COĞRAFYA PERFORMANS ÖDEVİ

KIYI TİPLERİ Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler: 1. Dalgalar 2. Akıntılar 3. Gel-git  4. Akarsular  5. Buzullar  6. İç kuvvetler  7. Kıyıdaki dağların uzanış biçimi  8. Canlılar (Mercanlar) (en az etkili)  9. Rüzgarlar (Dolaylı etkiye sahip)   

KIYI TİPLERİ 1-ENİNE KIYILAR: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür. Ör: Ege Bölgesi Kıyıları (Edremit-Kuşadası arası). Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı fazladır. Kıta sahanlığı geniştir. İç kesimlere ulaşım kolaydır. Limanların Hinterlandı geniştir. Deniz etkisi iç kesimlere kadar ulaşır.

ENİNE KIYILARIN ÖZELLİKLERİ Enine kıyılarda koy, körfez sayısı fazladır. Körfez kara içlerine sokulan deniz parçalarıdır. Girinti çıkıntı fazladır. Kuş uçuşu uzaklık ile gerçek uzaklık arasındaki fark fazladır. Delta oluşumu kolaydır. Falez oluşumu pek görülmez. Falezler dalgalarının kıyıyı aşındırması ile oluşur. Doğal limanlar daha fazla görülür. Limanı gemilerin rahatça demir atabileceği büyük dalgalardan korunan deniz alanı olarak tanımlayabilir. İnsan eli değmeden oluşan limanlara ise doğal liman denilir. Örneğin Karadeniz'deki Sinop limanı doğal limandır. Kıyıdan iç kesimlere ulaşım kolaydır. Kıta sahanlığı geniştir. Kıta sahanlığı kara parçasının deniz altında kalan derinliği pek fazla olmayan bölgedir.

2-BOYUNA KIYILAR: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür. Ör:Karadeniz ve Akdeniz Kıyıları. Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı azdır. Doğal limanlar azdır ve hinterlandları dardır. İç kesimlere ulaşım zordur. Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır. Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır. 

BOYUNA KIYILARIN ÖZELLİKLERİ Girinti çıkıntı azdır. Koy ve körfez oluşumu zordur. Boyuna kıyılarda pek fazla koy ve körfez görülmez. Körfez, denizin kara içlerine sokulması ile oluşur. Körfezler liman yapımına uygun yerlerdir. Koy ise körfezin küçüğüne denir. Kuş uçuşu uzaklık ile gerçek kıyı uzaklığı arasında pek fazla fark yoktur. Delta oluşumu boyuna kıyılarda pek görülmez. Doğal liman oluşumu zordur. Boyuna kıyılarda doğal limanlara pek rastlanmaz. Yukarıda da açıkladığım gibi doğal liman insan faktörü olmadan doğal yollarla oluşmuş limanlardır. Kıta sahanlığı dardır ve deniz derinliği fazladır. Kıyı kesimleri ile kıyı gerisindeki kesim arasında ulaşım zordur. Boyuna kıyıların olduğu bölgelerde dağlar iç bölgeye ulaşımı zorlaştırır. Falez oluşumu boyuna kıyıların bulunduğu alanlarda kolaydır. Yukarıda da belirttiğim gibi falezler dalgaların kıyının alt tarafını aşındırması ile oluşur.

3-RİA TİPİ KIYILAR: Akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve Güney Batı Anadolu Kıyılarıdır.

4-DALMAÇYA KIYI TİPİ: Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur. Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (eski Yugoslavya kıyıları). Yurdumuzda Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir.

5-LİMANLI KIYILAR: Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (odessa, Dinyeper, ) buna örnektir. Yurdumuzda ise B. ve K. Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır. 

6-HALİÇ(ESTUAR)TİPİ KIYILAR: Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır. Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir. Yurdumuzda yoktur.

7-FİYORT TİPİ KIYILAR: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır. Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadasındaki kıyılar gösterilebilir. Eğer kıyıda adalar var ise ve kıyının girintisi- çıkıntısı fazla ise bu tür kıyılara skyer tipi kıyılar denir. Ör:Norveç kıyıları.

8-RESİF KIYILARI: Mercan iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir. Ör:Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda). 

AD:YILDIZ SOYAD:YAMAN SINIF:12-D NO:1215 DERS:COĞRAFYA KONU:KIYI TİPLERİ OKUL:HAYRİ MEHMET ÜRGÜPLÜ ANADOLU LİSESİ