I. MİKROSKOP Minerallerin büyütülerek incelenmesinde mikroskop kullanılır. Bu yöntemde incelenecek örnek üzerine foton (ışık) demeti göndermek suretiyle minerallerin elementel analizleri yapılır. Genel olarak mikroskoplar, kullanım alanlarına ve kullanılan enerji tipine göre ayrılırlar. Bunlar, Biyolojik (Işık Mikroskobu) (Doğal ışık) Polarizan mikroskop (polarize ışık) Polarizan cevher Mikroskobu (Maden Mikroskobu ) (yansımalı ışık)

I.1. POLARİZAN MİKROSKOP Polarizan mikroskop, basit olarak “Çapraz Nikol” adı verilen iki polarizasyon sisteminin bulunduğu mikroskoplardır. Bu nikollerden biri (polarizör) ışık kaynağının hemen üstünde ve mikroskop tablasının altında, ışığın geliş yönüne dik olarak ve tek yönde titreşmesini sağlayan, yani ışığı polarize eden bir polarizör bulunmaktadır. Diğeri (analizör) objektif ile oküler arasında bulunan, titreşim yönü, gelen ışığın titreşim yönüne dik olan bir analizördür.

POLARİZAN MİKROSKOP

Polarizan mikroskop esas olarak ayak, gövde ve oküler olmak üzere üç ana kısımdan meydana gelir. Aydınlatma ile diğer yardımcı parçalar bu kısımlara eklenir. Mikroskop şematik kesit olarak yukarıdan aşağıya, Oküler, Bertrand merceği, Analizör (Nikol), Objektif, Döner tabla, Kondansör, Diyafram, Polarizör (Nikol), Ayna veya aydınlatma sisteminden oluşur.

Polarizan mikroskop esas olarak mineral ve kayaçların tayini, dokusal ve optik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla kullanılır. Polarizan mikroskopta ortoskopik ve konoskopik olmak üzere iki inceleme şekli ayırt edilir. Bu incelemelerde, minerallerin özelliklerine bağlı olarak, izlenecek sıra şu şekilde belirtilebilir. 1. Kristalin genel görünümü ve kristalografik özellikler Kristal Şekli Dilinim, Bölünme ve Çatlaklar Tane Biçimi Kapanım Kristallerin kenetlenmesi Bozunma (Alterasyon) Parajenez İkizlenme

2. Optik Özellikler 2.1. Opak Mineraller 2.2. Opak olmayan Mineraller 2.2.1. Renk ve Pleokroyizma 2.2.2. Işık kırma indisi ve Optik engebe 2.3. Çift nikol arasında inceleme 2.3.1. İzotrop ve Anizotrop mineraller 2.3.2. Anizotrop Minerallerde Girişim rekleri ve Çift kırmanın belirlenmesi 2.3.3. Sönme Açısı 2.3.4. Uzanım İşareti 2.4. Optik Şeklin İncelenmesi 2.4.1. Tek optik eksenli minerallerin Optik Şekli ve işareti Çift optik eksenli minerallerin optik şekli ve işareti Optik eksenler açısının saptanması Dispersiyon

Polarizan mikroskopta incelemeler 30-50 mikron (0.03mm) kalınlıklarda ince kesitler kullanılır. Çünkü, fotonların bu kalınlıktan geçebilecek güçte olmasıdır. Bu yöntemlerde max. Büyütme 1000x olabilmektedir. Ayrıca, bir tür yağ yardımıyla max. 2000x’e kadar büyütme sağlanabilir.

I.2. POLARİZAN CEVHER MİKROSKOBU (MADEN MİKROSKOBU) Işığı geçirmeyen (opak) veya az geçiren (yarı opak) maden minerallerinin alttan aydınlatmalı polarize mikroskopla incelenmeleri mümkün değildir. Opak minerallerin incelenmesinde kullanılan cevher mikroskobunda incelemelerin yapılabilmesi için parlatmalar yapılır. Mineraller üstten aydınlatmalı mikroskopta yansıyan ışıkta gösterdikleri özelliklerle belirlenir. Maden mikroskobu ile mineral tayinleri havada yapıldığı gibi, immersiyon yağları kullanılarak da yapılabilir. İmmersiyon yağının ışığı toplama özelliğinden dolayı yağla yapılan incelemelerde minerallerin parlaklık ve renklerinde değişiklikler görülmekte ve minerallerin bu özellikleri daha belirginleşmektedir. Işığı az geçiren maden mineralleri parlak yüzeylerine dik düşen ışın demeti, mineralin içine bir miktar girerek mineral içerisindeki dilinim ve çatlak yüzeyleri tarafından geri yansıtılır. Böylece mineralin tanınmasına büyük katkıları olan iç yansımalar ortaya çıkar. Işığı geçiren minerallere karşın ışığı geçirmeyen veya az geçiren minerallerin pek çoğu kübik sistemde kristalleştiklerinden bu minerallerin tanınmasına optik özellikleri fazla bir katkıda bulunamazlar.

Bununla birlikte maden minerallerinin kübik sistem dışında kalan sistemlerde kristalleşenlerin saptanmasında ışığı geçiren mineraller için geçerli olduğu kadar olmasa da, refleksiyon pleokroizma ve anizotropi özelliklerinden faydalanılmaktadır.

Maden mikroskobunun polarizan mikroskobundan farkı üstten aydınlatmalı olmasıdır. İnce kesit mikroskobu aydınlatma düzeneği iptal edilerek üstten aydınlatma düzeneği (optik illuminatör) ilavesi ve üstten aydınlatmaya uygun objektiflerin takılması ile cevher mikroskobuna dönüştürülür. Opak illuminatör polarizasyon mikroskobuna monte edilen bir sistem parlatılmış maden yüzeyine ışığın dik olarak düşürülmesine ve yüzeyde yansıyan ışınların okülere kadar ulaşmasını sağlar.