Silaj Doç. Dr. Tanay BİLAL Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, 2005

Silaj tanımı Hayvan tarafından yeşil veya kuru olarak yenebilen her türlü bitki ve bitki artıkları belirli şartlarda belirli şekillerde belirli süreç içerisinde sıkıştırılarak depolanır elde edilen fermente edilmiş yemlere SİLAJ denir

Silaj yapmanın amacı yeşil yemlerin bulunmadığı dönemlerde hayvanların kaliteli kaba yem ihtiyacını karşılamak yemin sindirilebilme özelliğini artırmak yemi uzun süre ve kalitesi bozulmadan korumak daha az yerde daha çok ürün depolamak ucuz ancak çok kaliteli kaba yem elde etmek

Silaj yapılacak yemler  silaj yapımına en uygun yemler mısır hasılı, şeker pancarı yaprakları  silaj yapımına orta derece uygun yemler tırfıl, körpe çayır otları  silaj yapımına uygun olmayan yemler yonca, korunga ve fiğ (bu yemler proteince zengin olduğu için ortam karbonhidratça zenginleştirilmeli)

Silaj yapılırken dikkat edilecek noktalar silajlık bitki en uygun zamanda biçilmelidir silajlık bitki parçalara ayrılmalıdır silolamadan önce bitkinin nem oranının bilinmesi gerekir (en ideali % 65-67) soldurma kuru ot veya saman ilave etmek kuru katkı maddeleri ilave etmek

Hasat zamanı silajlık mısır  daneler hamur kıvamında sorgum  yapraklar renk kaybetmeye başlayınca diğer buğdaygil hasılları  süt olumunda çayır otu  tomurcuklanmadan önce yonca  çiçeklenme başlangıcı-ortası fiğ  tam çiçeklenmeye kadar yulaf-fiğ  fiğin çiçeklenme başlangıcında kolza  bitkilerin %10’u çiçekte iken

Silajlık mısırda en uygun hasat dönemi  daneler hamur kıvamında iken; ürün hayvanlar için gerekli besin maddelerini içerir silajın oluşumu için gerekli kolay çözünebilir (şeker vb.) karbonhidratları yüksek oranda içerir bitkinin yapısı nedeniyle parçalanıp sıkıştırılmasına en uygun dönemdir

Soldurma nedir, ne zaman gerekir? su miktarı yüksek olan bitkiler biçildikten sonra güneşli havada 2-4 saat tarlada bırakılarak su miktarı düşürülür, böylece; silajın suyu ile besin madde kaybı önlenir silajın taşıma ağırlığı azaltılır karbonhidrat miktarı yükseltilmiş olur hayvanların severek tüketeceği silaj elde edilir

Parçalama büyüklüğü ne olmalı? silajlık mısır 1-1.5 cm, sorgum  1-2 cm, diğer buğdaygil hasılları, yonca ve çayır otu ise 0.5-1 cm parçalandığında; silodaki ürünün sıkıştırılması kolaylaşır havasız ortam sağlanır silajın silodan boşaltılması kolaylaşır tüketen hayvanların sindirim sistemi için iyi olur

Silaj yapılacak bitkilerin nem içeriğini belirleyen metotlar  bükme metodu bitkinin dalları kırılmadan bükülebilmeli  sıkıştırma metodu bitki 30 saniye avuç içinde sıkılır  fırında kurutma metodu 135 0C 1 saat  diğer metotlar havada kurutma

Silaj katkı maddesi katkı maddesi, kötü silajı iyi yapmaz sadece iyi bir silajı daha iyi bir silaj yapar katkı maddesi çalışanların sağlığına zarar vermemeli hayvan verimini olumsuz etkilememeli yemin her tarafına eşit dağılmalı silajın dayanıklılığını arttırmalı uygulaması kolay olmalı katkı maddesi ile ilgili teknik bilgi olmalı

Silaj katkı maddeleri 1  besin maddelerini zenginleştirmek için; tane yem veya diğer yem maddeleri: %5-10 melas: %3-6 karbonhidrat miktarı  şeker: %2-3 karbonhidrat miktarı  üre: %0.5 düşük proteinli silajın HP %8  kireç taşı: %0.5-1 mısır silajının Ca  kurutulmuş peynir suyu: %2-3 HP, Ca 

