Akılcı ilaç Kullanımı Birecik Devlet Hastanesi

AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI Op. Dr. Hüseyin Meşe Genel Cerrahi Uzmanı Birecik 2013

Tarih boyunca insanın hastalıklarla mücadelesinde ateşli hastalıklar olarak bilinen enfeksiyon hastalıkları  özellikle çiçek, tüberküloz, veba, frengi, difteri toplu ölümlere sebep olan en çok korkulan hastalıklardı.

1928 yılında Alexander Fleming’in ilk antibiyotik penisilini bulmasıyla, 1941 yılından itibaren bu hastalıklar kolayca tedavi edilebilir hale geldi.

Enfeksiyon hastalıklarına karşı sağlanan bu büyük başarıdan sonra antibiyotiklere “Mucize İlaç” gözüyle bakılmaya başlandı.

ANTİBİYOTİK NEDİR ? Bakterilerden, mantarlardan ya da sentetik yollardan elde edilen, çok küçük dozlarda bakteriler üzerinde öldürücü ya da üremelerini engelleyici etki gösteren, buna karşın insana zararı olmayan veya çok az olan ve bakteriyel infeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.

Antibiyotiklerin Etkileri Antibiyotikler canlı bakteriler üzerinde etkilidir. Antibiyotikler bakterilerin metabolik ve üreme yapılarını hedef alırlar ve bu yapılara bağlanırlar. Bağlandıkları yapılarda, bakterinin yaşaması ve çoğalması için gerekli olan metabolik olayları engellerler. Bunun sonucunda bakteri hücresi ölebilir, ya da büyüme tamamen durur.

Antibiyotiklerin Enfeksiyon hastalıklarını “Mucize Kabilinden bir başarı” ile alt etmesi insanların onu her fırsatta kullanması alışkanlığını doğurdu. Ancak tüm dünyada yaygın kullanıma geçildikten sonra antibiyotiklerin etkinliklerinin giderek azaldığı ve hatta kaybolduğu gözlenmeye başladı. Tedavideki başarısızlıklar ve diğer yandaş sorunlar, bu ilacın hem hekimler hem de hastalar tarafından suistimal edildiğini göstermektedir.

Günümüzde antibiyotiklerin gereksiz kullanımı önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hastaların Uygunsuz Antibiyotik Kullanımı Gerekmediği halde kullanmak (…) Yetersiz dozda kullanmak Yetersiz sürede kullanmak (yarıda kesmek) Yanlış yoldan kullanmak (ampulu kırıp içmek) Gereksiz kombinasyon ( Antagonizma ) Farklı amaçlarla kullanmak ( ateş vs…)

Toplumdaki bazı yanlış kanılar antibiyotiklerin gereksiz kullanımını tetiklemektedir. Nezle grip gibi ateşli hastalıklarda hemen antibiyotik alınması yaygın olarak gözlenmektedir.

Antibiyotikler Nezle ve Gripte etkisizdir!

Üst solunum yolu enfeksiyonları, çoğununun etkeni virüsler olan soğuk algınlığı, nezle, grip gibi hastalıklardan oluşur. Tüm bu hastalıklarda etkenler virüsler olduğu için antibiyotik tedavisi gereksizdir.

Bakteri Nedir, Virüs Nedir? Virüsler bilinen en küçük ve en basit canlı formlardır. Virüslerle bakteriler arasındaki en büyük fark virüslerin kendi üreme sistemleri yoktur. Virüsler Üreme ve çoğalmak için konakçının DNA ve RNA sına ihtiyaç duyarlar Bakteriler virüslerden 10 ila 100 kat daha büyüktürler. Bakterilerin kendi üreme sistemleri vardır. Bakteriler ise cansız yüzeylerde de gelişebilirler.

Antibiyotikler ateş düşürücü değildir. Ateşi düşürmek amacıyla antibiyotik kullanımı toplumuzda yanlış oturmuş bir kanıdır.

Gereksiz antibiyotik kullanılmasında bir etken de doktorlara, hasta ve yakınlarının antibiyotik verilmesinde ısrar etmeleridir. , Her ateşli durumda antibiyotiğin gerekmediği bilinmeli ve doktorlar antibiyotik vermesi için zorlanmamalıdır.

Hastanın doktora gitmeden eczaneden antibiyotiği temin etmesi, uygunsuz antibiyotik kullanımında diğer bir etkendir.

