CÜMLE ÖĞELERİ Cümle, bir duyguyu, düşünceyi, veya olayı anlatan sözcükler topluluğudur. Cümlede her sözcüğün bir görevi vardır. Bu görevli sözcüklere öğe denir. Bu öğeler şunlardır: 1)Yüklem 2)Özne 3)Nesne 4)Dolaylı Tümleç 5)Zarf Tümleci 6)İlgeç Tümleci www.edebiyatogretmeni.net

YÜKLEM Kip ve kişi alıp iş, oluş, hareket bildiren eylem veya cümleyi bir yargıya bağlayan sözcük yada sözcük öbeğidir. Yüklem cümlenin en önemli ve temel öğesidir. Bir cümlenin varlığından söz edebilmek için yüklemin olması şarttır. Yüklem eylem soylu sözcük veya sözcük öbeğinden oluşabilir.

Çocuklar, balkonda oturuyorlar. Bu olay beni çok mutlu etti. Ömer, yarın okula gelmeyecekmiş. Güneş yavaş yavaş kayboldu. Babam yorgunluktan kanepede uyuyakaldı. En güzel mevsim sonbahardır. Dün seni arayan bendim.

ÖZNE Cümlede işi oluşu, hareketi yapan veya olanı bildiren öğedir. Yükleme ‘kim’, ’ne’ soruları sorularak bulunur. Çocuklar bahçede sessizce oynuyor. Buranın şifalı suları çok meşhurdur. Babası doğum gününde ona hediye aldı. Onlar yarın buraya gelecekmiş.

GİZLİ ÖZNE Cümlede bulunmayan, yüklemdeki kişi ekinden anlaşılan öznelere ‘gizli özne’ denir. Haftaya Ayvalık’a gideceğim. (Kim gidecek-Ben) Yarın bize uğrasın.(Kim uğrasın-O) Bir yaz günü geçtik Tuna’dan.(Kim geçti-Biz)

NESNE (DÜZ TÜMLEÇ) Öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir. Dolayısıyla nesne, yüklemi eylem olan cümlelerde aranmalıdır. Özneyle nesneyi karıştırmamak için önce özne, sonra nesne bulunur. Yükleme sorulan ‘neyi’ ‘kimi’ sorularıyla belirtili nesne ‘ne’ sorusuyla belirtisiz nesne bulunur.

1)BELİRTİLİ NESNE Çocuk çantasına kitabı koydu. (Neyi koydu? Kitabı) Düğünde herkes seni sordu. (Kimi sordu? Seni) İstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı. Kapıyı, pencereyi ardına kadar açtı. Öğrencilerle geçirdiğimiz o güzel günleri özledim.

2)BELİRTİSİZ NESNE Dün kardeşime güzel bir hediye almış. (Ne almış? Güzel bir hediye) Öğretmenimiz bize hüzünlü şiirler okudu. Fuarda birçok araba gördük. Eve dönerken yolda bir cüzdan buldum. Bugün bana bisiklet alacağız. Ne söyleyeceksin bana.

DOLAYLI TÜMLEÇ Yüklemi; yer, yön, bakımından tamamlayan öğedir. Yükleme sorulan ‘kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden, neye, neyde, neyden’ sorularının cevabı olur. Dolaylı tümleç olan öğe ‘-e, -de, -den’ durum eklerinden birini alır. Ancak bu eklerden birini alan her sözcük dolaylı tümleç değildir.

Bu akşam deniz kenarında biraz dolaşacağım. Karlı dağdan yolum ayrıldı bahar ülkesinde. Çocuk, bugün yaşadıklarını annesine anlattı. Bu gece teyzesinde kalacakmış. Sağ taraftan ses geliyordu.

ZARF TÜMLECİ Yüklemi; durum, zaman, miktar, yer-yön ve sebep gibi yönlerden tamamlayan öğelerdir. Yükleme sorulan ‘nasıl, ne zaman, ne kadar, nere(ye), neden, niçin, niye, ne’ sorularıyla bulunur. Söylediğim filmi akşam izleyebildin mi? Güneş doğmadan yola çıkacağız. Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

İLGEÇ (EDAT TÜMLECİ) Yüklemi; amaç, araç, birliktelik, neden yönlerinden tamamlayan ‘ne ile, kiminle, kimin için, ne için’ sorularıyla bulunur. Çocuk elini bıçakla kesmiş. Arkadaşlarıyla iyi anlaşırdı. Yarın benimle okula gelirsin. Buraya konuşmak için geldim. Bu hediyeyi senin için aldım. www.edebiyatogretmeni.net