VAN HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ (Toplum Sağlığı Hizmetleri Şube Müdürlüğü) SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDEN BULAŞAN HASTALIKLARDAN BRUSELLA HASTALIĞI

Süt; SÜT: İnsanların ve birçok canlının tükettiği önemli bir gıda maddesidir. Bundan dolayı yaşantımızın vazgeçilmez gıdalarından biridir. 2

Süt; doğada en mükemmel besin olarak bilinmektedir.

Süt:Sağlıklı hayvanlardan, hijyenik koşullara uyularak, hayvanların sağımından elde edilen Proteince zengin bir besindir. Süt ürünü; Süt olarak tüketile bildiği gibi, peynir, yoğurt, tereyağı ve krema gibi ürünlere dönüştürülerek de tüketilmektedir. Süt ürününden elde edilen ürünlerde, bazı noktalara dikkat edilmediği ve yanlış uygulamalar yapıldığı bilinmektedir.

Bu yanlış uygulamalara bağlı olarak süt ve süt ürünlerinden bulunan bazı mikroplar insanlara bulaşarak önemli hastalıklara neden olmaktadır. Bu hastalıklardan en önemlisi; keçi, koyun ve Sığırın özellikle çiğ sütünde bulunan ‘Brucella’ mikrobunun neden olduğu Brusella Hastalığı ‘dır. İlimizde sütün sağımından ve sağım sonrası peynir, yoğurt, tereyağı vb. ürünler nasıl yapılır diye bir araştırma yaptık ve bunun sonucunda bazı yanlış uygulamalar tespit ettik.

Yanlış uygulamalardan bazıları Peynir; Süt, sağımdan sonra ısıtılmadan, peynir mayası karıştırılarak yapılmakta olması, Sütün bir kısmı kaynatılmada tüketilmesi Tereyağı; bazen çiğ sütten elde edilen kaymaktan yapılması. Çiğ sütten elde edilen kaymak 10-15 gün süre ile ekşimeye bırakıldıktan sonra tereyağına dünüştürülüp tüketilmesi,

4) Lor Peyniri; İçine herhangi bir şey düşmesi ile kesilen veya bozulan çiğ sütlerden elde edilmesi. 5) Kaymak (krema); süt sağıldıktan sonra Kaynatılmadan çiğ sütten seperatör makinaları aracılığı ile elde edildiği,

5. MAYA 6) Peynir Mayası; Peynir elde etmek için kullanılan mayalar, büyükbaş veya küçükbaş hayvanların mideleri yıkanıp, kurutulduktan sonra, bir miktar soğuk suyun içine atılarak tarçın sapı, karanfil, karabiberle 10-15 gün bekletilmek suretiyle peynir mayası elde ediliyor ve peynir yapımında kullanılıyor olması . Yanlış uygulamaları kısaca bu şekilde özetleyebiliriz.

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDE OLMASI GEREKEN DOĞRU UYGULAMALAR

Her şeyden önce sağlıklı süt ve süt ürünleri için sağlıklı hayvanların olması gereklidir. Bunun için hayvanlar düzenli olarak veteriner hekim kontrolünden geçmelidir. Ahırların iyi havalandırılması,

İdrar oluklarının pis su akımını karşılayacak düzeyde olmalı, Kaliteli bir süt ancak sağlıklı hayvanlardan ve hayvanın sağlıklı memelerinden temiz bir sağım sonucu elde edilir. Bunun için; Ahır zemini ve oluklar sık sık süpürülüp, yıkanarak dezenfektanlarla temizlenmeli,

Kaliteli bir süt ancak sağlıklı hayvanlardan ve hayvanın sağlıklı memelerinden temiz bir sağım sonucu elde edilir. Bunun için;

El ile sağımda dikkat edilmesi gereken hususlar; El ile sağım yapacak kişilerin tırnakları kesilmiş ve kısa olmalıdır. Sağım öncesi ellerini sabunla yıkamalıdır.

Kıyafetleri temiz olmalıdır. Ayaklarına plastik çizme giymelidir. Sütün sağılacağı kovaların temiz olmasına özen gösterilmelidir ve kovaların üstü örtülerek süt içerisine dışkı, sinek vb. düşmemesine dikkat edilmelidir.

İneğin memesi ve meme başları ılık su ile yıkanmalı ve temiz bir bezle kurulanmalıdır. El ile sağımda sağıma başlamadan önce her bir meme başında bir miktar süt, siyah bir kabın içine sağılarak sütün rengi ve kıvamı kontrol edilmelidir. Sütte renk ve kıvam değişiklikleri saptanırsa, bu sütler diğer sütlerle karıştırılmamalı ve hayvan veteriner hekime kontrol ettirilmelidir. Sağıma önce sağlıklı ve genç hayvanlardan başlanılmalı, sonra tedavi gören hayvanlar sağılmalıdır.

Makine ile sağımda dikkat edilmesi gereken hususlar; Sağım makineleri belirli aralıklarla kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır. Makineler her sağım sonrası temizlenmelidir. Sağım başlıkları bir hayvandan bir diğerine aktarılırken, dezenfektanlı suya batırılmalıdır. Hastalıklı veya körelmiş meme başları kullanılmamalıdır.

