Aile Hukuku-27. Hafta

VESAYET: Tanımı: Velayet altında bulunmayan küçükler ile kendilerini ve mallarını yönetmekten aciz olan, velayet altına konmayan, ergin kişilerin (kendilerinin ve mallarının) korunmasına ve temsil edilmelerine yönelik kurumdur. Kimler vesayet altına konulur? 1- Velayet altında olmayan küçükler 2- Hakkında kısıtlama kararı verilen erginler

1- Velayet Altında Bulunmayan Küçükler: Kural: Küçükler ana babasının velayeti altındadır. (MK 335 f. 1) İstisna: Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır. (MK 404 f. 1)

2- Hakkında Kısıtlama Kararı Verilen Erginler: Kısıtlama Sebepleri (MK 405-408): 1- Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı: MK 405 f. 1 “Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle / işlerini göremeyen veya \ korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da \ başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.” Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sürekli olmalı Resmi sağlık kurulu raporu gerekli (MK 409 f. 2)

2- Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam Tarzı, Kötü Yönetim: Bu sebeplerden birinden ötürü /kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da \başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır. (MK 406)

3- Bir Yıl Veya Daha Uzun Süreli Hapis Cezasına Mahkûmiyet: MK 407 “Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır.” 4- İlgilinin Talebi: MK 408 “Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle  işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.” Talepte bulunan kişi ayırt etme gücüne sahip olmalıdır. Şartlar değişmedikçe karar kaldırılamaz.

Kısıtlama Usulü: 1- İhbar yükümlülüğü bulunanlar: Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar. (MK 405 f. 2) 2- İlgilinin dinlenilmesi ve bilirkişi raporu: Bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak resmî sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir. (MK 409)

3- İlan: Kısıtlama kararı, kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde  ilân olunur. Kısıtlama, iyiniyetli üçüncü kişileri ilândan önce etkilemez. Ayırt etme gücüne sahip olmamanın sonuçlarına ilişkin hükümler saklıdır. (MK 410)

Kısıtlamanın Sonuçları: 1- Kişiye kanuni temsilci atanır: Kural: Kısıtlanan kişiye vasi atanır (MK 413) İstisna: Hâkim vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da ana ve babanın velâyeti altında kalırlar.(MK 335 f. 2) 2- Fiil ehliyetine etkisi: Hakkında kısıtlama kararı alınan ergin / Ayırt etme gücüne sahip değilse  Tam Ehliyetsizdir. \ Ayırt etme gücüne sahipse  Sınırlı Ehliyetsiz durumuna girer.

Yetkili Mahkeme: Vesayet Daireleri: Vesayet işlerinde (örn. kısıtlılık kararı alınmasında, vasi tayininde)yetki küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine aittir.(MK 411) Vesayet Daireleri: Vesayet Makamı Sulh Hukuk Mahkemesi ve Denetim Makamı Asliye Hukuk Mahkemesi (MK 397 f. 1, 2)

Atama Kararının Tebliği ve İlanı: Vasi Atanması: Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar.(MK 413) Eşin ve hısımların önceliği (MK 414) İlgilinin isteği (MK 415) Vasiliğe Engel Olan Sebepler:(MK 418) Kısıtlılar, kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler, menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar, ilgili vesayet daireleri hâkimleri  Vasi olamaz. Atama Kararının Tebliği ve İlanı: Atama kararı vasiye hemen tebliğ olunur. Vasi atanmasına ilişkin karar, kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur.(MK 421)

Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler. (MK 416) Aşağıdaki kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler: l. Altmış yaşını doldurmuş olanlar, 2.Bedensel özürleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar, 3. Dörtten çok çocuğun velisi olanlar, 4. Üzerinde vasilik görevi olanlar, 5. Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyeleri, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları.(MK 417)

Vasilikten Kaçınma ve İtiraz: (MK 422) Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak 10 gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak 10 gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir. Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini /yerinde görürse: yeni bir vasi atar \yerinde görmezse: bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.

Vesayetin Yürütülmesi: Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukukî işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür.(MK 403 f. 1) Vasinin Göreve Başladığında Yapacakları: 1-Yönetilecek malvarlığının defterini tutar (MK 438) 2- Değer taşıyan eşyaları güvenli bir yere koyar (MK 439) 3- Vesayet altındaki kişinin menfaati gerektiriyorsa, vesayet makamının talimatı ile taşınırları ve taşınmazları satar. (MK 440, 444) 4- Vesayet altındaki kişi için gerekli olmayan paraları değerlendirir. (MK 441) 5- Ticari ve sınai işletmelerin devamı veya tasfiyesi için vesayet makamından talimat alır (MK 443)

