Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Yaşam Döngüsü Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 1 Doç. Dr. Zekeriya Aktürk zekeriya.akturk@gmail.com http://aile.atauni.edu.tr / 31

Hedefler Bu oturum sonunda katılımcıların; “Aile” nin tanımını tartışabilmeleri Türk halkının evlilikle ilgili demografik yapısını başka ülkelerle karşılaştırabilmeleri ailenin yaşam aşamalarını tanımlayabilmeleri farklı aile aşamalarındaki kritik görevleri tartışabilmeleri hedeflenmektedir. / 31

Tanımlar Aile: Evlilik ve kan bağına dayanan, karı, koca, çocuklar, kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu toplum içindeki en küçük birlik: "Birbirlerine nasıl tutkun, yangın bir aile olduklarını sayıp döktü."- L. Tekin. Aynı soydan gelen veya aralarında akrabalık ilişkileri bulunan kimselerin tümü: "Kendilerinin hangi asil aileye mensup olduklarını bilmiyorum."- N. Hikmet. Birlikte oturan hısım ve yakınların tümü. halk ağzında  Eş, karı. Aynı gaye üzerinde anlaşan ve birlikte çalışan kimselerin bütünü. Temel niteliği bir olan dil, hayvan veya bitki topluluğu, familya. عائلة / 31 http://www.tdk.org.tr/TR/Genel/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE&KELIME=aile

Aile sağlığa ve hastalığa etki eder Semptomların oluşması ve devamında ailenin katkısı olabilir Kesin tanı ve hastayı anlamak için hekimin aile yapısını incelemesi gerekebilir Örn: Depresyon Şişmanlık ve kilo kaybı Kalp hastalıkları Ailenin farklı aşamalarında sağlık üzerinde farklı etkiler oluşur / 31

Birey Yaşam Döngüsü / 31

Aile Yaşam Döngüsünün Aşamaları / 31

Aile Yaşam Döngüsü 2 yıl Evli çift (çocuk yok) Çocuk doğuran aile (en büyük çocuk 30 aylık) Okul öncesi çocuğu olan aile (en büyük çocuk 30 ay – 6 yaşında) Okul çağında çocukları olan aile (en büyük çocuk 6 – 13 yaşında) Ergen çocukları olan aile (en büyük çocuk 13 – 20 yaşında) Genç erişkinler yetiştiren aile (ilk çocuğun evi terk etmesinden sonuncuya kadar) Orta yaşta anne – baba (yuvanın boşalmasından emekliliğe kadar) Yaşlı aile üyeleri (her iki eşin emekliliğinden ölümüne kadar) 2,5 yıl 10-15 ± yıl 3,5 yıl 1 2 3 7 yıl 8 4 5 http://www.sasked.gov.sk.ca/docs/health/health6-9/g8append.html Stage 1 - Couples (without children) Stage 2 - Families with preschool children (oldest child 6 years of age) Stage 3 - Families with school-aged children (oldest child 6-13 years of age) Stage 4 - Families with teenagers (oldest child from 13-20 years) Stage 5 - Families with young adults (first child gone to last child leaving home) Stage 6 - Middle-aged parents (empty nest to retirement) Stage 7 - Aging family members (retirement to death of both spouses) 7 7 yıl 6 15 ± yıl 8 yıl / 31 Duval 1977

Evlenme Yaşı / 31 TUİK, 2008

Nikah Türü Resmi Dini Resmi + dini Nikahı yok Türkiye 9,7 3,7 85,9 0,6 Kent 11,1 2,9 85,4 0,7 Kır 7,5 5,1 86,9 0,5 / 31

ABD http://www.trinity.edu/~mkearl/fam-life.html / 31

/ 31

Kümülatif evlilik yaşı KSA / 31

Anne-babaların gençler ile yaşadığı sorunlar,% 30,5 28,1 Arkadaş seçiminde 30,5 Choice of friends Harcama ve tüketim alışkanlığında 28,1 Consumption, expenditure habits Kılık- kıyafet tarzında 26,1 Dressing style Yemek ve ev düzeni alışkanlığında 19,6 Nutrition and tidyness Eğlence tarzında 18,9 Entertainment style Aile içi ilişkilerde 16,4 Family relationships Okul ve meslek seçiminde 15,9 School, and job choices Evlilik ve aile hayatına bakışta 14,6 Opinions about marriage and family life Geleneklere bağlılıkta 14,3 Faith in traditions Akrabalık ilişkilerinde 13,8 Relationships with relatives Dini tutumlarda / davranışlarda 12,2 Religious attitudes /behavior Siyasi görüşlerde 7,2 Political opinions   / 31