Süt ürünleri yapımında dikkat edilmesi gereken hususlar; Peynir, yoğurt ve buna benzer süt ürünleri yapıldığında sütler taze olmalı ve içinde yabancı madde (sinek, dışkı vb.) bulunmamalı, Hayvandan alınan sütün en az 60oC’de 10 dk. boyunca ısıtılmalı ve oda sıcaklığında (20-25oC) soğumaya bırakıldıktan sonra mayalanmalı,

Çiğ sütten imal edilen peynirler mutlaka 90 gün (3 ay) olgunlaştırılıp bekletildikten sonra tüketilmeli veya salamura yapılmalıdır Not:Brusella mikrobu 60oC’de sıcaklıkta zararlı etkisini kaybettiği için mutlaka süt ısıtılarak tüketilmeli. Ayrıca sütten elde edilen; peynir, kaymak, lor, tereyağı süt kaynatılarak elde edilmelidir.

BRUSELLOZİS (MALTA HUMMASI, YAVRU ATMA HASTALIĞI, PEYNİR HASTALIĞI) Brusella et ve süt ürünlerinden bulaşan ülkemizde çok sık görülen mikrobik bir hastalıktır

NASIL BULAŞIR? BURUSELLA OLAN HAYVANLARIN Çiğ veya yeterince pişmemiş süt içilmesi Peynirlerin taze olarak yenmesi ile bulaşır

BRUSELLA HASTALIĞI OLAN HAYVANLARIN Çiğ, kaynatılmamış veya pastörize edilmemiş sütten yapılmış; Tereyağı Peynir Kaymak Dondurma yenmesi ile

Eti Salyaları İdrarı Dışkısı Atık yavruları Bunların zarları ile çıplak elle temas edilmesi sonucu bulaşır Hastalığı taşıyan hayvanların;

Sebze ve meyveleri iyice yıkamadan yemeyin Hayvanların dışkı ve idrarları ile temas etmiş çiğ yenen sebze ve meyveyle bulaşır Sebze ve meyveleri iyice yıkamadan yemeyin

BELİRTİLERİ 40-41 dereceye varan ateş Yorgunluk, halsizlik İştahsızlık Kilo kaybı Baş ağrısı Gece terlemesi Yaygın kas ve eklem ağrıları Erkek hastalarda yumurtalıklara yerleşip kısırlığa neden olabilir

TEDAVİ Brusella hastalığı tedavi edilmezse yıllarca sürebilir Ölüme neden olabilir Tedavi zahmetli, pahalı ve uzun sürelidir Hayvanlarda ise tedavi önerilmez Hayvan mikrobu gizli olarak taşımaya devam edeceğinden mezbahaya gönderilmelidir.

KİMLER RİSK ALTINDADIR? Hayvancılıkla uğraşanlar Kaynatılmadan veya pastörize edilmeden yapılmış peynir, tereyağı, kaymak ve krema tüketenler Mezbaha çalışanları ve kasaplar Veteriner hekimler Hastalık her yaşta görülebilir

KORUNMA Hayvanlar brusellaya karşı aşılanmalı Sütler sağıldıktan sonra mutlaka kaynatılarak veya pastörize edilerek kullanılmalı Çiğ veya kaynatılmamış sütten yapılmış taze peynir en az 3 ay tuzlu suda salamura yapılarak bekletildikten sonra tüketilmeli

Çiğ, kaynatılmamış veya pastörize edilmemiş sütten yapılmış krema, kaymak, tereyağı kullanılmamalı Çiğ tüketilen sebze ve meyveler sirke ile yıkanmalıdır

Yavru atan hayvanların attığı yavru, zarları ve sıvıları ile temas eden Yem, yemlik v.b malzemeler çıplak el değmeden toplanmalı Yıkanarak ortadan kaldırılmalı Hayvan barınağı dezenfekte edilmelidir

Risk altındaki kişiler eldiven ve önlük kullanmalı Hayvanlar sık sık düşük veya ölü doğum yapıyorsa mutlaka bir veteriner hekim kontrol etmeli Yoğurt asit özellik taşıdığı için brusella mikrobunun çoğunu öldürür

BRUSELLA NEDEN ÖNEMLİDİR? İNSANLARDA; Uzun süreli hastalığa neden olur Fiziksel yetersizlik, iş gücü kaybına neden olur Erkeklerde kısırlığa neden olur

BRUSELLA NEDEN ÖNEMLİDİR? HAYVANLARDA? Yavru kaybı(düşük veya ölü doğum) Süt veriminde azalma Damızlık değerinde kayıplar Kısırlık Çabuk yayılması nedeniyle maddi kayıplara neden olur

Dünyada Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar arasında en yaygın olanıdır. ÜLKEMİZ GENELİNDE YAYGIN OLARAK GÖRÜLMEKTEDİR Sığırlarda %1.43 Koyunlarda %1.97 Sığır ürünlerinde %11.5 Koyun ürünlerinde%15

VAN HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ TEŞEKKÜR EDERİZ