NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ kişilik kuramlarI HARRY STACK SULLIVAN NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HARRY SULLIVAN Harry Stack Sullivan’ın Yaşam Öyküsü Harry Stack Sullivan, fakir İrlandalı Katolik bir çiftin hayatta kalan tek çocukları olarak 21 Şubat 1892’de, New York’un güneyindeki Norwich’in küçük bir çiftçi kasabasında doğdu. Sullivan Birinci Dünya Savaşı yıllarında ve savaştan sonra bir süre orduda doktor olarak görev yapmıştır. 1921 de, psikiyatride resmi bir eğitimi olmadan ABD’nin en iyi bilinen nöropsikiyatristlerinden biri olan William Alanson White’ı çok yakından tanımaya başladığı Washington DC’deki St. Elizabeth Hastanesi’nde çalışmaya başladı. Burada çok sayıda şizofreni hastasıyla çalışma fırsatı buldu. Sullivan, şizofreni hastalarının konuşmalarından anlam çıkarmaya çalışırken bu rahatsızlığın hastaların sosyal ve kişiler arası etkenlerden kaynaklanan kaygı ile ilişkili olduğu sonucuna vardı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HARRY SULLIVAN Kişiler Arası İlişkiler Kuramı: Temel Kavramlar ve İlkeler Kapsamlı bir kişilik kuramı oluşturan ilk Amerikalı olan Harry Stack Sullivan, kişiliğin, sosyal bir çevrede geliştiğini belirtmiş ve insanların, diğer insanlar olmadan bir kişiliğe sahip olamayacaklarını iddia etmiştir. Sullivan’a göre “kişilik, asla kişinin içinde yaşadığı ve varlığını bulduğu karmaşık kişiler arası ilişkilerden soyutlanamaz”. Bu yüzden de kişiliğe ilişkin bilgi elde edebilmenin tek yolu insanların kişiler arası durumlarda nasıl davrandıklarını bilimsel olarak incelemektir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HARRY SULLIVAN İnsanın Doğası Horney ve Fromm gibi Sullivan da kişiliğin bireyler arası doğasına ağırlık vermiştir. Ancak, Horney nevroz üzerinde, Fromm toplumun patojenik rolü üzerinde yoğunlaşırken, Sullivan daha çok kişiliğin gelişimi ve şizofreni (dinamiği ve tedavisi) üzerinde durmuştur. Sullivan, gelişimsel yaklaşımı, kendi kuramsal yapılarını aktarabilmenin en iyi yolu olarak görmüştür. Sullivan’a göre (1953: s.4) “eğer insanların kronolojik olarak yetişkinlik dönemlerindeki kişiliklerine nasıl ulaştıklarını ayrıntılı bir şekilde incelersek yaşam ve yaşamdaki zorluklar konusunda epeyce bilgi edinmiş oluruz”. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HARRY SULLIVAN Kişiliğin Yapısı Kişileştirmeler (Personifikasyonlar) Sullivan da Fromm ve Horney gibi Freud’un yapısal modeline karşı çıkmaktadır (Ewen, 2003). Sullivan’a göre biz yaşantılarımızı kendimiz ve diğerleriyle ilgili zihinsel kavramlar oluşturarak örgütleriz. Sullivan (1953), kişinin kendisi ve diğerleri için oluşturduğu bu zihinsel imgelere kişileştirmeler (personifications) adını vermiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HARRY SULLIVAN Kişiliğin Gelişimi Sulllivan gelişim psikolojisinin insan davranışının anlaşılmasında anahtar özelliğini taşıdığına inanmaktadır. Ona göre insanın kişiliği, çocukluk ve ergenlikte önemli değişikliklere uğramaktadır. Sullivan, her biri bireyin kişiliğinin oluşumu için çok önemli olan yedi gelişim evresi olduğunu öne sürmüştür. Kişiler arası ilişkilerin seyri bu aşamalardan geçer ve kişinin bebeklikten yetişkinliğe kadar olan gelişimi için diğer insanlar kesinlikle gerekli unsurlardır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HARRY SULLIVAN Eleştiriler ve Değerlendirme Oldukça kapsamlı bir kuram olmakla birlikte Sullivan’ın kuramı akademisyenler arasında Freud, Jung, Adler ya da Erikson’un kuramı kadar popüler değildir. Kişiliğin incelenmesinde kişiler arası ilişkilere odaklanarak birçok kuramda gözlenen bir boşluğu dolduran Sullivan, kişiliğin gelişimi konusunda sunduğu kapsamlı gelişim dönemleri ile de bu konuda önemli fikirler öne süren kuramcılar arasında yer alır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Yazgan İnanç, Banu; Yerlikaya, Esef Ercüment. (2012), Kişilik Kuramları, 9.Basım, Pegem Akademi, Ankara. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©