükleme / Çarpıtma Bir kişi ya da olaydan yola çıkarak bir topluluğa yönelik olumsuz genellemeler, çarpıtmalar, olumsuz atıflar Küfür / Hakaret Aşağılama Bir topluluk hakkında doğrudan küfür, aşağılama, hakaret içeren ifadeler Düşmanlık / Savaş Söylemi Bir topluluk hakkında düşmanca, savaşı çağrıştıran ifadeler Simgeleştirme Doğal kimlik öğesinin nefret, aşağılama unsuru olarak kullanılması

OCAK-NİSAN 2012 BULGULARI

Dönemlere Göre Nefret Söylemi İçerik Sayısı 2011 yılı boyunca hazırlanan üç raporda, nefret söylemi tespit edilen içeriklerin sayısı 50’nin altında kalırken, son dönemde bu sayı dramatik bir yükselişle 115’i bulmuştur.

Dönemlere Göre Hedef Grupların Sayısı 2011 yılının son dört aylık döneminde nefret söylemine maruz kalan grupların sayısında bir artış gözlemlenmiş, sabit kategoriler olarak değerlendirilebilecek Ermeni, Kürt, Yahudi, Rum ve Hıristiyanlara; Laz, Gürcü, Arnavut, Arap, Boşnak, Zerdüşt ve Abaza gruplar eklenmişti yılının ilk dört aylık döneminde de hedef gruplardaki çeşitlenme önceki döneme benzer biçimde devam etmiştir.

Hedef Gruplara Göre Nefret Söylemi

2012’nin Ocak-Nisan döneminde nefret söylemi içeren haber ve köşe yazılarının büyük bölümü Ermenileri hedeflemiştir. Söz konusu içeriklerin önemli bir bölümü Ocak ve Şubat aylarına aittir. Ermenilerin ardından eşit biçimde Hıristiyanlar ve Yahudiler, daha sonra ise Rumlar hedeflenmiştir yılının ilk döneminde Kürtlere yönelik nefret söylemi bir önceki döneme benzer şekilde Kürtlerden BDP’ye yönelmiştir. Siyasi parti veya siyasetçileri hedef alan içerikler ifade özgürlüğü kapsamında olduğu için istatistiki analizlere dahil edilmemiştir. Ancak söz konusu içeriklerde, haklarını talep eden Kürtlerin “iyi Kürtler” olmadığı ve “bölücü” oldukları BDP üzerinden marjinalleştirilip anlatılmıştır. Analize dahil edilen içeriklere, Kürtlerin «bölücü» olduğu anlayışından hareketle sıranın Laz, Çerkes, Arnavut ve Boşnaklara geleceği yönünde bir tehdit anlayışı hakimdir.

Türlere Göre Nefret Söylemi Nefret söylemi bu dönemde de yine en fazla köşe yazılarında (%80) kendine yer bulmuş, incelenen içeriklerin %17’sini haberler, %2’lik bir bölümünü ise okur mektupları oluşturmuştur.

Ulusal Basında Nefret Söylemi

Yerel Basında Nefret Söylemi

Kategorilere göre Nefret Söylemi İncelenen dört aylık dönemde, Düşmanlık/ Savaş Söylemi önemli bir yer tutmaktadır. Ardından sırasıyla Abartma/ Yükleme/ Çarpıtma ve Küfür/ Hakaret/ Aşağılama gelmiştir, en az izlenen yöntem ise Simgeleştirme olmuştur.

KATEGORİLERDEN ÖRNEKLER

Düşmanlık / Savaş Söylemi Hocalı mitingi sırasında gerçekleşen tartışmalar Ermenilerin «katliamcı, hain ve Türk düşmanı» olduğu vurgusu üzerine kurulmuştur. Buna örnek teşkil eden yandaki köşe yazısında Necdet Sivaslı, Hocalı mitinginin «Ermenilere asıl katliamcılar sizlersiniz denildiği» için çok başarılı geçtiğini söylemiştir. Necdet Sivaslı, Anayurt,

Abartma / Yükleme / Çarpıtma Nazif Kurucu, «…maktulün (Hrant Dink) o günlerde ‘Bu topraklardaki pis Türk kanını yok edip’ şeklinde bir fikir ortaya attığını okumuştum. Yalnızca bu sözler bile Trabzon gibi milliyetçi bir ilimizdeki kanı kaynayan bir delikanlının aklını zıplatıp çılgınlıklara yöneltmez mi?» diyerek Hrant Dink’in ifadelerini çarpıtıyor, işlenen cinayeti olumluyor ve nefret suçlarını meşrulaştırıyor. Nazif Kurucu, Ortadoğu,

Küfür / Hakaret /Aşağılama Hocalı olaylarını birebir yaşayan bir kişinin tanıklığına yer verilen haberde söz konusu kişinin böyle bir ifadesi olmamasına rağmen başlıkta, «Ermeni kelimesi hastalığı çağrıştırıyor» dediği iddia edilerek Ermenilere yönelik olumsuz bir algı oluşturuluyor. İHA, Anayurt,

