Böbrek Fonksiyonları Prof. Dr. Zeliha Büyükbingöl

Böbreklerin Görevleri Böbrekler çalışmazsa insanlarda pekçok problem ortaya çıkar. Çünkü böbrekler; 1.Vücut sıvılarının ozmotik basıncını(ozmolalitesini) regüle eder . 2.Kan plazmasındaki iyonların konsantrasyonunu regüle eder. 3. Asid-baz dengesinde önemli rol oynar. 4. Ekstraselüler sıvını hacmını regüle eder. 5. Arterial kan basıncının regülasyonuna yardım eder. 6. Üre, ürik ait, kreatinin gibi metabolik son ürünlerin eliminasyonunu sağlar. 7. İlaçlar dahil yabancı ya da toksik bileşiklerin vücuttan uzaklaştırılasını sağlar. 8. Eritropoetin, 1,25 dihidroksi vitamin D3 gibi bazı hormonların temel üretim yeridir. 9. İnsülin, glukagon, paratiroid hormon gibi bazı polipeptid hormonların degredasyonunu sağlar. 10. Amonyak sentezler. 11. Renal kan akımı ve Na atılışını etkileyen prosytaglandiler, tromboksan A2, kallikrein gibi bileşiklerin sentezlendiği yerdir.

Böbrek fonksiyonları, klasik idrar analizleri dışında, renal klirens kavramına dayanarak yapılan testlerin kullanılışı (yapılması) ile değerlendirilir. Bu testler ile: Glomerüler filtrasyonun derecesi (hızı) Renal kan akışının hızı Çeşitli bileşiklerin tubuler reabsorbsiyon ve sekresyonunun derecesi ölçülür. Rutinde GFH ölçülür.

Nefron yapısı ve fonksiyonları Glomerüler fonksiyon : süzme Tübüler fonksiyon: reabsorbsiyon, sekresyon Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFH ) nedir? Aldosteron, Antidiüretik hormon (ADH), Atrial Natriüretik Peptid (ANP)

Protein olmayan azotlu metabolitlerin eliminasyonu Protein olmayan azotlu atık ürünler(NPN), nükleik asit ve proteinlerin idrarla atılan son ürünleridir. Bunlar arasında üre(%75), kreatinin ve ürik asit en temel olanlarıdır. Atılan üre’nin %40-60 i reabsorbe edilir. Reabsorbsiyonun miktarı, büyük ölçüde GFH a bağlıdır.

Bazı Renal Fonksiyon Bozuklukları Böbreğin Konjenital Bozuklukları Tıkanma bozuklukları: Böbrek taşları Üriner sistem enfeksiyonları Glomerüler fonksiyon bozuklukları Tubulointerstitiel bozukluklar Neoplazmalar Akut Böbrek Yetmezliği Kronik Böbrek Hastalıkları

Böbrek Hastalıkları için Yapılan Testler Kimyasal Testler Kan ve İdrar Testleri Eğer yapılmış olan kan ve idrar testleri, böbrek fonksiyonunu azaldığını gösteriyorsa ek testler de yapılabilir. Renal görüntüleme Renal biyopsi

İdrar testleri niçin yapılır? İdrar testleri protein miktarını ölçmek, anormal hücrelerin varlığını tesbit etmek, ya da elektrolitlerin konsantrasyonunu ölçmek için yapılabilir. İdrarda protein normal değildir ve böbreklerde bir hasarın olduğunun bir belirtisi olabilir. Eritrositlerin ve lökositlerin anormal aggregasyonları da idrarla görülebilir. Kan ve idrarda elektrolit konsantrasyonlarının tayini böbreklerin izlenmesi açısından önemlidir.

Böbrek fonksiyonlarının araştırılmasında hangi ilave biyokimyasal testler yapılır? Böbrek Fonksiyon Testleri Rutin kan ve idrar testleri, dışında, proteinüri, GFH ve kreatinin ve BUN ölçümleri yapılmalıdır.

Klirens Testleri Tanım:Birim zamanda, idrarla belirli miktarda maddeden temizlenen plazma hacmidir. C(ml/dak)=UV/P U: idrardaki madde konsantrasyonu (mg/dl) P: Plazmadaki madde konsantrasyonu (mg/dl) V: Bir dakikalık idrar hacmi (ml/dak) serum ve idrardaki kreatinin değerleri ile, Yaş, vücut yüzey alanı göz önüne alınarak GFH tayininde en çok kullanılan formül, Cockcroft/Gault formülüdür. Buna göre:Tahmini kreatinin klirensi = (((140-yaş) x ağırlık x 1.2)/ serum kreatinin ) x (0.85 eğer kadınsa) (serum kreatinin (μmol/L); ağırlık( kg)dır. Bu değer kısaca, mL/dak/1.73 olarak verilir. Bu formül sayesinde idrarın toplanması gerekmez. Çocuklar için ise;Suartz formulü kullanılır: K x boy(cm)/ plazma kreatinin (mg/dl) k= 0.55,0.33 gibi değerlerdir. Ayrıca, Modification of Diet in Renal Disease Formula (MDRD) kronik renal yetmezliklerinin izlenmesinde kullanılan bir formüldür ve GFR( mL/dak/ 1.73m2)= 186 x Scrmg/dL)-1,154 x Yaş-0.203 x (1.202 siyah) x (o.742 kadın) 2009 da CKP –EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collabaration) formülü geliştirilmiştir.

Sistatin C , ARF de kreatininden dah ahızlı yükselir Sistatin C , ARF de kreatininden dah ahızlı yükselir. GFH azalmasa, kreatinin artmasa bile, böbrek fonksiyonunun ilk değişikliklerinin ölçülmesinde yararlıdır. Beta2 mikroglobulin, organ rejeksiyonu takibinde önemlidir.Miyeloproliferatif ve limfoproliferatif bozukluklar, inflamasyon ve renal yetmezliklerde serum değeri yükselir. Miyoglobin, şiddetli kas hasarında yükselir, ARF neden olacağından saptanması önemlidir. Mikroalbumin, DM lu hastalarda, nefropatinin ilk basamaklarda teşhisi için, ölçülmesi önemlidir. Akut böbrek hasarının varlığını saptamada, Neutrophil Gelatinase- Asssociated Lipocalin kullanılır. Nötrofil ve epiteliyal hücrelerde (proksimal tübülüs dahil) eksprese edilen bir proteindir. Bu proteini kodlayan gen renal iskemi, tübül hasarı ve nefrotoksisitede upregüle edilir. AKI (ACUT KIDNEY INJURY) de 2-6 saat içinde yükselir.

Bazı Böbrek Hastalıklarında Klinik Biyokimyasal Değerler Nefrotik Sendrom: Proteinüri (gr düzeyinde), Serum albumin ve total proteinde azalma, Serum kreatinin, BUN ve ürik asit düzeylerinde artma, idrarda lipid Glomerulonefrit: İdrar proteininde artma,Serum albumin ve total proteininde azalma, Serum kreatinin ve BUN da artma, idrarda eritrosit ve silendirler Böbrek yetmezliği: İdrar çıkışında azalma, Serum kreatinin ve BUN düzeylerinde artma, elektrolit ve asit-baz dengesinde değişiklikler Tubuler defektler: Amino asit, elektrolit, ve diğer spesifik biyokimyasallarda spesifik değişiklikler