Silaj katkı maddeleri 2  fermentasyonu kolaylaştırmak için; laktik asit üreten bakterilerin dondurulmuş kuru kültürleri mayalar enzimler: selülaz, amilaz, proteaz

Silaj katkı maddeleri 3  asit ortamı güçlendirmek için; inorganik asitler: sülfürik, hidroklorik, fosforik asit organik asitler: probiyonik, asetik, laktik, sitrik ve formik asit

Silaj katkı maddeleri 4  prezervatif (koruyucu) olarak; antibiyotikler Na diasetat Na meta bisülfit :%0.5 Na benzoat Na nitrat tuz: %1-1.5

Silo tanımı ve çeşitleri silajın yapıldığı yere SİLO denir  yüksek (dikey) silolar: çelik, saç, tahta  çukur silolar: betondan kuyu şeklinde  yatay silolar: değişik tipleri vardır çukur ve hendek silolar sandık şeklinde silolar  geçici silolar: torba şeklinde

İyi bir silonun özellikleri 1 işletmenin yakınında olmalıdır gübreliklerden uzak ve doğal gölgeliklerde kurulmalıdır işletmenin gelecekteki politikası göz önünde tutulmalıdır büyüklüğü mevcut hayvan sayısına uygun olmalı dışarıdan hava girişi olmamalıdır

İyi bir silonun özellikleri 2 yeterli derinlikte olmalıdır sağlam olmalıdır fazla suyun bir kanal ile akışı sağlanmalı her türlü hava şartlarında doldurma ve boşaltmaya uygun olmalıdır maliyeti düşük olmalıdır yapı materyali yemin suyunu emmemelidir

Silajın yapılışı 1 yeşil yemler özel makinalarla küçük parçalara ayrılır gerekirse soldurulduktan sonra silolara doldurulur gerekliyse katkı maddeleri ilave edilir, tekrar ürün doldurulur silo tipine göre sıkıştırma metotları uygulanır, ülkemizde en çok çukur ve düz silolar kullanılır

Silajın yapılışı 2 materyalin üzerinde traktör ya da benzer araçlarla gezinilerek olabildiğince sıkıştırılır yem parçaları arasında hava kalmamalıdır materyalin üzeri naylon ile örtülür, naylonun üzeri de sap, toprak, kum torbası veya eski lastiklerle örtülerek kapatılır yaklaşık 1-2 ay sonra açılarak hayvanlara yedirilir küflenmeyi önlemek için günlük yedirilecek miktar kadar dilimler halinde kesilir

Silolama sırasındaki değişiklikler  aerob faz:canlı bitki oksijen tüketir ısı,CO2 ve su oluşur. Aerob maya ve küfler çoğalır  aneorob faz: aerob maya ve küfler ölür, kolay çözünebilir karbonhidratlardan laktik asit (%8-10) , asetik asit (%1.5-2) ve çok az bütirik asit oluşur  sabit faz: pH 4-4.2 durur ve başka fermentasyon olmaz, açılmadan yıllarca (10-15) bozulmadan kalır

Kaliteli silaj elde etmenin şartları silaj yaparken kolay sindirilebilir karbonhidrat bakımından zengin yemler tercih edilmelidir (ör: mısır) bitki parçalanmalı ve gerekirse soldurulmalı 8 veya 30 0C sıcaklıkta ortam sağlanmalıdır ortamın pH’sı 3.8-4.2 olmalıdır anaerob ortam sağlanmalıdır

İyi bir silajın özellikleri  koku: iyi bir silajda taze ve hoş bir asit kokusu olmalı (şarabi bir koku)  tat: tadı güzel olmalı, acı ve keskin olmamalı, hayvanlar severek tüketmelidir  renk: zeytin yeşili veya kahverengimsi renk hakimdir, koyu kahve rengi aşırı ısınmanın göstergesidir, siyah renkli silajlar çürümüştür.  pH: silajın pH’sı 3.8-4.2 olmalıdır  bitkinin doku bütünlüğü: bir örnek görünümde olmalı. Bulamaç, çamurumsu ve küflü bir görüntü olmamalıdır.

