KAMU YÖNETİMİNDE ETİK Kenan TOPCU SHÇEK Etik Kom.Üyesi 21.09.2011-İSTANBUL

Etik: Etik; insanların yapılması gereken şeyleri nasıl yapması gerektiğine karar verebilmesi için yardımcı olabilecek değerler, ilkeler ve standartlar hakkında bir rehberdir. Kişinin davranışlarına temel olan ahlak ilkelerinin tümüdür. En yalın tanımıyla insan ilişkilerinde iyi veya doğru ya da kötü veya yanlış olarak adlandırdığımız değer yargılarını inceler. Ahlak, içinde yaşadığımız topluma göre değişir ve genelde çoğunluk tarafından herhangi bir gerekçe gösterilemeden doğru kabul edilen değerlerin ve düşüncelerin toplamıdır. "Doğru" olduğu hissedilenler ahlaka uygun olarak kabul edilir. Ve bu durum toplumdan topluma farklılık gösterir. Buna karşılık etik, kuralları mantıklı olarak yorumlamaya çalışır. Etiği, ahlakın üzerinde yeniden düşünme olarak tanımlamak da mümkün. Etik veya en yalın tanımıyla töre bilimi. Etik terimi Yunanca ethos yani "töre" sözcüğünden türemiştir. Aksiyoloji dalı olan etik, felsefenin dört ana dalından biridir. Yanlışı doğrudan ayırabilmek amacıyla ahlâk kavramının doğasını anlamaya çalışır

Toplum çıkarlarını kendi çıkarları önünde tutmak, Kamu Yönetiminde Etik Davranış; Toplum çıkarlarını kendi çıkarları önünde tutmak, Kendilerini mali bakımdan başkalarına bağımlı kılacak bağlantılara girmemek, Tarafsız olmak, Hesap verebilir olmak, Saydam, açık ve dürüst olarak bu ilişkileri yaşatmak. şeklinde tanımlanabilir.

Neden Etik Kamu Yönetimi “Yolsuzluk”, “kötü yönetim” ve “çıkar çatışması” başlıkları altında toplanabilecek yozlaşmanın yaygınlık kazanması, Halkın kamu bürokrasisine olan güveninin sarsılması ve kamu yönetiminin saygınlığının kaybolması nedeniyle; Halkın, devlete olan güvenini yeniden kazanmak ve kamu yönetimini; saygınlık kazandıracak işleyişe kavuşturmak ihtiyacından dolayı ETİK KAMU YÖNETİMİ. YOZLAŞMAYA NEDEN OLAN KÜLTÜREL ALTYAPI Çıkarcılık; kamu yönetiminde kamu adına kullanılan yetkinin saptırılması denilebilir. Siyasal, maddi, yandaşlık yönünden çıkar sağlama gibi, Makam düşkünlüğü: kamu görevlisi, gerçekleştirdiği eylem ve işlemlerinde yetkiyi kullanması gerektiğinde hedef olarak kamu yararını gözetmesi yerine, daha üst bir makama ulaşma amacıyla hareket ediyorsa makam düşkünlüğünden söz edilebilir. Makamını kaybetmeme pahasına hukuka ve etik kurallara uygun olmayan davranışlarda bulunabilir ve kamu yararına kendi yararının tercih etmiş duruma düşebilir. Kurum/meslek tutuculuğu: kendi mesleğinden ve kurumundan olanları üstün görerek onlara ayrıcalık tanınması, diğerlerinin daha önemsiz görülerek bir takım haklardan mahrum bırakılması denilebilir. Kendisini vatandaşlardan üstün görme, iş ve eylemlerde vatandaş istekleri yerine kendi isteklerini yapma eğiliminde bulunma şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu maaşa bu kadar iş anlayışı: kamunun hep bir geçim kaynağı kapısı olarak görme, kendini güvencede hissetme ve bir kadro kapabilme anlayışı olarak açıklanabilir. Oysa kamu görevi; bir kadro alma ve bir avantaj sağlama yeri değil o görevi yapabilecek bireylerin bulunduğu bir kamusal birim olarak düşünülmeli ve kamu hizmeti anlayışı ikinci plana atılmadan topluma hizmet unsuru ön planda olmalıdır. Hukukun üstünlüğü anlayışının eksikliği: toplumda eşitlik, özgürlük, barış ve güvenin teminatı olan hukuk kurallarına her bireyin bağlı olması gerekirken bu kurallara uymamanın kurumsallaştırılması yozlaşma ve yolsuzluğun temel nedeni olmaktadır. Yönetimsel anlamda bu kurallara uymamak yönetime ve devlete olan güveni sarsar. Hizipçilik: kamu görevlisinin kamu yararının aksine olarak, kamu hizmeti sunduğu vatandaşların siyasi düşünce, milliyet, inanç ve etnik durumlarından etkilenerek, yetkilerini kullanma aşamasında saptırması ve eşit davranmaması durumunda ortaya çıkar. Ahlaki değerlerde aşınma: kamu görevlisinin kamusal işlem ve faaliyetlerde bulunması aşamasında hedefinin kamu yararının dışına çıkması ve başka hedeflerin devreye girmesi, toplum yararı yerine kişisel yararın öne geçerek art niyetle kasti davranışlarda bulunulması, ahlak ve kamu etiği kurallarına aykırı eylem bulunulması şeklinde açıklanabilir. Kamu adına işlem ve eylemlerde bulunan herkes; bir karar alırken, bir inisiyatif kullanırken veya her hangi bir kamusal faaliyeti icra ederken kamu yararının gerçekleştirilmesini mi hedeflediğini, yoksa kendine bir çıkar sağlamak, daha bir üst Makam elde etmek, kendi hizbini veya kurumunu korumak ve kollamak gibi saptırılmış amaçlarla mı hareket ettiğini sorgulamalıdır.