Vasiliğin Devamı Sürecindeki Görevler: I- Özen Göstermek ve Bakmak: 1- Küçükler:Vesayet altındaki kişi küçük ise, vasi onun bakımı ve eğitimi için gereken önlemleri almakla yükümlüdür. Vesayet dairelerinin yetkilerine ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, vasi bu konuda ana ve babanın yetkilerine sahiptir. (MK 445) 2- Kısıtlılar:Vasi, kısıtlıyı korumak ve bütün kişisel işlerinde ona yardım etmekle yükümlüdür.(MK 447)

II- Malvarlığını Yönetmek Kural: Vasi, vesayet altındaki kişinin malvarlığını iyi bir yönetici gibi özenle yönetmek zorundadır. Vasi, yönetimle ilgili hesap tutmak ve vesayet makamının belirlediği tarihlerde ve her hâlde yılda bir defa hesabı onun incelemesine sunmakla yükümlüdür.(MK 454) İstisna: Serbest Mallar Vesayet altındaki kişi, kendi tasarrufuna bırakılmış olan mallar ile vasinin izniyle çalışarak kazandığı malları serbestçe yönetir ve kullanır. (MK 455)

III- Temsil Etmek (Vesayet dairelerinin yetkilerine ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla) vasi, vesayet altındaki kişiyi bütün hukukî işlemlerinde temsil eder. (MK 448) Vasi; yasal temsilcidir.

Vesayet Altındaki Kişinin Fiil Ehliyeti: A- Hukuki İşlem Ehliyeti: 1- Ayırt etme gücüne sahip değilse  Tam ehliyetsizdir. Hiçbir hukuki işlem yapamaz.(MK 15) Hukuki işlemleri onu temsilen vasi yapar. 2- Ayırt etme gücüne sahipse  Sınırlı ehliyetsizdir. Yasal temsilcinin (=vasinin) rızasıyla yapabileceği işlemler Tek başına yapabileceği işlemler Hiç yapamayacağı işlemler

Vasinin rızasıyla yapabileceği işlemler: Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi, vasinin açık veya örtülü izni veya sonraki onamasıyla /yükümlülük altına girebilir veya \bir haktan vazgeçebilir. (Bu işlemleri vesayet altındaki kişiyi temsilen vasi de yapabilir.) Yapılan işlem diğer tarafın belirlediği veya başvurusu üzerine hâkimin belirleyeceği uygun bir süre içinde onanmazsa, diğer taraf bununla bağlı olmaktan kurtulur.(MK 451)

Tek Başına Yapabileceği İşlemler: Kişiye sıkı sıkıya bağlı hakların kullanılması(MK 16) Karşılıksız kazandırmaların kabulü (MK 16) Bir meslek veya sanatla uğraşmasına izin verilmiş olması Vesayet altındaki kişiye vesayet makamı tarafından bir meslek veya sanatın yürütülmesi için izin verilmiş ise, o kişi bununla ilgili her türlü olağan işlemleri yapmaya yetkilidir ve bu tür işlemlerden dolayı bütün malvarlığı ile sorumludur.(MK 453) Serbest mallarının yönetimi Vesayet altındaki kişi, kendi tasarrufuna bırakılmış olan mallar ile vasinin izniyle çalışarak kazandığı malları serbestçe yönetir ve kullanır.(MK 455)

Hiç yapamayacağı (yasak) işlemler: Vesayet altındaki kişi adına kefil olmak, vakıf kurmak ve önemli bağışlarda bulunmak yasaktır. (MK 449)

B- Haksız Fiil Ehliyeti: 1- Ayırt etme gücüne sahip değilse  Tam ehliyetsizdir. Kanunda gösterilen ayrık durumlar saklı kalmak üzere, ayırt etme gücü bulunmayan kimsenin fiilleri hukukî sonuç doğurmaz.(MK 15) 2- Ayırt etme gücüne sahipse  Sınırlı ehliyetsidir. Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar haksız fiillerinden sorumludurlar. (MK 16 f. 2)

Vesayet Dairelerinin Görevleri: I- Şikayet ve İtirazları İncelemek Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi ve her ilgili, vasinin eylem ve işlemlerine karşı vesayet makamına ŞİKÂYETTE bulunabilir. Vesayet makamının kararlarına karşı tebliğ gününden başlayarak 10 gün içinde denetim makamına İTİRAZ EDİLEBİLİR.(MK 461)

II- İzin Vermek Kanun koyucu bazı hallerde sadece vasinin iznini yeterli görmemiştir. 1- Vesayet Makamının İznini Gerektiren İşlemler: (MK 462) Örneğin, Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi Ödünç verme ve alma, Kambiyo taahhüdü altına girme, Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması, Acele hâller saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması, Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi veya yerleşim yerinin değiştirilmesi

Vesayet Makamının ve Denetim Makamının İznini Gerektiren İşlemler (MK 463) Örneğin, Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi; vatandaşlığa girmesi veya çıkması, Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması, Küçüğün ergin kılınması, Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması.