Hayvanlar ne kadar silaj tüketir ?  süt inekleri ve besi sığırları: 15-30 kg/gün  düvelere: 10-15 kg/gün  danalara: 5-10 kg/gün  koyun ve keçilere: 4-6 kg/gün  atlara: 6-15 kg/gün  domuzlara: 4-6 kg/gün verilir.

Silaj tüketimi genç ve gelişmekte olan hayvanlara silaj+2-3 kg kaliteli kuru ot+1.5-2 kg konsantre yem 4 aylıktan küçük hayvanlara rumenin gelişmesi için silaj yerine kuru ot verilmeli doğuma 2 ay kala gebe hayvanlara silaj az verilmeli gebe hayvanlara küflü, bozulmuş silaj verilmemeli (abortus-yavru atma görülür)

Silajın kokusu süte geçer mi? süt yabancı kokulara son derece hassastır günlük verilecek silaj ahırda bekletilmemeli silaj süt sağımından sonra ahıra taşınmalı ve hayvanlara yedirilmelidir sağım öncesi bir önceki öğünde yemliklerde kalan silaj ahırdan uzaklaştırılmalı ve ahır havalandırılmalıdır

Silaj yemlerle ilgili sorunlar ve nedenleri 1  alkol kokusu: mayaların , nem , iyi sıkıştırmama, yedirmede gecikmek  bozuk süt kokusu: bütirik asit üreten bakteriler , nem , kolay çözünür karbonhiratlar  ve laktik asit bakterileri   sirke kokusu: asetik asit , nem , kolay çözünür karbonhiratlar  ve laktik asit bakterileri 

Silaj yemlerle ilgili sorunlar ve nedenleri 2  sızıntı su: nem , silaj makinasının bıçaklarının kör olması veya aşırı sıkıştırma  silajı hayvanın tüketmemesi: silajın bozulması, çok yaş veya kuru silaj, küflerle bulaşma, zehirli tohumlar veya nitratlar  küflü silaj: yavaş doldurma, yedirmede geç, büyük parçalama, iyi sıkıştırmama,  mısır silajında kararmış daneler: büyük parçalama, iyi sıkıştırmama

Silajın avantajları 1 büyük işletmeler için düşük maliyetli bir yemdir besin maddeleri kaybı daha azdır kötü hava şartlarında en iyi saklama metodudur lezzetlidir, hayvanlar tarafından iştahla tüketilirler yangın tehlikesi yoktur

Silajın avantajları 2 sürekli yeşil yem kaynağıdır silolama sırasında bazı toksik maddeler de toksifiye olur depolamada fazla yer işgal etmez hafif laksatif etkisi vardır, ahır temizliği kolaydır

Silajın avantajları 3 bitkinin tüm kısımları (silajlık mısır için; tahıl dane, koçan, sap, yaprak vb.) silolandığı için hayvanlar tarafından bu kısımların hepsi tüketilir silajlık materyal erken hasat edildiği için ikinci bir ürün elde etme imkanı doğar bazı yan ürünlerin (meyve posaları) bozulmadan saklanabilmesi için en uygun ve ekonomik yöntemdir

Silajın dezavantajları özel ekipman ve silo ister, küçük çiftlikler için maliyeti artırır kuru yemlere göre 2-3 kat daha ağır olması ekipman olmadığı taktirde işçiliğin artmasına sebep olur vitamin D düzeyi kurutulmuş yemlere göre daha azdır taşınması ve satılması oldukça zordur

Silaj çeşitleri mısır silajı mısır sapı ve kapçık silajı yeşil ot ve yabani ot silajları arpa+yulaf+fiğ karışımı silajı bezelye kabuğu silajı patates yaprağı silajı kuru madde oranı yüksek silajlar (haylaj) broyler dışkısı + mısır silajı

Yonca silajı Mısır silajı Besin maddeleri 67-70 65-67 Nem, % 9-10 21-22 Ham Protein, % Ham Selüloz, % 21-26 17-19 Ham Kül, % 9-10 5-7 Laktik asit, % 3.8-9.2 6.9-8.8 pH 3.9-4.7 3.8-4.8