ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SEL KONTROLÜ UYGULAMA PROJESİ EĞİTİMİ YAMAÇ ARAZİLERDE TERAS UYGULAMALARI Mehmet Fatih SÖNMEZ Uzman Yardımcısı Teras çeşitlerinden, teras yapım şekillerinden, arazi ve iklim durumuna göre hangi teras uygulamasının yapılması gerektiğinden ve terasların aralıklarının hesabı anlatılacaktır. www.cem.gov.tr 2013

Teras nedir? TERASLAR Toprak ve suyu satıh üzerinde tutmaya yarayan, tesviye eğrilerine paralel yada boşaltıcı kanallardır. Kullanıldığı yerler: Teraslar fazla eğimli tarım alanlarında, ağaçlandırmalarda, mera ıslahında, sel ve çığ kontrolünde kullanılan yapılardır. Terasların tanımı: uzun ve çıplak yamaçlar üzerinde yağmur suyunun yüzeysel akış oluşturmadan kısa mesafelerde tutularak toprağa emdirilmesi veya erozyona karşı güçlendirilmiş boşaltma kanallarına akıtılmasını sağlayan, böylece su ve/veya toprağı koruma işlevi gören mekanik yapılardır

ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Teraslar Şekil Olarak; Drenaj Durumuna Göre; Yamuk Enkesitli (Tekne Tipi) Teraslar Eğimli Teraslar Eğimsiz Teraslar Gradoni Tipi Teraslar Kanallı Gradoni Tipi Teraslar Çalı Takviyeli Teraslar Tarımsal Teraslar - Seki Teraslar - Geniş Tabanlı Düz Teraslar

Eğimli (Akıtıcı) Teras Esas itibariyle eğimli yamaçlar üzerinde, ani sel tahribatının ve toprak erozyonunun önlenmesi amacı ile tesis edilen teraslardır. Yağış sularını kısa mesafede tutmak ve yamaç dışına akıtmak için %1-%0,5 meyillidir, Oyulmaların büyümesini önlerler, akış hızını düşürerek güvenli akışı sağlarlar. Eğimli (akıtıcı) teraslar yağışların devamlı ve bol, çok nemli iklim tipinin hakim olduğu havzalarda (Karadeniz Bölgesinin denize bakan yamaçları) tesis edilecektir. Bunun dışında eğimsiz terasları korumak için en üst tarafta teras yapılamayan alanın (kayalık vb.) altına yapılır.

Eğimli (Akıtıcı) Teras

Eğimsiz Teras Tesviye eğrilerine paralel (%0 meyilli) teraslardır. Yüzeysel akışa geçen suların tamamen tutulması ve arazinin ön görülen kültürel önlemlere hazır hale getirilmesi için tesis edilirler. TESVİYE PERGELİ

Teras Şekilleri Gradoni Tipi Teras %60 eğime kafar olan arazilerde uygulanabilir.

Teras Şekilleri Gradoni Tipi Teras

Teras Şekilleri Çalı Demetli Teras %60 ve üzeri eğimlerde kullanılır. ÇALI DEMETLİ TERAS Meyilli, rüzgar erozyonuna duyarlı , ince kumlu yapıda yamaçların stabilizasyonunda kullanılır. Kazı tabanına ters meyil verilerek bir çukur kazılır. Bu çukura temin edilen her türlü dallar demetler halinde yatırılır. Toprak çekilerek gradoni tipi teras formu verilerek toprak sıkıştırılır ve %35-40 meyil verilir. Fidan dikilecek yer çalı demetiyle kapanmaz.

Çalı Demetli Teras

Çalı Demetli Teras

Makine ile Yapılan Teraslar MİNİ EKSKAVATÖR İLE TERAS 80 cm, 100 cm, 120 cm, 150 cm ve 200 cm genişlikte teras yapılabilmektedir.

Makine ile Yapılan Teraslar MİNİ EKSKAVATÖR İLE TERAS Buror teras da denir.

