Bölüm 22 Para ve Banka David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

Birtakım önemli sorular Toplum paraya neden ihtiyaç duyar? Hükümetler para arzını neden değiştirirler? Finans piyasalarının reel sektörle etkileşimi nasıldır? Parayla faiz oranı arasındaki ilişki nedir? See the introduction to Chapter 22 in the main text.

Para Ekonomide herkes tarafından kabul görmüş bir alışveriş ve borç ödeme aracıdır. Paranın Çeşitleri: MAL PARA: Tütün, ipek, altın KANUNİ PARA: Banknotlar ve bozuk paralar KAYDİ PARA: Banka parası See the introduction to Chapter 22 in the main text, also Section 22-1.

Paranın fonksiyonları Değişim (mübadele) Aracı (Medium of exchange) Alışveriş ve borçların ödenmesinde para takastan (barter) daha etkili bir araçtır. Hesap Birimi Aracı (Unit of Account) Fiyatların ve hesapların büyüklüğünü ölçen bir birimdir. Değer Saklama Aracı (Store of value) Para gelecekte alışverişte kullanılmak üzere elde tutulabilir. Borç ödeme aracı: Borçların (gelecekte geri ödemelerin) para birimi cinsinden belirlenmesi See Section 22-1 in the main text.

… PARA: tam likit servet şekli… Hisse senedi, bono, emlak, Likidite: Herhangi bir servetin paraya dönüştürülebilme kabiliyeti Bir diğer deyişle: paraya yakınlık derecesi PARA: tam likit servet şekli… Hisse senedi, bono, emlak, See Section 22-1 in the main text. Likidite yüksek Likidite az

Modern Bankacılık Finansal Aracı Borç verenle alanı biraraya getirme konusunda uzmanlaşmış bir kurumdur. Örneğin ticari bankalar hükümetin izni altında kredi verebilir ve mevduat kabul edebilir, Çek hesapları açabilir. See Section 22-2 in the main text.

Finansal Piyasalar hakkında genel bilgiler Finansal Varlık (Financial asset) Belirli bir dönem boyunca sahip olduğu kişiye belirli bir faiz geliri getiren değerli kağıda verilen isimdir. Nakit (Cash) Banknot ve bozuk para, faiz geliri getirmez. Tüm varlıklar içinde en likit olanı nakit paradır. Bonolar (Bills) Bir seneden az vadeli, bilinen bir tarihte piyasaya çıkartan kurum tarafından satın alınması garanti edilmiş finansal varlık Likiditesi yüksektir See Box 22-3 in the main text.

Finansal Piyasalar hakkında genel bilgiler (devam) Tahviller (Bonds) Uzun vadeli finansal varlıklardır, daha uzun zaman dilimleri belirsizliği de arttırdığından daha az likittirler. Hisse Senetleri (Industrial shares,equities) Sahibine temettü geliri (kâr payı) sağlar Likiditesi yüksek değildir. See Box 22-3 in the main text.

Modern bankacılık Modern bankacılık sisteminde iki tip bankacılık vardır: az sayıda banka vardır ve bunların her birinin çok sayıda şubesi mevcuttur. (İngiltere ve Kanada) birçok bağısız bankalar vardır. (Amerika) Ticari bankalar: özel kişi veya kurumlara ait kar amacı güden kurumlar Bütün ticari bankaların bir çok ortak yönleri vardır: müşterilerinin mevduatlarını tutarlar, belli mevduatların çekle hesaplar arasında transferlerine izin verirler, hane halklarına ve firmalara borç verirler ve devletin değerli kağıtlarına yatırımlar yaparlar. See Section 22-2 in the main text.

Modern Bankacılık Rezerv: Mevduat sahiplerinin taleplerini hemen karşılayabilmek için gerekli para Rezerv Gereği: tedbir gereği mevduat sahiplerinin günlük nakit ihtiyacını karşılamak üzere elde bir miktar nakit bulundurulması Rezerv Oranı: Bankaların tuttuğu rezervlerin mevduatına oranı… Banka bu miktarın üzerinde rezerv bulundurursa buna rezerv fazlası denir. See Section 22-2 in the main text.

Bankaların Kredi Yaratma Mekanizması Kağıt para hem nakdi hem de vadesiz mevduatı kapsar. Bankalardaki mevduat değişince dolaşımdaki para miktarı veya kısaca para arzı da değişir. Öte yandan bankalar vadesiz mevduat hesapları karşılığında yeni vadesiz mevduat yaratırlar. Ticari bankalar varlıklarının sadece belirli bir oranını nakit rezerv olarak tutarlar… böylece kredi yaratma imkanına kavuşurlar Bankaların yarattıkları vadesiz mevduata “kaydi para” ya da banka parası denir. See Section 22-3 in the main text

Bankalar nasıl kredi yaratırlar? Ticari bankalar sahip oldukları varlıkların ancak küçük bir oranını ellerinde nakit olarak tutarlar. Bu orana Mevduat Munzam Karşılığı (Reserve Requirement Ratio) denir. Böylelikle varlıklarının önemli bir kısmını krediye dönüştürebilirler. Örnek: Sonsuz sayıda banka olduğunu, bankaların mevduatlarının %10’ununu yasal karşılık olarak tutmaları gerektiğini varsayalım. A kişisi 100 TL’sini 1. Banka’ya yatırsın 1. Banka kasasında 10 TL karşılık ayırır, kalan 90 lirayı kredi olarak B kişisine verir. B kişisi 90 TL’yi 2.Banka’ya yatırır. 2.Banka 9 TL karşılık ayırıp 81 TL’sini 3. kişiye kredi olarak verir. See Section 22-3 in the main text

Bankalar nasıl kredi yaratırlar? (2) Bankacılık sistemi olmadığında para arzı 100 TL olarak kalacaktı. Ancak bankacılık sistemi, kredi mekanizmasıyla piyasadaki para arzını genişletir 3. kişi ile beraber para arzı=100+90+81 olarak genişlemiştir. Kişi sayısı sonsuza giderken, para arzı da azalarak artmaya devam eder ve 1000 TL’ye ulaşır.