Kamu hizmetleri, vatandaşların vergileriyle yerine getirilmektedir Kamu hizmetleri, vatandaşların vergileriyle yerine getirilmektedir. Vatandaşlar, düşük maliyetli ve kaliteli hizmet alma beklentisiyle vergilerini kamu görevlisine emanet etmektedir. Bu anlamda kamu hizmeti bir “emanet”tir. Kamu görevlileri, bu emanetin bilincinde olarak, kamu hizmetlerini etkin, verimli ve dürüst bir şekilde yürütmeli; görevlerini yerine getirirken ve takdir yetkilerini kullanırken mesleki etik ilke ve standartlara bağlı kalmalıdır.

Kötü yönetim ve yolsuzluklar konusunda dünyada yaşanan sorunlara paralel olarak, Türkiye’de de kamu yönetiminde etik ile ilgili konularda çalışmalar yapmak üzere yeni bir yapı oluşturulmuştur.

Kamu Görevlileri Etik Kurulu, 08. 06 Kamu Görevlileri Etik Kurulu, 08.06.2004 tarihli ve 25486 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 25.05.2004 tarih ve 5176 Sayılı “Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”la kurulmuştur.

Kurul’a 5176 Sayılı Kanunla üç ana görev verilmiştir: Etik ilkelerin belirlenmesi, Etik ilkelerin uygulanmasını gözetmek, Kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak veya yaptırmak ve bu konuda yapılacak çalışmalara destek olmak.

Bu Kanun; genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri, döner sermayeli kuruluşlar, mahalli idareler ve bunların birlikleri, kamu tüzel kişiliğine haiz olarak kurul, üst kurul, kurum, enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan; yönetim ve denetim kurulu ile kurul, üst kurul başkan ve üyeleri dahil tüm personeli kapsar.     Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahlı Kuvvetleri, yargı mensupları ve üniversiteler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz.

13 Nisan 2005 tarih ve 25785 sayılı ‘Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’, ….. vatandaşlarla ilişkiler ile kamu personelinin ve kaynaklarının yönetimi gibi konular da dahil olmak üzere, kamu görevlilerinin görev ve sorumluluklarını yerine getirirken, oynadıkları rol ve davranışları düzenleyen etik ilke ve değerleri genel olarak tanımlar. Etik Kurulu kurulması hakkında kanun ve yönetmelik dışında etik kuralları belirleyen diğer yasal düzenlemeler -Anayasa'nın 10'uncu, 129'uncuve 137'nci maddesi -657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu -5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu -2531 Sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşlere Dair Kanun -3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu -4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu -1156 Sayılı Kanuna Mugayir Tahakkuk ve Tediye Muamelatını İhbar Edenlere İkramiye İtasına Dair Kanun -Bağımsız İdari Otoritelerle İlgili Yasal Düzenlemeler -832 Sayılı Sayıştay Kanunu -2443 Sayılı Devlet Denetleme Kurulu Kurulması Hakkında Kanun -5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu

Kamu Görevinde Etik Neden Önemlidir ? Kamu görevlisi * kamu adına, * kamu yararı için, * kamunun verdiği yetkilerle, İş görür

Türkiye’de “Kamu Görevlileri Etik Sözleşmesi”, Kamu görevlilerinin izlemesi gereken ve kişisel çıkarlardan daha önde geldiği kabul edilen kurumsal değerlerin çerçevesini çizer.

Kamu hizmetinin herhangi bir kişisel çıkarın üzerinde ve kamu görevlisinin toplumun hizmetinde olduğu bilinci ve anlayışıyla;

Halkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet kalitesini yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak için

Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme ve hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine getirmeyi,

Dil, din, felsefi inanç, siyasi düşünce, ırk, yaş, bedensel engelli ve cinsiyet ayrımı yapmadan, fırsat eşitliğini engelleyici davranış ve uygulamalara meydan vermeden tarafsızlık içerisinde hizmet gereklerine uygun davranmayı,

Kamu malları ve kaynaklarını kamusal amaçlar ve hizmet gerekleri dışında kullanmamayı ve kullandırmamayı, bu mal ve kaynakları israf etmemeyi,

Kamu Görevlileri Etik Kurulunca hazırlanan yönetmeliklerle belirlenen etik davranış ilke ve değerlerine bağlı olarak görev yapmayı ve hizmet sunmayı taahhüt ederim.

KAMU HİZMETİNDE ETİK İLKELER Yönetmelik aşağıdaki etik davranış ilkelerini belirlemiştir: *Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci. * Halka hizmet bilinci. * Hizmet standartlarına uyma. * Amaç ve misyona bağlılık. * Dürüstlük ve tarafsızlık. * Saygınlık ve güven. * Nezaket ve saygı.

* Yetkili makamlara bildirim. * Çıkar çatışmasından kaçınma. * Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması. * Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı. * Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı. * Savurganlıktan kaçınma. * Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan. * Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık. * Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu. * Eski kamu görevlileri ile ilişkiler. * Mal bildiriminde bulunma.

ETİK KARAR VERME

ETİK YOL

Eylemi yönlendiren her türlü yargıya karar denir.

Mutlu iken söz verme. Üzgünsen cevap verme. Öfkeliysen karar verme.

Kararlar ve Eylemler Üzerinde Düşünmek doğru yanlış

Adım 1: Karar Verilecek Problemi Tanımla Karar verilecek problemin hangi bağlamda ortaya çıktığını araştırın. Kendi kendinize 4N,1K sorusunu sorun. Kararımı etkileyen ana etkenler nelerdir? Karar ne zaman alınır ve etkisi ne zaman hissedilir? Nerede etki eder? Kim etkilenir? Neden onlar etkilenir?

Adım 2: Paydaşları Tanımlama ve Göz Önünde Bulundurma Tüm olası paydaşların listesini çıkartın ve onların konuyla ilgili potansiyel durumlarını, bakış açılarını tanımlayın.

Adım 3: Temel İlkeleri, Kanun, Yönetmelik ve Kuralları Tanımlama *Problemle en fazla ilgisi olan değer ve ilkelerin listesini çıkarın. *Olası hareket tarzlarını ve hangi değer(ler) veya ilke(ler)in destekleneceğini belirleyin. *Kanuna uygun herhangi bir sonuç ortaya çıkması durumunda tanımlayın ve gerekirse kanuna uygun bir tavsiye araştırın. *Her türlü ilgili kurumsal kural ve prosedürü tanımlayın.

Adım 4: Alternatif Kararları Tanımlama ve Değerlendirme Tüm alternatif hareket tarzlarının listesini çıkarın. Her bir alternatif için aşağıdaki durumları tanımlayın: *Farklı paydaşlar üzerindeki etkileri. *Yasal sonuçlar. *Kural ve işlemlere ilişkin sonuçlar. *Değer ve ilkeler üzerindeki etkiler. Yukarıdaki düşünceleri baz alan bir tercih seçerek kişisel bir alternatif üzerine karar verin.