Düşmanlık / Savaş Söylemi Akın Aydın, Hocalı mitingini anlattığı yazısında, «Hepimiz Türk’üz ve öyle büyük bir milletiz ki, bu ülkenin suyundan içip ekmeğinden yiyip yine bu milletin tarihine ve bu gününe iftira atanlara, suçlama yapanlara söz hakkı veriyoruz, daha ne istiyorsunuz?» diyerek Ermenileri ötekileştiriyor ve düşman konumuna yerleştiriyor. Akın Aydın, Yeni Mesaj,

Düşmanlık / Savaş Söylemi Çoraklı, «Ey İnananlar! Yahudileri ve Hıristiyanları dost edinmeyin. Onlar birbirinin dostudurlar. Sizden kim onları dost tutarsa, o onlardandır. Şüphesiz Allah zalim topluma hidayet etmez.» diyerek söz konusu grupları düşman konumuna yerleştiriyor. Selim Çoraklı, Önce Vatan,

Simgeleştirme Haberin söylemi, zaten «terör örgütü bağlantısı nedeniyle şüpheli olan BDP»yi bir başka şüpheli durum olarak Hıristiyanlarla işbirliği içinde göstermek yönünde kurularak BDP kriminalize ediliyor. BDP milletvekilinin kilise ziyareti bir tür suç unsuru gibi sunularak Hıristiyanlar da ötekileştiriliyor. Yiğit Doğaner, Yeni Akit,

Diğer dezavantajlı gruplar Kadın, eşcinsel, travesti ve transeksüelleri hedef alan 13 içerik tespit edilmiştir.

Örnekler BDP’nin Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Tasarısı’na eşcinsel ve transseksüellerin de dahil edilmesi için önerge vermesini haberleştiren gazete, LGBTT bireyleri doğrudan “sapkınlar” olarak nitelendiriyor; BDP’yi de «sapkınların savunucu» addediyor. Hasan Tosun, Yeni Akit,

Örnekler “Kadın ve kızlar sokaklarda açık saçık dolaşarak erkekleri şehvete, fuhuşa ve zinaya sürüklüyorlar. Sokaktaki kadına bakan erkek, evdeki eşini beğenmiyor ve bir kirli çamaşır misali onu bırakıyor. Böylece aile yuvası bozuluyor ve kadın, erkek ve çocuklar perişan oluyor. Bu durumda ahlaksızlık ve anarşistlik toplumu çürümeye ve çökmeye sürükler.” Şok,

Medya Eleştirisi İstatistiki analize dahil edilmeyen içerikler: Newroz kutlamaları sırasında yaşananların haberleştirildiği üç köşe yazısı, Yeniçağ gazetesinde yayımlanan Ermeni Mezalimi başlıklı iki yazı dizisi, Meral Okay’ın ölümü dolayısıyla ateistliğin tartışıldığı iki haber ve Hrant Dink davasıyla ilişkili olarak, Dink ailesinin avukatı Fethiye Çetin ve yazar Etyen Mahçupyan’ın hedef alındığı üç köşe yazısı

Bölücülerin Bayramı: Newroz «Bunların milletvekilleri ‘Türkiye’yi cehenneme çeviririz’ diyorlardı ya, yapıyorlar. Bizim ülkemizi cehenneme çevirmeye çalışıyorlar.» diyerek BDP üzerinden Kürtleri hedef alıyor. Mehmet Memiş Hoca, Güneş,

Ermeni Mezalimi: Asıl Ermeniler Türkleri katletti «Adana’da, biri çocuğunu biraz fazla dövmeye kalkıştığı zaman çevreden: “Yeter artık Ermeni misin nesin? Ermeni’den beter misin yahu? Acımasız zalim Ermeni, öldüreceksin çocuğu…”, sözleri duyulduğunu belirtmek gerekir. Yakın geçmişte Ermeniler’in yaptıkları zulüm ve işledikleri feci cinayetleri ve bunların bıraktığı izleri bu sözler ne kadar güzel anlatmaktadır.» Kerrar Esat Atalay, Yeniçağ,

Meral Okay: O kadın öldü «Kanuni’nin arkasından yalan yanlış şeyler söylemek ‘ölülerin arkasından konuşmak’ olmuyor da, ateistliği sabit olan birisi nereden ‘bizim ölümüz’ oluyor ki, onu hayırla yad edelim.» Yeni Akit,

Türk düşmanı Mahçupyan/ Hrantçı Çetin « ’İslamcı’ geçinenlerimiz, işbirlikçileri sol liberallerle Hrant için imza kampanyası başlattılar. Maksat Hrant’ın ‘gerçek’ katillerinin bulunması değildir; onlar ‘Hepimiz Ermeniyiz!’ diyen Hrant türbecilerinin ‘vesvese’sine kanmışlar, ‘şeytan’ın oyununa gelmişlerdir.» Arslan Tekin, Yeniçağ,

Düşmanlık / Savaş Söylemi «Bu kan o günden beri yerde kalmamıştır, kalmayacaktır.» İdris Naim Şahin, 26 Şubat 2012 Taksim Hocalı Mitingi’ndeki konuşmasından…