GÜRCİSTAN’IN EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ T.C. TİFLİS BÜYÜKELÇİLİĞİ Ticaret Müşavirliği Tiflis, Ekim 2008

I. GİRİŞ Resmi Adı Gürcistan Başkenti Tiflis Yönetim şekli Cumhuriyet (Yarı Başkanlık Sistemi) Yüzölçümü 69.700 km2 Nüfusu 4.394.700 (2007)

II. GÜRCİSTAN ÜLKE BİLGİLERİ Başlıca şehirler Tiflis (başkent) 1,103 Milyon, Kutaisi 190 bin, Batumi 122 bin (liman), Rustavi 118 bin Diğer önemli şehirler Poti (liman), Sukhumi (liman), Gori, Khashuri, Senaki, Telavi Resmi Dil Gürcüce Dini Hıristiyan-Ortodoks (%84), Müslüman (%10), Ermeni Apostolik (%4), Diğer (%2) 2002 Para birimi Lari (GEL) – 1 GEL = 100 Tetri – 1 ABD $ = 1,40 GEL (22.09.2008) Okuma-yazma oranı % 99 Yıllık nüfus artışı % - 0,329 (2007 tahmini) Nüfus yoğunluğu 72,8 kişi/km² Doğum oranı % 0,10 Ölüm oranı % 0,9 Net göç oranı -% 0,4 Bebek ölümü % 0,18 Ortalama ömür 74,3 yıl (Erkeklerde 69,8 yıl; Kadınlarda 78,5 yıl) Mesai saatleri ve günleri Pazartesi-Cuma; 10:00-18:00 Türkiye ile saat farkı +1 saat ileride Resmi tatil günleri Cumartesi – Pazar İklim Batı Gürcistan nemli ve subtropikal bir iklime sahiptir. Doğudaki iklim subtropikalden ılıman iklime değişiklik gösterir. Ortalama sıcaklık Ocak ayındaki 2 derece ile Ağustos ayındaki 24 derece arasındadır.

II. GÜRCİSTAN ÜLKE BİLGİLERİ (devam) Yıl Reel GSYİH (Milyar $) Kişi Başına Gelir ($) Büyüme Oranı (%) Enflasyon İhracat (FOB) Milyon $ İthalat (FOB) 2003 2,6 612 11,1 7,0 465,3 1.141,0 2004 3,1 728 5,9 7,5 648,4 1.847,7 2005 3,7 847 9,3 6,2 866,7 2.490,9 2006 4,2 955 9,4 8,8 993,1 3.681,2 2007 4,8 1.102 12,4 11,0 1.240,2 5.216,7 Yıl İşgücü (bin kişi) İşsizlik Oranı (%) Ortalama Kur $/GEL Tarım GSYİH Payı (%) Sanayi GSYİH Payı (%) Hizmet GSYİH Payı (%) 2003 2.050 11,5 2,14 27,4 25,1 47,5 2004 2.040 12,6 1,91 24,2 23,7 50,3 2005 2.020 13,8 1,79 23,4 26,4 51,5 2006 1.950 13,7 1,71 19,5 25,7 54,9 2007 1.960 13,3 1,67 17,4 25,9 56,6 Kaynak: Gürcistan Ekonomik Kalkınma Bakanlığı ve Gürcistan Merkez Bankası