Hekimlerin Uygunsuz Antibiyotik Yazmalarının Nedenleri Yetersiz süre (hasta muayenesi ve eğitimi) Yetersiz laboratuvar Viral / bakteriyel infeksiyon ayrımı yapılmaması Hastaların antibiyotik yazma baskısı Eğitim eksikliği Yoğun ilaç promosyonu Antibiyotiklerin reçetesiz satılabilmesi

Uygunsuz kullanımlar sonucunda yeni geliştirilen antibiyotikler  kullanılmaz hale gelmektedir. Yeni bir antibiyotiğin geliştirilmesi ve kullanıma sunulması ise yaklaşık 10 yılı almaktadır. 

Uygunsuz kullanım sonucu gelişen DİRENÇ nedeniyle, antibiyotik gerçekten gerekli olduğunda artık işe yaramaz.                                             

Antibiyotik direnci demek, antibiyotiğin belli bir bakteriyi öldürme veya üremesini durdurma özelliğini kaybetmesidir.

Bu, hem toplum kaynaklı hem de hastane enfeksiyonlarında ciddi seyirli hasta oranlarının artmasına, tedavinin başarısızlığına, hatta ölümle sonuçlanan vakalara yol açmaktadır.

Dirençli bakteri, antibiyotik karşısında hayatta kalarak çoğalmaya devam ederken, hastalığın daha uzun sürmesine yol açmaktadır. Bu tedavinin uzamasına ve maliyetinin artmasına sebep olmaktadır.

Türkiye’de İlaç Tüketimi; Türkiye’de İlaç Tüketimi; *En çok israf edilen ilaç grubunu antibiyotikler oluşturuyor. *Reçetesiz ilaç kullanımının yaygın olduğu Türkiye’de grip olan bile antibiyotiğe sarılıyor. *Antibiyotiklerin yüzde 44’ü çöpe atılıyor. *Antibiyotigin yanlış kullanımı hem sağlığı tehdit ediyor hem de ekonomiyi zarara sokuyor.

Dünya 1. Kalp-damar % 19,3 2. Merkezi SS % 15,8 3. Metabolik % 15,3 4. Antibiyotik % 9,9 5. Solunum S. % 9,3 Türkiye 1. Antibiyotik % 19,0 2. Ağrı kesici % 12,0 3. Romatizma % 11,0 4. Soğuk algın. % 8,6 5. Vitamin % 7,3

Türkiyede antibiyotik kullanımı Türkiye antibiyotik kullanımında Dünya 1.si Ülkemizde artık 4. kuşak antibiyotikler ile tedavide etkin başarı yakalanamıyorken, avrupa ülkeleri halen 2. kuşak antibiyotiklerle bizden daha etkin başarı sağlayabiliyor. Yıllık ilaç kullanımı 5 milyar USD Antibiyotik kullanımı 1 milyar USD Antibiyotikler; dünyada 2-5 sırada yazılan ilaçlar olmasına rağmen ülkemizde son 10 yıldır 1. sırada yazılan ilaçlardır 2005 yılında % 23.4 oranla ilk sırayı alıyor

Uygunsuz antibiyotik kullanımının sonuçları Baktrilerde direnç gelişimi artar Dirençli bakteri infeksiyonu gelişimi, superinfeksiyon Daha yeni antibiyotik, daha geniş spektrumlu ab. gereksinimi İlaçlara bağlı istenmeyen etkiler Artan maliyet Dünyada ekolojik dengenin bozulması

ANTİMİKROBİK DİRENCİ ÖNLENME STRATEJİLERİ 1. Tıp eğitiminde “enfeksiyon hastalıkları ve antibiyotik kullanımı” konusuna daha fazla önem verilmeli. Mezuniyet sonrası eğitim hekimler, eczacılar, hemşireler 2. Akılcı antibiyotik kullanım politikalarının belirlenmesi, belirlenen kurallara uyulması; profilaksi ve tedavi; yanlış ve aşırı kullanım

3. Tıp Fakülteleri , Sağlık Bakanlığı ve ödeme kurumları işbirliği yapmalı; akılcı antibiyotik kullanımını politikaları! 4. Akılcı antibiyotik kullanımı yönetimi; Kitle iletişim araçları ile halkın bilgilendirilmesi, hekime antibiyotik yazma baskısının önüne geçilmesi!. 5. Sürekli direnç sürveyansı yapılıp verilerin hekimlere düzenli iletilmesi, direnç verilerini dikkate alan antibiyotik kullanım rehberlerinin hazırlanması ve zamanla güncelleştirilmesi

Bilinçli ve uygun antibiyotik kullanımının yaygınlaştırılmasında doktorlar kadar toplumun da bilgilendirilmesi ve eğitilmesi gereklidir.

