Türkçe Bilmeceler 1 Hazırlayan: Mukades Sahin . Hazırlayan: Mukades Sahin A Deep Approach to Turkish Teaching and Learning Wisconsin Center for Education Research, University of Wisconsin-Madison

Bilmece Bildirmece 2 Cevap: bal

. Türkiye'de bilmece, birçok halkbilimci tarafından insanların boş zamanlarını değerlendirmek üzere oynadıkları bir oyun gibi görülmekteydi. Onlara göre: "Bilmece söylemek bir oyundur; bilmece söylemek hafif ve akılsal bir uyarıcıdır." ya da "Bilmece söylemek, kadınlar ve çocukların oynadıkları saf ve masum bir oyundur" (s.1). Bilmece söylemeyi boş zamanları değerlendiren bir etkinlik olarak algılayan görüş, büyük şehirlerde yapılan araştırmalara ve toplumun sanayice gelişmiş kesimleride bilmece söyleme üzerine yapılan izlenimlerden kaynağını alır (s.1). 3 4 Buna rağmen Türk toplumu geliştikçe bilmece kültürü de toplum içindeki önemini kaybetmiş ve sadece bir zaman geçirme etkinliği seviyesine indirgenmiştir (s.1). 5 6

Eskiden bilmece söylemek geleneksel Türk toplumunda büyük bir rol oynardı. Kırsal kesim insanları imece ile işlerini hallederken bilmeceler söylerlerlerdi. Bu imece işleri pamuk ya da fındık toplamak, ceviz kırmak, vs. gibi köylülerin gruplar olarak yaptıkları işlerdir. . Kadınlar toplanmış, Karaburun, fotograf I. Druc, 2010 Bilmece söyleyen insanlar bilmece söylemenin "işleri kolaylaştıran ve onlara güçlerini odaklamalarına yardım eden" bir etkinlik olduğunu bildirdiler. (s.2) Ekmek yapımı, Karaburun, fotograf I. Druc, 2010

Türkiye'de geleneksel bilmece söylemek iki takım arasında geçen gerçek bir yarışmaydı. Bu yarışmalar sonunda kaybedenlere ceza veriliyordu. . Aşıq Mikayıl Azaflı 7 9 Bilmeceyi çözmekte başarısız olan taraf, karşı tarafa gerçek ya da sembolik değeri olan bir hediye verirdi. Bu hediyeler çay, yemek ziyafeti ya da cennetin kapısının anahtarı olabilirdi. 8 10

. Türk masalları ve hikâyelerinde bilmeceler çok önemli bir yer tutar. Karakterlere, bilmeceleri çözme yeteneklerine göre büyük ödüller ya da cezalar verilirdi. Türk masallarının kahramanları, çok zor bir bilmeceyi doğru bir şekilde cevaplayarak kendi hayatlarını kurtarabilir ya da kendilerinden daha üst seviyeden bir hanımla evlenebilirlerdi. Fotograf I. Druc, 2009

20. yüzyılın sonlarına kadar İstanbul'da bilmece söylemek sosyal hayatın önemli bir parçasıydı. İstanbul kahvehânelerinde erkekler, oldukça büyük topluluklar karşısında bilmece söyleme yeteneklerini göstermek içın birbirlerine karşı yarışırlardı. . 11 Bu erkekler bilmece söylemekteki hızları, etkili olma yetenekleri ve kendilerine olan güvenlerine göre değerlendirilirlerdi. Bu yarışmalar, Ramazan ayında gerçekleşir ve sahur zamanına vaktine kadar devam ederdi. Fotograf I. Druc 2009

Şimdi size birkaç bilmece soracağım. Bilmeceleri, bu edebî türü daha yakından tanımak için gözden geçirebilir, ses kayıtlarını dinleyerek kendi telâfuzunuzu geliştirmekte kullanabilir, ya da kendinizi biraz zorlayarak bilmecelerin cevaplarını bulmaya çalışabilirsiniz (cevaplar 10. sayfada verilmiştir). Fotograf, I. Druc, 2008

Dumanı tüter İstese gider Balık değildir Denizde yüzer Avrupa’da yok, . Dumanı tüter İstese gider Balık değildir Denizde yüzer Kuyruğu var, at değil Kanadı var, kuş değil Dudağa değer ucu Ne getirdin a bacı Kuruyan ağızların Hepsi sana duacı Avrupa’da yok, Asya’da hiç yok, Amerika’da bir tane, Türkiye’de üç tane Hacca giden hacıdır Gitmeyen duacıdır Dal verir budak vermez Bu neyin ağacıdır Mavi atlas İğne batmaz Terzi biçmez Makas kesmez Ben giderim, o gider Önümde tin tin eder Yarım kaşık Duvara yapışık

. (balık) (gemi) . (nokta) (bardak) (gökyüzü) (geyik) (baston) (kulak)

Aşağıdakiler bilmecelerin modern zamanlarda nasıl kullanıldığına dair birkaç örnektir. http://www.youtube.com/watch?v=PKFs2r9lYCg (Eski bir Türk komedi filminden kısa bir parçada bilmeceler kullanılıyor.) (Ajda Pekkan adlı ünlü sanatçının 1971 yapımı Bilmece Bildirmece (1971) adlı şarkısı.) İyi seyirler!

Kaynakça Numaralarına göre fotograflar: 1. Yılmaz, Fevziye. Bilmece Bildirmece . İstanbul: Timaş Yayınları, 2005. 2. Edebiyat Defteri. February 15th, 2012 <http://www.edebiyatdefteri.com/yazioku.asp?id=45769>. 3. En Güzel Bilmeceler. İstanbul: 2011. 4. Zeka Geliştirici Bilmeceler Tekerlemeler. Ünlü Yayınevi. 5. Sümer, Mehmet Kadri. Bilmece Bildirmece. Ankara: Ünlü Yayınevi, 2007. 6. Suavi, Cüneyt. Küçük Yaştaki Adamlara Büyük Boyda Bilmeceler. İstanbul: Zafer Yayınları, 2000. 7. Oldfield, A. C. and Tochon, F. V. (2011). Türkçe ve Azeri Arasinda Köprüler Kurmak / Bridging Turkish with Azerbaijani: Music and Musicians - Azeri Folklore in the 20th Century. Module 13 Advanced Level. Madison, WI: Wisconsin Center for Education Research (WCER). http://deepapproach.wceruw.org/index.html (February 15th, 2012). 8, 9, 10. Tunç, Y. and Tochon, F.V. (2010). Turkish Cuisine and Culture / Türk Mutfaği ve Mutfak Kültürü. Module 5, Intermediate level. Madison, WI: Wisconsin Center for Education Research (WCER).http://deepapproach.wceruw.org/index.html (February 15th, 2012). 11. February 14th, <2012 http://www.parkdo.com/default.asp?id=71>. Türkçe bilmeceler ile ilgili bilgiler aşağıdaki kaynaktan elde edilmiştir. Başgöz, İlhan. "Functions of Turkish Riddles." Journal of the Folklore Institute Vol. 2, No. 2 (Jun., 1965), pp. 132-147 06 1965. February 14th, 2012 <http://www.jstor.org/stable/3813831>.

Teşekkürler… .