II. GÜRCİSTAN ÜLKE BİLGİLERİ (devam) Asgari Ücret 115 GEL (68,8 USD) – Asgari Geçinme 260 GEL/ay (155,7 USD) İhracatında Başlıca Ürünler (2007) Ferro alyajlar, Bakır ve konsantresi, Metal hurda, Muhtelif kabuklu yemiş, Binek otomobiller, Çimento, Ham ve yarı işlenmiş altın, Gübre, İspirtolu içecekler, Şarap, Bakır hurda. İthalatında Başlıca Ürünler (2007) Petrol ve petrol ürünleri, Binek otomobiller, Petrol gazları, İlaç, Buğday, Şeker ve saf sakkaroz, Telsiz telefon vb. cihazlar, Otomatik bilgi işlem makineleri, Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar. İhracatında Başlıca Ülkeler (2007) Türkiye, ABD, Azerbaycan, Ermenistan, Ukrayna, Kanada, Bulgaristan, Almanya, Rusya Federasyonu, Kazakistan. İthalatında Başlıca Ülkeler (2007) Türkiye, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Almanya, Azerbaycan, BAE, ÇHC, ABD, Bulgaristan, Türkmenistan. BDT Ülkeleri ile Ticareti (2007) İhracat: 469,4 milyon $ İthalat: 1.853,9 milyon $ Toplam Ticaret Hacmi İçindeki Payı: %35,9 AB Ülkeleri ile Ticareti (2007) İhracat: 201,6 milyon $ İthalat: 1.264,6 milyon $ Toplam Ticaret Hacmi İçindeki Payı: %22,7 Kaynak: Gürcistan Ekonomik Kalkınma Bakanlığı ve Gürcistan Merkez Bankası

III. DIŞ TİCARET REJİMİNE İLİŞKİN BAZI TEMEL BİLGİLER Gürcistan’ın dış ticaretinde uygulanmakta olan tercihli ticaret rejimleri: Dünya Ticaret Örgütü üyeleri ile MFN tarifeleri ABD, Kanada, İsviçre ve Japonya ile tercihli tarifeler Avrupa Birliği ve Türkiye ile GSP+ rejimi (Türkiye-Gürcistan STA, 21.11.2007’de imzalanmış olup, yürürlük için Türk tarafının onay prosedürünün tamamlanması beklenmektedir). Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi ülkeler ile serbest ticaret rejimi (Gürcistan Parlamentosu BDT’den çıkma konusunu görüşmektedir).

IV. UYGULANMAKTA OLAN TEMEL BAZI VERGİLER Vergi türü Oranı (%) Gelir Vergisi (Özel Şahıslar) Diplomatik statülü kuruluşlarda çalışan şahıslar için %12 (şimdilik 01.04.2009’a kadar). Diğer kazanç sağlayan özel şahıslar için %25. Kurumlar Vergisi 15 KDV 18 (Yillik cirosu 100 bin GEL’in altinda olan girisimler KDV mukellefi olmamaktadir). Bandrol ve Lisans (petrol, şeker ve alkollü içecekler için). 0,5 – 20 GEL İstihdam Vergisi %25 (İşveren tarafından ödeniyor). Emlak Vergisi Kurumlar icin yillik %1. Ozel sahislar bir onceki yilda elde ettikleri kazanc 40 bin GEL’in uzerinde olmasi halinde emlak vergisi mukellefi olmaktadirlar. Faiz Vergisi 10 Eğlence Merkezi ve Kumarhane Vergisi %20 (Ayrıca, masa başına yıllık 500-10.000 GEL arası vergi alınmakta, yerel yönetimlerin 3 aylık bazda tahsil ettiği harçlar söz konusu olmaktadır). Gümrük Vergisi 0; 5 ve 12 olmak üzere 3 çeşit oran uygulanmakta olup, ürünlerin yaklaşık %90’ı için 0 (sıfır) gümrük vergisi uygulanmaktadır.