Toplumun aydınlatılması hepimizin görevi!

Toplumun aydınlatılması hepimizin görevi!

Toplumun aydınlatılması hepimizin görevi!

İlginiz ve sabrınız için teşekkür ederim.

Akılcı antibiyotik kullanımı Klinik olarak tedavi edici etkisi maksimum, ilaçla ilişkili yan etki ve antimikrobiyal direnç gelişimi minimum olan antibiyotiklerin maliyet etkin kullanımı WHO,2001

Antibiyotik kullanımı Antibiyotikler üç nedenle yazılmaktadır; Etkenin ve etkenin antbiyotik duyarlılığının bilindiği infeksiyonlar Etken bilinmeyen olgularda ampirik yaklaşım Enfeksiyonların önlenmesine yönelik profilaktik kullanım.

Akılcı Antibiyotik Tedavisi Etken biliniyorsa en dar spektrumlu Kombine tedavide ilkelere uyulması Sistemik ilaçlar topikal kullanılmamalı Kısa süreli profilaksi Uygun doz ve sürede kullanım Tedavi maliyetine dikkat edilmesi

Akılcı antibiyotik kullanımı Reçete yazılırken kullanılacak antibiyotiğin spektrumu, istenmeyen etkileri, proteine bağlanma oranları ile maliyet yarar ilişkisi dikkate alınmalı. Ayrıca hastanın yaşı, kilosu, karaciğer ve böbrek fonksiyonları, muhtemel infeksiyon etkenleri ile antibiyotik duyarlılık durumu göz önünde bulundurulmalı.

ANTİMİKROBİK DİRENCİ ÖNLENME STRATEJİLERİ Dikkatli /Akılcı Antibiyotik Kullanarak Direnci Önle DANK (Dikkatli ANtibiyotik Kullan)

Gereksiz ve uygunsuz antibiyotik kullanımı toplumda ve hastanelerde büyük bir problem haline gelen antibiyotik direncine sebep olmaktadır.

Antibiyotikler bakterilere karşı etkilidirler, virüslere etki etmezler.

Uygulamada Antibiyotikler Reçetelerin % 3-25’ini İlaç harcamalarının % 6-21’ini Hastane harcmalarının yaklaşık % 50 sini oluşturmaktadır.

Hastanelerde Antibiyotik Kullanımı % Uygunsuz kullanım Dündar V, İstanbul, 1988 62 34 Turgut H, Diyarbakır, 1992 43 Yalçın AN, Sivas, 1995 36 58 Çetin B, Denizli, 1997 27 61 Esen Ş, Samsun, 2001 35 Tünger Ö, Manisa, 2000 17 68 Usluer G, Eskişehir, 2001 31 Gözel MG, Sivas, 2012 40 62.8

Akılcı antibiyotik kullanımı Uygun endikasyon Uygun antibiyotik Uygun zaman Uygun doz - yol Uygun maliyet

Antibiyotik yazılırken Hangi dozda ve ne sürede kullanılmalı? Hangi yolla kullanılmalı? Hastanın kullandığı diğer ilaçlar nelerdir? Önceki kullanımlarda yan etki var mı? Risk faktörü, altta yatan hastalık var mı? Yaş, kilo, gebelik ve laktasyon dönemi, karaciğer ve böbrek fonksiyonuları, immün yetmezlik durumu

Etki Mekanizmaları Hücre Duvarı Sentezini Engelleyen Antibiyotikler ( penisilin, s. sporin ) Protein Sentezini Engelleyen Antibiyotikler (Makrolit , A glikozid ..) Nükleik Asitlere Etki Eden Antibiyotikler ( kinolonlar)

Antibiyotik kullanımı Sağlık kurumlarına her yıl milyonlarca insan müracaat etmekte bunların büyük bir kısmına antibiyotik reçete edilmektedir. Kliniklere göre değişmekle birlikte hastaneye yatan hastaların 1/3’ü ile 2/3’ü ne antibiyotik uygulandığı % 25 – 65’inde doğru antibiyotik uygulamasının yapılmadığı bildirilmektedir.

İdeal Antibiyotik Ucuz olmalı Bakterisid olmalı Kolay yoldan uygulanmalı En az dozda maksimal etki göstermeli. Yan etkisi bulunmamalı Drenç gelişmemeli Normal florayı bozmamalı Atılımı kolay olmalı