Makine ile Yapılan Teraslar ÖRÜMCEK EKSKAVATÖR İLE TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar ÖRÜMCEK EKSKAVATÖR İLE TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar ÖRÜMCEK EKSKAVATÖR İLE TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar

Makine ile Yapılan Teraslar

Makine ile Yapılan Teraslar EKSKAVATÖR İLE MEROR TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar EKSKAVATÖR İLE MEROR TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar EKSKAVATÖR İLE MEROR TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar EKSKAVATÖR İLE MEROR TERAS

Makine ile Yapılan Teraslar SEKİ TERAS Makine ile toprak işlemeye uygun olan derin ve çok derin topraklı yamaçlarda genişliği 4 metreden fazla olmamak şartıyla tesviye eğrilerine paralel, yamaç tarafına doğru %3-5 meyil verilerek seki teras platformu açılması ve riperle toprağın işlenmesidir. Seki teras ülke genelinde erozyon kontrolü, sel ve taşkın koruma çalışmaları ile yarıkurak bölgelerdeki ağaçlandırma çalışmalarında kısıtlı olarak kullanılmaktadır.

Arazi kullanım durumuna göre teras genişliği belirlenir Arazi kullanım durumuna göre teras genişliği belirlenir. Örneğin saha mera ise 1,5 m, meyve bahçesi tesis edilecek tarla ise 2.0 m, fidan dikimi yapılacak ormanlık alan ise 1.0 -1,20 m. gibi. Mera alanlarında kesik teras yapılacaktır.

AŞK

Eğimsiz Teras Aralıkları Hesabı 𝑄𝑚𝑎𝑥: Terasın tutacağı maksimum su miktarı (m3) 𝐶 : Akım katsayısı İ : 10 yık tekerrürlü max. 2 saatlik yağış miktarı (m/saat) 𝐴 : Yağış alanı (m2)

«C» KATSAYISI Su sızdırmayan satıhlar 0.95 Dik çıplak satıhlar 0.90 Dalgalı çıplak satıhlar 0.80 Düz çıplak satıhlar 0.70 Dalgalı otlaklar 0.65 Yapraklı ormanlar 0.60 İbreli ormanlar 0.50 Meyve bahçeleri 0.40 Vadi içi tarım arazisi 0.30 Gerekli görüldüğü takdirde 1 alınabilir.

Eğimli Teras Aralıkları Hesabı Saccardy formülü Düşey aralık hesabı: Eğim: %10-25 arasında ise; 𝐻3 𝑃 =260±10 𝐻=3 260±10 𝑥𝑃 Eğim: %25’ten fazla ise; 𝐻= 64𝑥𝑃 H: Terasların kot farkı, P: yamaç eğimi (%) Yağışlı, toprağın geçirimsiz, dik yamaçlarda kullanılır. Teras aralık mesafesi hesaplanırken önce düşey aralık hesaplanır. Sonra bundan yola çıkarak yatay aralık hesaplanır. +ve – olan yerlerde erozyona az dayanıklı ise + fazla ise – kullanılır.

Eğimli Teras Aralıkları Hesabı Yatay aralık hesabı: 𝐻 𝐿 = 𝑃 100 %P H: Terasların kot farkı, P: yamaç eğimi (%), L: Teraslar arası yatay aralık. H L Düşey ve yatay aralıkların yamaç eğimine göre hazırlanmış tablosu 14 nolu tamim s:47 de vardır.

Eğimli Teras Aralıkları Hesabı Teras debisinin hesabı: 𝑄𝑚𝑎𝑥= 𝑆𝑥𝐼 60 𝑄𝑚𝑎𝑥 : iki teras arasındaki alanda oluşan ve terasta toplanan su miktarı (m2). S: iki teras arasındaki alan (m2). I: yağış şiddeti (m/dk). Yağışın tamamının yüzeysel akışa geçeceği düşünülmelidir. Türkiyede dakikada en fazla 3 mm/dk yağış olmaktadır. O yüzden I=3 (0,003m/dk) alınır.

Eğimli Teras Aralıkları Hesabı Teras kesitinin hesabı: 𝑆= 𝑄 𝑉 m2 S: terasın kesi alanı (m2). 𝑄 : debi (m3/sn). V: akım hızı (m/sn). Not: V akım hızı için toprak cinsine göre V=0,65; 0,70 veya 0,80 kullanılmaktadır. TERAS EĞİM HESABI YAPILMIŞ TABLO 14 NOLU TAMİM SAYFA 53 TE BULUNMAKTADIR.

TEŞEKKÜRLER