Eş ile sorun yaşanan konular (%) Problems with spouse,% Hiç yaşamayız   Hiç yaşamayız Yaşarız Never Experienced Experienced Kumar alışkanlığı 98,3 1,7 Gambling habit Alkol alışkanlığı 95,3 4,7 Alcohol habit Sigara alışkanlığı 81,6 18,4 Smoking habit Ev ve çocuklar ile ilgili sorumluluklar 65,2 34,8 Responsibilities about home and children Gelirin yeterli olmaması 68,4 31,6 Insufficient income Harcamalar konusunda 68,8 31,2 Expenditures Kıskançlık konusunda 78,1 21,9 Jealousy İş ile ilgili sorunların eve taşınması nedeniyle 87,6 12,4 For carrying problems at work to home Giyim tarzı konusunda 87,3 12,7 Dressing style Görüşülen kişiler konusunda 89,0 11,0 Persons to contact Kadının/erkeğin ailesi ile ilişkiler konusunda 89,2 10,8 Relationships with the families of women/men Dini görüşlerinizin farklılığı nedeniyle 95,9 4,1 Difference in religious attitudes / 31

Cinsiyete göre çocukla ilgili düşünceler,% Child related values,%   Erkek Kadın Male Female Çocuk babanın sosyal/eğitim/iş hayatını olumsuz etkiler 21,9 21,2 Children negatively affect social/educational/work life of the father Erkek çocuk annenin itibarını artırır - 32,6 31,3 Sons increase the prestige of the mother Çocuk sahibi olan kadın olmayana göre daha itibarlıdır 33,8 33,6 A mother has more prestige than a woman Soyun devamını erkek çocuk sağlar 44,6 36,4 Son keeps the race up Çocuk annenin sosyal/eğitim/iş hayatını olumsuz etkiler 47,7 44,0 Children negatively affect social/educational/work life of the mother Çocuk, büyüdüğünde anne-babasına maddi katkı sağlar 75,8 77,4 Children provide financial support to family when they are grown up Çocuk eşleri birbirine yakınlaştırır 87,0 81,4 Children bring the spouse together Her aile ekonomik durumuna göre çocuk yapmalı 84,0 85,9 All families should have children according to their economic conditions Çocuk, yaşlılıklarında anne-babasına bakmalıdır 89,3 87,4 Children should look after their parents when they get old Kaynak: Aile Yapısı Araştırması, 2006 Source: Family Structure Survey, 2006 / 31

Yaşa ve cinsiyete göre evlilik öncesi birlikte yaşama durumu (ABD) Erkek Kadın 18-29 %48 %44 30-39 %45 %51 40-49 %34 %27 50-59 %10  %8 60-69  %6 70+ %17  %5 Toplam %30 %28 http://www.trinity.edu/~mkearl/fam-life.html / 31

Akraba evliliği (TR 2006) Kent-Kır ayrımına göre akraba evliliği yapanların oranı (%) Türkiye 20,9 Kent 18,8 Kır 24,6 http://www.tuik.gov.tr/aileyapi/AileRapor.do / 31

Saudi Arabia Family Health Survey, 1996 Akraba Evliliği KSA / 31 Saudi Arabia Family Health Survey, 1996

Evlilik Sayısı Bireylerin evlilik sayısı,% Number of Marriges of individuals,%   1 kez evlenen 95,7 Married Once 2 kez evlenen 4,0 Married Twice 3 kez ve daha fazla sayıda evlenen 0,3 Married 3 times or more Kaynak: Aile Yapısı Araştırması, 2006 Source: Family Structure Survey, 2006 / 31

Çok eşlilik - Bahreyn / 31

Çok eşlilik- KSA / 31

Boşanma Hızı (Kaba boşanma hızı : Bin kişilik nüfusta bir yılda boşananların sayısı.) 2007 yılında 94 bin 219 çift boşanırken, bu sayı geçen yıl binde 1,40 artarak 99 bin 663'e yükseldi. Boşanmaların en yüksek olduğu bölge binde 2,06 ile Ege Bölgesi olarak belirlendi. Ege Bölgesi'ni binde 1,78 Batı Anadolu Bölgesi izledi. Kaba boşanma hızının en düşük olduğu bölgeler ise binde 0.50 ile Kuzeydoğu Anadolu ile Ortadoğu Anadolu Bölgeleri oldu. Boşanmaların yaklaşık yüzde 41'i evliliğin ilk beş yılı içinde, yüzde 23,1'i ise 16 yıl ve daha fazla süre evli olan çiftlerde gerçekleşti. / 31 TUİK, 2008