İznin Bulunmaması: Kanunen gerektiği hâlde vasinin (veya vesayet altındaki kişinin) yetkili vesayet dairelerinin iznini almadan yapmış olduğu işlemler, vesayet altındaki kişinin vasinin izni olmaksızın yaptığı işlem hükmündedir.(MK 465) İzinsiz yapılan işlem  Askıda hükümsüz Sonradan da onay(icazet) verilmezse Kesin hükümsüz

III- Rapor ve Hesapları İncelemek: Vesayet makamı, vasinin belli dönemlerde vereceği rapor ve hesapları inceler; gerekli gördüğü hâllerde bunların tamamlanması veya düzeltilmesini ister rapor ve hesapları kabul veya reddeder; gerektiğinde vesayet altındaki kişinin menfaatini korumak için uygun önlemleri alır. (MK 464)

Vesayetin Sona Ermesi: Vesayet ya kendiliğinden ya da mahkeme kararı ile sona erer. I- Vesayetin Kendiliğinden Sona Ermesi: 1- Küçükler Bakımından: Vesayet, küçüğün ergin olmasıyla kendiliğinden sona erer. (MK 470 f. 1) 2- Hükümlüler Bakımından: Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet sebebiyle kısıtlı bulunan kişi üzerindeki vesayet, hapis hâlinin sona ermesiyle kendiliğinden ortadan kalkar. (MK 471) 3- Vesayet Altındaki Kişinin Ölmesi veya Hakkında Gaiplik Kararı Verilmesi:

II- Vesayetin Mahkeme Kararıyla Sona Ermesi: Diğer kısıtlılar üzerindeki vesayet, yetkili vesayet makamının kararıyla sona erer. Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir. /Kısıtlı veya \ilgililerden her biri, vesayetin kaldırılması isteminde bulunabilir.(MK 472)

Vesayetin Kaldırılması İçin; Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı yüzünden kısıtlanmada: Kısıtlama sebebinin ortadan kalkmış olduğunun resmî sağlık kurulu raporu ile belirlenmesi gerekir (MK 474) Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı veya malvarlığının kötü yönetimi sebebiyle kısıtlanmada: Kişinin en az 1 yıldan beri vesayet altına alınmasını gerektiren sebeple ilgili olarak bir şikâyete meydan vermemiş olması gerekir.(MK 475) Kişinin kendi isteği üzerine kısıtlanmasında: Kısıtlamayı gerektiren sebebin ortadan kalkması gerekir. (MK 476)

Vasilik Görevinin Sona Ermesi: Vesayet sona ererse, vasilik görevi de sona erer. Ancak vesayet sona ermeden vasilik görevinin sona erdiği durumlar da vardır: 1- Vasinin Ölümü (MK 479) 2- Vasinin Fiil Ehliyetini Yitirmesi (MK 479) 3- Görev Süresinin Dolması (MK 480) 4- Vasinin Görevinden Çekilmesi (MK 481) Vasi, vasiliğe engel bir sebebin ortaya çıkması hâlinde görevinden çekilmek zorundadır. Vasi, bir kaçınma sebebi ortaya çıktığı takdirde sürenin bitiminden önce görevinden alınmasını isteyebilir. 5- Vasinin Görevden Alınması (MK 483)

Vasinin Görevden Alınması:(MK 483) görevini ağır surette savsaklar, yetkilerini kötüye kullanır veya güveni sarsıcı davranışlarda bulunur ya da borç ödemede acze düşerse, vesayet makamı tarafından görevden alınır. Vasinin görevini yapmakta yetersizliği sebebiyle vesayet altındaki kişinin menfaatleri tehlikeye düşerse, vesayet makamı (kusuru olmasa bile) vasiyi görevden alabilir.

Görevden Alma Usulü: /Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi veya \her ilgili,  vasinin görevden alınmasını isteyebilir. Görevden alınmayı gerektiren sebebin varlığını başka bir yoldan öğrenen vesayet makamı, vasiyi re'sen görevden almakla yükümlüdür. (MK 484)

Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları: 1- Kesin Hesap ve Son Raporun Verilmesi: Görevi sona eren vasi, yönetimle ilgili son raporu ve kesin hesabı vesayet makamına vermekle yükümlüdür. (MK 489) Bunlar vesayet makamı tarafından incelenir ve onaylanır. (MK 490) 2- Malvarlığının Teslimi: Görevi sona eren vasi, malvarlığını vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye teslim edilmek üzere hazır bulundurmak zorundadır.(MK 489) 3- Vasinin Görevine Son Verilmesi: Son rapor ve kesin hesap onaylandıktan ve malvarlığı vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye teslim edildikten sonra, vesayet makamı vasinin görevinin sona erdiğine karar verir.(MK 491) Buradaki karar, vasilik görevini sona erdiren değil, vasinin görevi sona erdikten sonra verilen açıklayıcı bir karardır.