V. YASAL ÇERÇEVE (Türkiye-Gürcistan) Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması – 30.07.1992 (Yürürlükte) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması – 30.07.1992 (Yürürlükte) Karma Ekonomik Komisyon (KEK) IV. Dönem Toplantısı Protokolü 14.09.2005 Tiflis (Yürürlükte) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (21.11.2007 imza, onay bekleniyor) Tercihli Ticaret Anlaşması (Müzakere) Serbest Ticaret Anlaşması (21.11.2007 imza) Sosyal Güvenlik Anlaşması (Onaylandı, uygulamaya geçmedi) Balıkçılık Alanında İşbirliği Anlaşması (Müzakere) Vize Kolaylığı Anlaşması (Yürürlükte)

VI. İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLER (1.000$) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge 1992 11.570.893 6.321.733 17.892.626 5.249.160 1993 34.498.057 21.894.002 56.392.059 12.604.055 1994 67.189.623 25.651.695 92.841.318 41.537.928 1995 68.125.853 50.156.794 118.282.647 17.969.059 1996 110.318.657 32.494.628 142.813.285 77.824.029 1997 173.510.015 65.934.406 239.444.421 107.575.609 1998 164.145.964 91.007.332 255.153.296 73.138.632 1999 114.200.489 93.289.243 207.489.732 20.911.246 2000 131.770.519 155.315.361 287.085.880 -23.544.842 2001 144.049.362 127.231.396 271.280.758 16.817.966 2002 103.220.771 137.872.534 241.093.305 -34.651.763 2003 155.069.890 273.916.537 428.986.427 -118.846.647 2004 199.699.417 306.668.814 506.368.231 -106.969.397 2005 271.781.638 302.706.407 574.488.045 -30.924.769 2006 412.186.268 340.207.737 752.394.005 71.978.531 2007 645.799.865 289.340.128 935.139.993 356.459.737 2008/6 463.828.795 257.824.611 721.653.406 206.004.184

VI. İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLER (devam) İhracatımız (USD) 2006 2007 FARK ARTIŞ (%) Plastik ve plastikten mamul eşya 14.209.835 23.964.785 9.754.950 69 Yonga pano vb. levhalar 14.292.379 22.149.751 7.857.372 55 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden yağlar 4.441.403 21.480.637 17.039.234 384 Plastik tüp, boru, hortum; conta, dirsek, rakor vb 10.476.289 18.700.409 8.224.120 79 Buzdolabı, soğutucu, dondurucu, ısı pompası 11.018.495 17.923.742 6.905.247 63 Demir çelikten inşaat aksamı 8.042.552 16.626.993 8.584.441 107 Çimento 1.326.908 15.931.178 14.604.270 1.101 Demir-çelik yassı mamul 6.570.476 15.664.624 9.094.148 138 Zırhlı taşıtlar 359 14.064.301 14.063.942 3.917.532 Demir çelik tüp, boru, profil 2.709.242 13.796.188 11.086.946 409 Döşeme, kaldırım taşı, yer karosu, şömine 11.623.129 13.723.714 2.100.585 18 Aluminyum çubuk ve profil 7.749.082 12.188.741 4.439.659 57 Plastik ambalaj mamulleri 11.125.009 11.754.431 629.422 6 Demir alaşımsız çelikten profil 5.290.955 10.982.825 5.691.870 108 Liste Toplam 108.876.113 228.952.319 120.076.206 110 Diğer 299.085.875 417.129.970 118.044.095 39 TOPLAM 407.961.988 646.082.289 238.120.301 58

VI. TİCARİ İLİŞKİLER (devam) İthalatımız (USD) 2006 2007 FARK ARTIŞ (%) Demir-çelik hurda 115.326.164 170.388.926 55.062.762 48 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden yağlar 105.180.557 41.190.282 -63.990.275 -61 Aluminyum döküntü ve hurdalar 9.241.924 20.468.069 11.226.145 121 Ferro alyajlar 8.048.468 11.616.892 3.568.424 44 Cam ambalaj 3.199.470 7.327.304 4.127.834 129 Ham deri 4.933.051 6.844.781 1.911.730 39 İşlenmemiş aluminyum 32.467.182 6.325.671 -26.141.511 -81 Uzunlamasına kesilmiş ağaç 10.608.620 4.897.551 -5.711.069 -54 Taşkömürü, briket, katı yakıtlar 5.542.322 4.037.088 -1.505.234 -27 İşlenmemiş kurşun 578.990 2.381.224 1.802.234 311 Kadın/kız, çocuk için giyim ceket, takım elbise 2.197.154 1.987.084 -210.070 -10 Yuvarlak ağaçlar 1.172.824 1.363.452 190.628 16 Kadın/kız, çocuk için gömlek, bluz 330.015 1.336.985 1.006.970 305 Liste Toplam 298.826.741 280.165.309 -18.661.432 -6 Diğer 45.986.758 9.402.750 -36.584.008 -80 TOPLAM 344.813.499 289.568.059 -55.245.440 -16