Boşanma - Bahreyn / 31

Boşanma - KSA / 31

Dünya boşanma oranları (%) Albania 10.9 Armenia 6 Austria 43.4 Azerbaijan 10.3 Belgium 44 Bosnia and H. 5 Bulgaria 21.1 Canada 37 Croatia 15.5 Czech Rep 43.3 Denmark 44.5 Estonia 46.7 Finland 51.2 France 38.3 Georgia 6.6 Germany 39.4 Greece 15.7 Hungary 37.5 Iceland 39.5 Italy 10 Japan 1.9 Latvia 34.4 Lithuania 38.9 Luxembourg 47.4 Macedonia 5 Moldova 28.1 Netherlands 38.3 Norway 40.4 Poland 17.3 Portugal 26.2 Romania 19.1 Russia 43.3 Slovakia 26.9 Slovenia 20.7 Spain 15.2 Sweden 54.9 Switzerland 25.5 Turkey 6 Ukraine 40 United K. 42.6 United States 54.8 Yugoslavia 12 Researched and compiled 2002 by Gulnar Nugman of the Heritage Foundation. http://www.divorcereform.org/gul.html / 31

Aile Aşamalarında Bireylerin Görevleri Sıklıkla aile bireylerinin görevleri arasında çatışmalar çıkar. Ailedeki gerilimlerin bir çoğu bu gerilimlerden kaynaklanmaktadır. Ergenler: bağımsız olma ihtiyacı Anne-Baba: rehberlik yapmak ister Her iki eş de çalışıyorsa görev dağılımında sorunlar çıkabilir / 31

Aile Yaşam Döngüsündeki Kritik Görevler Aşama Ailedeki görevler 1 Evli çift Karşılıklı mutluluk olan bir evlilik oluşturma Gebelik ve ebeveynliğe hazırlık Aile ortamına uyum 2 Çocuk doğurma Çocuğa alışma, gelişimine yardım etme Anne baba ve çocuklar için tatmin edici bir ortam oluşturma 3 Okul öncesi Okul öncesi çocukların ihtiyaçlarına adaptasyon Yorulma/tükenme ile baş etme Anne babanın mahremiyetini koruyabilme / 31

Okul arkadaşlarının ailelerine uyum sağlama Aşama Ailedeki görevler 4 Okul çağı Okul arkadaşlarının ailelerine uyum sağlama Çocukların eğitimlerini destekleyebilme 5 Ergen Özgürlük ve sorumluluklar arasında denge kurabilme 6 Yetişkin birey salma Genç erişkinleri iş, askerlik, evlilik gibi müesseselerle topluma salma 7 Orta yaş Eski ve yeni nesillerle bağlarını devam ettirebilme 8 Yaşlı aile bireyleri Kayıplarla baş edebilme Yalnız yaşayabilme Aile evini kapatma Emekliliğe alışma Duval 1977 / 31

Zor aşamaları tahmin etme Kişinin kendi ailesinde de aynı aşamada sorun olmuş olabilir Aileden ilgili aşamadaki davranışla ilgili iyi bir rol model alınamamış olabilir Örn. : kendisi okulu bitirmeden evi terk etmişse çocuğunun “erişkin birey salma” aşamasına gelmede destekleyemeyebilir 3 yaşındayken annesini kaybetmişse çocuğu 3 yaşına geldiğinde bununla ilgili duygular yaşayabilir Cinsel tacize uğramışsa çocuğu benzer bir yaşa geldiğinde stres yaşayabilir / 31

Hekimlik pratiğimizle ilişkisi Kısa süreli danışmanlıklar verebiliriz Hastamızın gelişiminin bazı aşamalarında duygusal dalgalanmalar yaşamasının nedenini anlayabiliriz Bu duygulanmalar sırasında hastamıza yardımcı olabilmek doktor-hasta ilişkisini kuvvetlendirmek açısından oldukça yararlı olabilir / 31

Özet Aile yaşam döngüsünün aşamaları hangileridir? Türk halkının ilk evlilik yaşı, boşanma oranları, akraba evliliği, eşler arasındaki sorunlar konularındaki yapısı nasıldır? Çeşitli aile aşamalarında hangi sorumluluklar ortaya çıkar? / 31