SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ Yrd.Doç. Dr. Niyazi Kurnaz © www.niyazikurnaz.net

Sipariş Maliyet Sistemi Birim mamul maliyetlerinin saptanmasında kullanılan maliyet yöntemlerinden biridir. Sipariş maliyeti, belli partiler halinde üretim yapan, birbirinden farklı mamul üreten işletmelerde, her bir mamul grubunun maliyetinin ayrı hesaplanmasını sağlayan bir yöntemdir. Sipariş Maliyet Sisteminin Uygulanışı: DHM ve DİŞ giderleri doğrudan doğruya üretim partilerine aktarılarak izlenmekte, GÜG. ise uygun ölçüler kullanılarak siparişin maliyetine aktarılmaktadır. Her bir siparişin hesaplanan toplam maliyeti o siparişteki birim miktara bölünerek birim maliyet elde edilmektedir. © www.niyazikurnaz.net

Sipariş Maliyetleme Sisteminin Uygulandığı İşletmeler Başta ısmarlama üretim yapan tüm işletmeler ile, Çeşitli makineler üreten fabrikalar, Uçak ve gemi fabrikaları, Döküm yapan işletmeler, İnşaat işleriyle uğraşan işletmeler, Mobilya üreten fabrikalar, Konfeksiyon imalat sektörü, Yayınevleri, Tamirhaneler… © www.niyazikurnaz.net

SİPARİŞ MALİYETLEME YÖNTEMİ DMM A Mamul Partisi DİM B Mamul Partisi GİM © www.niyazikurnaz.net

SİPARİŞ MALİYETLEME YÖNTEMİ Üretime Başlama Üretimi Tamamlama ZAMAN Ocak Şubat Mart Ocak Dönemi Şubat Dönemi DMM + DİM + GİM = DÖN.MAL.= ÜMM +DBMSM= SHMM – DSMSM = SMM Sipariş 01 DMM + DİM + GİM = DÖN. MAL. = ÜMM + DBMSM = SHMM – DSMSM = SMM Sipariş 02 DMM + DİM + GİM = DÖN. MAL. = ÜMM + DBMSM = SHMM – DSMSM = SMM Sipariş 03 SİPARİŞ MALİYETLEME YÖNTEMİ

Maliyetlerin sistemli bir şekilde düzenlenebilmesi için: 1. Üretime başlanan her mamul için ayrı bir sipariş kodu (numarası) verilir, ve her sipariş için farklı bir sipariş maliyet kartı düzenlenir. 2. DHM. giderleri, malzeme istek kartlarında yer alan bilgilerden yararlanılarak ait oldukları sipariş maliyet kartlarına işlenir. 3. İşçi zaman kartları bilgilerinden yararlanarak DİŞ ait oldukları siparişlerin maliyet kartlarına eklenir. 4. GÜG yükleme oranları yardımıyla siparişlere dağıtılır ve her siparişin esas üretim gider yerinden alacağı genel üretim gideri payı bulunur. 5. Maliyet dönemi içinde üretimi tamamlanan siparişlerin maliyet kartındaki DHM.,DİŞ. Ve GÜG. toplanarak toplam üretim maliyeti tespit edilir. Toplam maliyet üretilen mamul birimi sayısına bölünerek birim maliyeti bulunur. 6. Tamamlanan siparişlerin toplam üretim maliyeti mamul ambarı hesabına devredilir. Sipariş maliyet kartları ise mamuller dosyasına takılır. © www.niyazikurnaz.net

SİPARİŞ MALİYET YÖNTEMİNDE KULLANILAN BELGELER - Sipariş Maliyet Kartı, - Sipariş emirleri belgesi, - ilk madde ve malzeme istek fişi, - işçi zaman kartı, - Gider dağıtım tablosu, - Mamul mallar ambar teslim belgesi. Sipariş Maliyet Kartı: Sipariş giderlerinin mamul partilerine sağlıklı yüklenebilmesi için, tutulan karta denir. © www.niyazikurnaz.net

Malzeme Stok Kartı İşçilik Zaman Kartı GİM Dağıtım Kartı © www.niyazikurnaz.net

Sipariş Maliyet Sisteminin Yararları - Karlı işlerle karsız işlerin ortaya çıkmasını sağlamak yoluyla karar vermeye yardımcı olur. - İşletmenin izleyen dönemlerinde alınan benzer siparişlerin maliyeti konusunda karar verme kolaylığı sağlar. - Çalışan işçilerin zaman ve verimlilik açısından kontrolünü sağlar. - Sipariş ve gider yerlerindeki giderlerin analizi ile giderlerin kontrolünü sağlar. - Gerçek ve tahmini maliyetlerin karşılaştırılması yoluyla verimliliğin kontrolünü sağlar, - Özel sipariş maliyetinin kolayca hesaplanmasına ve belli bir kar ilavesiyle satış fiyatının kolayca tespitine yardımcı olur. © www.niyazikurnaz.net

