NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Sosyolojiye giriş Sosyolojinin Temel Kavramları ve Kuramları NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Sosyolojinin Temel Kavramları ve Kuramları İşlevselcilik: İşlevselcilik olarak adlandırılan yaklaşım sosyolojide oldukça önemli bir yere sahip olup ilk olarak 19. Yüzyılda Durkheim’ın çalışmalarından şekillenmiştir. Yirminci yüzyılda önce sosyal antropolojide A. R. Radcliffe-Brown (1881-1955) ile Bronislaw Malinowski (1884-1942) tarafından geliştirilen işlevselcilik, daha sonra Amerikan sosyolojisinde, özellikle Talcott Parsons ve Robert K. Merton tarafından geliştirilmiştir. İşlevselciler biyolojik sistem gibi toplumsal sistemin de hayatta kalabilmesi için karşılanması gereken bazı temel gereksinimler olduğu varsayımından yola çıkarak bu gereksinimler bir bakıma işlevselciliğin yapısal-işlevselcilik olarak anılmasına da yol açmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Sosyolojinin Temel Kavramları ve Kuramları İşlevselciler toplumu oluşturan her bir toplumsal öğe/parça/kurum ve pratiğin ancak toplumun ihtiyaçlarının karşılanmasında bir role sahip olması durumunda sürekliliğini koruyabileceğini öne sürerler. Toplumu oluşturan bu kurumları da söz konusu olan bu gereksinimlerin karşılanmasına yönelik olan katkıları açısından analiz ederler. Örneğin, işlevselci analiz açısından aile toplumda üreme ve toplumsallaşma, yani topluma yeni çocuklar kazandırma ve onları topluma uygun şekilde sosyalleştirme gibi temel bir işlevi yerine getirmektedir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Sosyolojinin Temel Kavramları ve Kuramları Çatışmacı Kuram: Marx ve Marxistlerin teorileri işlevselciliğe karşıt olarak gelişen ve çatışmacı yaklaşım olarak adlandırılan başka bir genel yaklaşım içinde de ele alınan çeşitli çatışmacı teoriler bulunmaktadır. Tüm bu Marxizm temelli çatışmacı yaklaşımların yanı sıra Marxist olmayan çatışmacı teoriler de bulunmaktadır ve onların da çatışmacı olarak adlandırılmasının başlıca sebebi olarak da toplumun ve toplumsal gelişmenin merkezine çatışma kavramını oturtmaları gösterilebilir. Bu görüşler de tıpkı Marxizm gibi işlevselciliğin öngördüğü ve toplumun dirlik, düzen ve uyum içindeki bir topluluğu ve toplumsal işleyişi temsil ettiği görüşüne zıt olarak aslında öyle bir düzen ve uyumun bulunmadığı ve aksine toplumun uyum içerisindeki gruplardan değil farklı çıkarlara sahip olan gruplar tarafından meydana geldiğini savunurlar. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Sosyolojinin Temel Kavramları ve Kuramları Sembolik Etkileşimcilik: Sembolik etkileşimcilik Amerikan sosyolojisi içerisinde sosyal psikolojiye oldukça yakın duran bir sosyolojik yaklaşım olarak bilinmektedir. Toplumu bireylerin gündelik yaşamındaki sembolik etkileşimlerin bir ürünü olarak ele alan sembolik etkileşimcilik kavramının sosyolojideki gelişiminde C.H. Cooley ve W.I. Thomas’ın önemli katkıları olmakla birlikte George Herbert Mead (1863-1931) bu yaklaşımın kurucusu olarak bilinir. Bunun yanısıra Herbert Blumer (1900-1986) de bu yaklaşımın kurucularından ve Mead tarafından geliştirilen bu kavrama ismini veren sosyolog olduğu var sayılmaktadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Sosyolojinin Temel Kavramları ve Kuramları Sembolik etkileşimcilik yaklaşım itibariyle Weber gibi toplumsal eyleme, toplumsal etkileşime, anlamlandırma ve yorumlama süreçlerine ağırlık veren bir yaklaşım olmasının yanı sıra, ondan ayrılan tarafıyla Weber’in makro-sosyolojik düzeydeki bakış açısına karşıt olarak sembolik etkileşimcilik daha çok gündelik yaşam ile ilgilenen mikro-sosyolojik bir kavramlar bütünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Sembolik etkileşimciler toplumsal düzenin içinde yaşadığımız dünyada bulunan her şeye (nesnelere, olaylara, eylemlere ve benzerine) atfettiğimiz anlamlar sonucu oluştuğunu düşünürler. Başka bir ifadeyle toplum bireylerden bağımsız olan yapılardan değil bireylerin içinde yaşadıkları dünyaya atfettikleri anlamlardan meydana gelmektedir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynakça Bu ders notunun oluşturulması sürecinde; Anthony Giddens, Sosyoloji, Kırmızı Yayınları, 2012, kitabından yararlanılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©