Adım 5: Farklı Bir Görüş Araştırma Eğer hala ne yapacağınızdan emin değilseniz veya karar önemli etkiler -sonuçlar doğuracaksa, bağımsız ve güvendiğiniz ikinci birinden görüş alın. Ulaşabileceğiniz mekanizmaları araştırıp, kullanarak kamu hizmet sektöründe resmi tavsiyeler araştırın.

Adım 6: Bir Karar Verip Eyleme Geçmek Unutmayın, karar aldıktan ve harekete geçmeden önce, bir adım geri gidin ve aşağıdaki testleri tamamlayın:

Gazete testi: Gazetenin ön sayfasında nasıl dururdu?

Zaman testi: Kararınız 1 yıl, 5 yıl ve hatta 10 yıl sonra nasıl görünecek?

Aile testi: Bu kararı ailenize açıkladığınızda sizinle gurur mu duyacaklar, yoksa sizden utanacaklar mı?

Amir/Müfettiş testi: Kararınızın ya da eyleminizin profesyonelce, tarafsız, adil ve kanıtlara dayalı olduğunu ispatlayabilecek misiniz?

Kişisel test: Eğer sonucundan doğrudan etkilenirseniz, kararın sağlıklı olduğunu kabullenebilecek misiniz?

ETİK DIŞI DAVRANMA NEDENLERİ

Bilgisizlik Dizginlenemeyen hırs Devletten fon almak için yarışmak Dikkatsizlik, disiplinsizlik Soruşturma eksikliği, dikkatli bir denetim sisteminin olmaması Yetersiz eğitim Hızlı yükselme hırsı İdeolojik etkiler Üstlerin aşırı ve oransız baskısı Maddi ve manevi kazanç hırsı Psikiyatrik bozukluklar

ETİK DIŞI DAVRANIŞLARI HAKLILAŞTIRMA BİÇİMLERİ

1.Eğer gerekli ise etiktir Bu tür bir yaklaşım, gerekli olma durumunun uygun sayılmak için yeterli olacağı gibi yanlış bir varsayıma dayanmaktadır 2. Sahte gereklilikler tuzağı “gereklilik bir yorumdur, gerçeğin kendisi değildir” 3. Eğer yasal ve izin verilebilir ise, uygundur Etik davranış, minimum izin verileni değil, maksimum kabul edilebilecek seçenekleri seçmeyi gerektirir.

5. Sonuçta herkesin yararı sağlanacak 4. Bu işin bir parçası İşini iyi yapmak isteyen dikkatli kişilerin genellikle işlerinin etik boyutu ile yeterince ilgilenmedikleri görülür.Oysa unuttukları şey, herkesin birinci işinin iyi bir insan olmak olduğudur. 5. Sonuçta herkesin yararı sağlanacak Etik dışı davranışını gerekçelendirme konusunda rahatsızlık duyan kişiler, kendilerine yüce bir amaç ararlar. 6. Bunu sadece senin için yapıyorum Bu gerekçelendirme biçimi doğruluk ve saygı değerlerine zarar verir.

7. Sadece ateşe ateşle karşılık veriyorum 8. Kimse zarar görmeyecek: Bir kimsenin; hiç kimsenin açıkça zarar görmedikçe etik ilkelerini ihlal edilebileceğine inanması da yanlış bir gerekçelendirme biçimidir. 9. Herkes aynı şeyi yapıyor:    Bu tür davranışlar doğru ya da yanlış normlardır, etik normlar değildir. 10.”Kişisel olarak benim kazancım yok”sa tamam

11. Hak ettiğimi alamıyorum: Çok çalıştığını ve az kazandığını düşünen kişilerin hizmetin gerektirdiği ücret dışında çeşitli kayırıcı hizmetleri kabul etmeleri ya da bahşiş almaları konusunda başvurdukları bir gerekçelendirme biçimidir 12.Hala tarafsız olabilirim:        Size bir çıkar sağlayan kişi, bunun sizin yargılarınızı hiçbir şekilde etkilemeyeceğine inanır mı ? Eğer kendisine yardım edecek pozisyonda olmasaydınız bu kişi size çıkar sağlamaya devam eder miydi?