Bir Yatırım Alternatifi Olarak Dezavantajlar SONUÇ Bir Yatırım Alternatifi Olarak Dezavantajlar Mevzuatın sıkça değişmesi. Resmi makamların sıkça değişmesi. Yabancı yatırımcılara özel bir teşviğin bulunmaması. Finans Polisi’nin faaliyetlerinin zaman zaman şeffaf ve anlaşılır olmaması. Gürcistan şirketler mevzuatının yetersizliği. Hukuk sisteminde henüz düzeltilmemiş olan bazı noktalar. Mali suçlara uygulanan cezalardaki tartışmalar. Mevcut kanunların yorum farklılıklarına açık yapısı. Mülkiyet haklarına, özellikle fikri mülkiyet haklarına yönelik korumanın zayıf olması. Sınai ARGE faaliyetlerinin bulunmaması.

Bir Yatırım Alternatifi Olarak Dezavantajlar SONUÇ Bir Yatırım Alternatifi Olarak Dezavantajlar Mevzuatın sıkça değişmesi. Resmi makamların sıkça değişmesi. Yabancı yatırımcılara özel bir teşviğin bulunmaması. Finans Polisi’nin faaliyetlerinin zaman zaman şeffaf ve anlaşılır olmaması. Gürcistan şirketler mevzuatının yetersizliği. Hukuk sisteminde henüz düzeltilmemiş olan bazı noktalar. Mali suçlara uygulanan cezalardaki tartışmalar. Mevcut kanunların yorum farklılıklarına açık yapısı. Mülkiyet haklarına, özellikle fikri mülkiyet haklarına yönelik korumanın zayıf olması. Sınai ARGE faaliyetlerinin bulunmaması.

SONUÇ (devam) Önem Arz Eden Hususlar Türkiye’den ihracat yapan firmaların mümkün olduğunca peşin ödeme esasına göre çalışmaları. Gürcistan’da bulunup, ithalat yapan firmalarımızın ithalat işlemlerine ait belgelerde yer alan bilgilerin uyumuna ve belgelerinde eksiklik olmamasına gerekli özeni göstermeleri. Gürcistan’da faaliyet gösteren firmaların mevzuatın yakından takibi ve karşılaşılabilecek sorunların giderilmesi için ülkede faaliyet gösteren güvenilir müşavirlik firmalarından birisiyle çalışmaları, iletişimlerini nitelikli ve güvenilir tercümanlar aracılığı ile yürütmeleri. Gürcistan’da üretim yapma amacına yönelik yatırımda bulunan firmaların, yatırımlarını yaparken, tesisin kurulacağı bölgenin seçimini titizlikle yapmaları, yerli personel ve işçi hususunu önceden analiz etmeleri, çalıştıracakları personel ile aralarındaki görev ve sorumluluk sınırlarının önceden net olarak belirlenmesi. Gürcü ortak ile çalışacak firmalarımızın ortak seçiminde titiz olmaları.

T.C. TİFLİS BÜYÜKELÇİLİĞİ TEŞEKKÜR EDERİZ T.C. TİFLİS BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Tel: +995 32 25 12 89 Faks: +995 32 25 12 98 Adres: Chavchavadze Av. 35a Tbilisi-Georgia E-Posta: dttif@access.sanet.ge