Sipariş Maliyet Sisteminin Sakıncaları - Sipariş maliyetinde, maliyeti oluşturan giderlerin ayrıntılı bir şekilde izlenmesi zaman alıcı olduğundan ücret giderlerini yükseltir. - Geçmişteki siparişlerin maliyetlerinin, gelecekteki siparişler için emsal alınması hatalı sonuçlara neden olabilir. - Sipariş maliyetinin fiili maliyet yöntemiyle uygulanmasında maliyet hataları ortaya çıkabilir. © www.niyazikurnaz.net

Sipariş Maliyet Sistemi Problemler Problem 2.1: “Bilen” Üretim İşletmesi sipariş maliyet sistemini kullanmakta olup, işletmede üretilen mamuller üç esas üretim gider merkezinde süreçlenerek üretilmektedir. Aralık 2001 dönemine ve tüm işletmede üretilen mamullere ilişkin veriler ve “301” Kod nolu mamulün sipariş maliyet kartındaki veriler aşağıda gösterildiği gibidir. © www.niyazikurnaz.net

Esas Üretim Gider Merkez Bazında Tüm Mamullere İlişkin Veriler 10.01 Torna 10.02 Pres 10.03 Kesme DHM ve Malz Mal 50,000,000 25,000,000 25,000,000 Diş. Maliyeti 30,000,000 20,000,000 32,000,000 GÜM(1. Ve 2. Dağ. Sonucu 36,000,000 24,000,000 30,000,000 Direkt İşçilik Saatleri 20,000 Dis 18,000 Dis 16,000 Dis Makine Saatleri 18,000 Mak-S 24,000 Mak-s 20,000 Mak-S “301” Kod Nolu Mamulün Sipariş Maliyet Kartı 10.01 Torna 10.02 Pres 10.03 Kesme DHM ve Malz. Mal. 2,000,000 5,000,000 3,000,000 Diş. Maliyeti 5,500,000 4,500,000 5,000,000 Direkt İşçilik Saatleri 5000 Dis 2500 Dis 2500 Dis Makine Saatleri 4000 Mak-s 3000 Mak-s 3000 Mak-s © www.niyazikurnaz.net

İstenilenler: “Torna” departmanında D.İ saatleri. “Pres” departmanında Makine saatleri, “Kesme” departmanında D.İ. Saatleri kapasite ölçüsü olarak alınmıştır 1- Bu işletmenin bölümsel GÜM Yükleme Oranlarını hesaplayınız 2- “301” Kod nolu mamulün toplam üretim maliyetini bulunuz. 3- “301” Kod nolu mamul üçüncü şıkta bulduğunuz “Üretim Maliyeti” ni de dikkate alarak, satış hasılatının %15’ i satış ve yönetim giderlerini ve satış hasılatının %20’ si karı içerecek şekilde bu mamulün satış fiyatını hesaplayınız. © www.niyazikurnaz.net

1- Bu İşletmenin bölümsel GÜM Yükleme Oranları ; 10.01 Torna 10.02 Pres 10.03 Kesme 36,000,000 24,000,000 30,000,000 GÜM / / / Dağıtım Ölç. 20,000 Dis 24,000 Mak-s 16,000 Dis GÜMYO 1800 TL/Dis 1000 TL/Mak-s 1875 TL/Dis = = = 2- “301” Kod nolu mamulün sipariş maliyeti; 10.02 Torna 10.02 Pres 10.03 Kesme Toplam DHM ve Mlz. Mal. 2,000,000 5,000,000 3,000,000 10,000,000 Diş Mal. 5,500,000 4,500,000 5,000,000 15,000,000 GÜM 9,000,000 3,000,000 4,687,500 16,687,500 Toplam Üretim Maliyeti: 41,687,500 TL 3- F= M+K F= 41,687,500 + 0,15F + 0,20F F= 41,687,500 + 0,35F F- 0,35F= 41,687,500 0,65F= 41,687,500 F301 = 64,134,616 TL © www.niyazikurnaz.net