9. Hafta Tutumlar ve Tutum Değişimi Tutum, davranıştan önce gelen, doğrudan gözlenemeyen ve hareketlerimize yol gösteren kognitif bir yapıdır. Tutumlar psikolojik eğilimlerdir. Tutumlar bir şey hakkındadır, bir tutum nesnesi vardır ve buna yönelik bir değerlendirme taşır. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Tutum doğrudan gözlenebilir bir niteliğe sahip değildir ancak bireyin gözlenen davranışlarından çıkarsama yapılarak o bireye atfedilen bir eğilimdir. Dolayısıyla tutum sergilenen bir davranış değildir, davranışa hazırlayıcı bir eğilimdir. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Tutumların öğeleri: Kognitif öge: Kişinin o tutum nesnesi hakkındaki inanışlardan, fikirlerinden, görüşlerinden kuruludur. Duygusal öge: Kişinin o tutum nesnesine olan duygularından ve emosyonel tepkilerinden kuruludur. Davranışsal öge: Kişinin yine o tutum nesnesine yönelik geçmiş davranışı ve davranışsal niyetlerinden kuruludur. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

TUTUMLARIN İŞLEVLERİ Nesnenin niteliği işlevi: Malumat proseslemeyi basitleştirir ve dikkatin, tutum nesnesinin belli yönlerine çevrilmesini sağlar. Araçsal işlevi: Davranışı işlevsel yollarla sevk ve idare eder. Tutumlar insanları ödüllendiren sonuçlara yöneltirken, cezalandırıcı olanlardan kaçınmalarını sağlar. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Sosyal kimlik işlevi: Buna göre tutumlar kişinin kendisi ile benzer değerleri paylaşan diğer insanları tanımlamasını ya da kendisinin bu şekilde tanımlanmasını mümkün kılar. Benlik Saygısı İşlevi: İnsanlar benlik imajlarını tehdit edenlerle aralarına mesafe koymanın ve de benlik imajlarını yükseltecek olanların çizgisine gelmenin bir yolu olarak belli tutumlar edinebilirler. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Tutum ve Davranış ilişkisi 1930’ların başında Çinlilere yönelik ABD’de ırkçı bir tutum hakimdi. Sosyal psikolog LaPiere, genç bir Çinli karı koca ile bütün ABD’yi gezerek 184 lokantaya girdi. Hepsinde çifte dostça davrandılar. Yalnızca bir tane işletme onları içeri almadı. Gezi tamamlandıktan 6 ay sonra lokanta ve otellere rezervasyon yaptırmak istediklerine dair mektup yolluyorlar ve bütün işletmeler rezervasyon yapmayı reddediyor. Davranış olumlu ancak tutum olumsuz. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

1952’de Minard’ın yaptığı araştırmada ABD’nin güney eyaletlerindeki kömür ocaklarında beyaz işçilerin zenci işçilerle maden ocaklarında konuştukları ancak şehirde hiçbir ilişki kurmadıklarını ortaya koymuştur. Aynı kişi madendeki tutumuna zıt davranmıştır, başka türlü davranmıştır. Yani tutum her zaman davranışa yol göstermeyebilir. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Kognitif, duygusal ve davranışsal ögeleri vardır. TUTUM KONUSUNUN ÖZETİ Tutum nesnelerine dair değerlendirmelerdir ve kişisel, kişilerarası ve de gruplararası düzeyde işler. Kognitif, duygusal ve davranışsal ögeleri vardır. Malumat proseslemeyi basitleştiren, davranışı işlevsel şekilde sevk ve idare eden, sosyal kimlik ve benlik saygısını artırıcı işlevleri vardır. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Tutum niyeti, niyet de davranışı etkiler Niyeti etkileyen üç değişken vardır. Davranışa yönelik tutum, öznel kural, algılanan davranışsal kontrol KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

TUTUMLARIN DEĞİŞMESİ Reklamlar, televizyon programlarındaki sohbetler, gazeteler, televizyon programlar, köşe yazarları her gün tutum değişimi üzerine konuşurlar. KİA’nın amacı; davranışlarınızı etkilemek, varolan tutumlarınızı etkilemek ya da kuvvetlendirmektir. Aşı kampanyaları, erozyonla mücadele, okuma-yazma kampanyaları vs. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Kognitif tutarlılık: İnsanlar tutumlarını birbirleriyle tutarlı bir tarzda düzenleme eğilimindedirler. Ortaya bir tutarsızlık çıktığında bunu düzenleme eğilimindedirler. Denge Teorisi: İnsanlar tutumları bir dengede tutmaya çalışırlar. Hem ders çalışmak istiyorsunuz, sınavlar geliyor, hem de çok güzel bir film vizyona girmiş, sınavlardan sonra gösterimden kalkmış olacak. Ya bu kadar çalışmak yeter hatta fazla deyip dengeyi kurabilirsiniz, ya da sonra filmi VCD’den de izleyebilirim deyip dengeyi kurabilirsiniz. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Kognitif (Bilişsel Çelişki) Teorisi: Mecbur kaldığımız davranışlarımızla ilgili olarak bir açıklama geliştirme ihtiyacı içindeyizdir. Bazen bizi bu hareketi yapmaya zorlayan kişiye, ortama ya da duruma yükleyerek gerginliğimizden kurtulabiliriz. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

İKNA ETME Tutumunuzu değiştirmek isteyen kişi ya da kişiler sizi ikna etmeye çalışırlar. Anneler günü, babalar günü, sevgililer günü, antibiyotiğe karşı olma günü vs. (30 yıl öncesiyle mukayese edildiğinde durum farklıdır) KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

İkna Süreçleri İletişim Modeli: Hovland’ın 2. Dünya Savaşı sırasında yaptığı araştırmaları devlet destekliyordu. Araştırma projelerinde, insanların ikna edeci bir mesajı neden dinledikleri, anladıkları, hatırladıkları ve kabul ettiklerini belirleyen üç basamaktan bahsediyorlar. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Kaynak: Uzmanlık, iyi görünüş, kişilerarası iletişime ve söze hakimiyet kaynağın sözlerinin güvenilirliğini artırır. İzlerkitlenin kaynağı kendine yakın hissetmesi mesajın etkinliğini artıran bir başka unsurdur. Mesaj: Mesaj, karşıdaki kişi veya kişileri ikna edip, sizinle benzer ya da aynı tutuma sahip olmalarını istediğiniz konu veya mesele anlamına gelir. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Araştırmalar mesaj içeriği ile dinleyici görüşü arasındaki fark büyüdükçe iknanın azaldığını göstermiştir. Görüş farkı arttıkça ikna olma derecesi düşmektedir. Mesaj sadece kendi görüşünü aktarıp size yer vermiyorsa bu tip iletişime tek yönlü, karşı teze yer veren iletişime çift yönlü iletişim adını veriyoruz.Eğitim düzeyi yüksek kişiler çift yönlü iletişimle daha kolay ikna olabilmektedirler. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

Dinleyici: Hovland’ın deneyleri dinleyicinin mesaja tüm dikkatini vermesinden ziyade dikkatin kaydığı ortamlarda tutumların değişme ihtimallerinin arttığına işaret etmiştir. Orta düzeyde bir dikkat sağlamak, mesaj içeriğini anlaşılır kılmakta ve içeriğe karşıt tartışma çıkarma sayısını azaltmaktadır. Yüksek ilgi ve dikkat iknayı azaltan faktörlerdir. KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel